Սյունիքի մարզի նշանակությունը ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և Թուրքիայի ռազմավարական տեսանկյունից

Հայկական հողի նկատմամբ «հետաքրքրությունը» նորություն չէ։ Եվ միայն Երևանում նստած դավաճան իշխանությունը չէ, որ դարձավ գաղտնի մեխանիզմ, թեպետ  44-օրյա պատերազմում Արցախի Հանրապետության ռազմական պարտությունն այդպես էլ չկայացավ։ Առաջին անգամ իրական հետաքրքրություն Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը և Նախիջևանի շրջանին սահմանակից հայկական հողի նկատմամբ դրսևորվեց 1992 թվականի ամռանը ամերիկացիների կողմից, երբ արցախյան հիմնախնդրի «կարգավորմամբ մտահոգվելու» քողի տակ այսպես կոչված «Գոբլի պլան-1»-ն առաջարկվեց Հայաստանի այն ժամանակվա իշխանություններին ու քաղաքական ուժերին, որը նախատեսում էր, այսպես կոչված, «Մեղրու սեպ»-ը պոկել Հայաստանից, իսկ դրա դիմաց ԱՄՆ-ը առաջարկում էր Հայաստանին «կցել» Արցախի դեռ չբռնազավթված հատվածը։ Այսպես ասած՝ «տարածքների փոխանակում», որից հետո Հայաստանը կհայտնվեր արտաքին աշխարհից լիակատար մեկուսացման մեջ՝ ապահովելով Հայաստանի Հանրապետության տարածքի թուրքական (թուրք և կովկասյան-թաթարական) շարունակական շրջափակում բոլոր կողմերից։ Վրաստանը հաշվի մեջ չէ․ թուրքերն ու կովկասյան թաթարները շատ ակտիվորեն տիրել են և շարունակում են իրենցով անել Վրաստանը, դարձնելով իրենց վիլայեթը…

Էլ չխոսենք այն մասին, որ «Զանգեզուրի միջանցքը», որի համար թուրքերն ու կովկասյան թաթարները կոկորդ են պատռում, պարզվում է՝ նախևառաջ ԱՄՆ-ին է պետք, հետևաբար՝ ԱՄՆ-ի ամենամոտ դաշնակիցներ սիոնիստական ​​Իսրայելին և Անգլիային։ Ընդ որում եթե խոսքը Սյունիքի մասին է, ապա ամենահեշտն է ընդգծել Սյունիքի մարզի կարևորությունը ռազմավարական տեսակետից  ՀՀ-ի համար: Եթե ​​Հայաստանն ունենա նորմալ, հայրենասեր ղեկավարություն, ապա Սյունիքում հայկական պետության ռազմավարական շահը այն է, որ Սյունիքը հանդիսանում է Արցախի Հանրապետություն (Անդրկովկասի երկրորդ հայկական պետություն) և Իրանի Իսլամական Հանրապետություն մուտք գործելու բանալին։ Դժվար է թերագնահատել կամ գերագնահատել դեպի Արցախի Հանրապետություն տանող երթուղիների նշանակությունը՝ կապը արցախահայության հետ, պահպանում է նաև ապագայում Արցախի Հանրապետության տարածքը վերականգնելու հնարավորությունը՝ Արցախի 2005 թվականի Սահմանադրության համաձայն։ Վերջապես, ինչ-որ չափով ապահովում է արցախահայության անվտանգությունը։

Բոլոր տեսանկյուններից էլ շատ կարևոր են դեպի Իրան տանող երթուղիները։ Մեղրի-Նորդուզ սահմանային անցակետը, տարբեր տեղեկատուներում այն նշված է նաև որպես Ագարակ-Նորդուզ սահմանային անցակետ, գտնվում է Հայաստանի հարավ-արևելքում․ սա Սյունիքի մարզն է, և այս ճանապարհը Հայաստանից Իրան տանող միակ ցամաքային ճանապարհն է: Վստահ ենք, որ մատնանշված փաստը միանգամայն խոսուն է, և ընդգծում է Սյունիքի մարզի բացառիկ ռազմավարական նշանակությունը Հայաստանի համար։ Մեր խնդիրը չէ ներկայացնել, թե Հայաստանի Հանրապետությանը ինչ ռազմավարական առավելություններ է տալիս և կարող տալ Հայաստան-Իրան ուղիղ ցամաքային ճանապարհը։ Բայց եթե հակիրճ բնութագրենք, ապա ակնհայտ է՝ Իրանի տարածքով Հայաստանը ելք կունենար դեպի Պարսից ծոցի ափեր, դեպի Հնդկական օվկիանոս՝ հետևաբար դեպի Հարավարևելյան և Հարավային Ասիայի խորքերը, այն երկրների շուկաները, որոնք գտնվում են այս տարածաշրջաններում։

Չենք անդրադառնա Սյունիքի մարզի ռազմավարական նշանակությանը տնտեսական տեսանկյունից։ Կարծում ենք դա տնտեսագետների գործն է, թեպետ ռազմավարության և աշխարհաքաղաքականության հիմքերից մեկը հենց տնտեսությունն է, ինչպես նաև բազմավեկտոր առևտուրը։

Բայց մենք գիտենք, որ Հայաստանում իշխանության ղեկին են ոչ հայրենասեր ուժեր։ Իսկ հանցագործների այս դավաճան բանդայի շահի մասին սեպտեմբերի 30-ին Հայաստանի Հանրային հեռուստաընկերության եթերում ելույթի ժամանակ ասել է ինքը՝ Փաշինյանը։ Ահա թե ինչ է նա ասել. «Հայաստանը պատրաստ է ապաշրջափակել հաղորդակցությունները: Մենք նույնիսկ անուն ունենք այս նախագծի համար՝ «Հայկական խաչմերուկ»։ Մենք ուզում ենք ցույց տալ, որ այս գործը կարևոր ենք համարում, մերն ենք համարում»։ Իսկ ի՞նչն է այստեղ կարևոր: Ամբողջ երկիրը ինքնակամ անվանելով «խաչմերուկ»՝ հանցագործը փաստացի դատապարտում է Հայաստանին, որ այս «խաչմերուկում» անընդհատ բախվելու են տարբեր «վարորդների» շահեր։ Նախ, Հայաստանը ոչ մի օգուտ չի ստանա այն բանից, որ ինչ-որ մեկն իր ապրանքներն ու տրանսպորտային միջոցները «քշի» այս տխրահռչակ «խաչմերուկով»: Երկրորդ՝ նա խոսում է «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին, որը չի դադարում այդպիսին լինել միայն այն պատճառով, որ Փաշինյանը թուրքերի և կովկասյան թաթարների ցանկությունը («Զանգեզուրի միջանցք») վերանվանում է ինչ-որ «հայկական խաչմերուկ»։ Աշխարհը համոզվեց, որ Փաշինյանը և իր կառավարությունը ներգրավված են հակահայկական և հակաիրանական «նախագծում», որն անհրաժեշտ է և՛ հայերի, և՛ Իրանի թշնամիներին, ասել է թե՝ ԱՄՆ-ին, Իսրայելին, Անգլիային, ԵՄ-ին, ՆԱՏՕ-ին, Թուրքիայի պանթուրքիստներին ու կովկասյան թաթարներին։

Այժմ հակիրճ Սյունիքի մարզի ռազմավարական նշանակության մասին Իրանի տեսանկյունից։ Խոսելով Իրանի շահերի մասին, անհնար է շրջանցել այս հարցը։ Սյունիքն ուղղակիորեն սահմանակից է Իրանին, և դրանով ամեն ինչ ասված է… Սև ծով տանող ամենակարճ ճանապարհը (Իրանի տեսանկյունից) անցնում է Սյունիքով: Հաշվի առնելով մի քանի տարի առաջ Իրանի ընտրած ռազմավարությունը՝ (այդ թվում՝ երկարաժամկետ անվտանգության ոլորտում) «միջանցք» ստեղծելու հրատապ անհրաժեշտության մասին, այսինքն՝ անխափան ռազմավարական հաղորդակցություն Պարսից ծոցի և Սև ծովի միջև, և նաև այն, որ նախագահ Մահմուդ Ահմադինեջադի ժամանակներից Իրանը որոշել է, որ Պարսից ծոցի «միջանցքը»՝ Սև ծովը, ոչ մի դեպքում չի կարող վերահսկվել օտար և թշնամական ուժերի կողմից (և սա մեր դեպքում Թուրքիան և Բաքվի ռեժիմն են, որոնք վերահսկվում են ՆԱՏՕ-ի/ԱՄՆ-ի, Անգլիայի և Իսրայելի կողմից) և, հետևաբար, պետք է անցնի Հայաստանով։ Այսինքն՝ Սյունիքի մարզով։ Մեր կարծիքով, ամեն ինչ բառիս բուն իմաստով երևում է և պետք է պարզ լինի նույնիսկ անգրագետին կամ կիսագրագետին։

Իրանի համար Սյունիքի մարզի ռազմավարական նշանակության մնացած գործոններն ու տարրերը, ինչպես համոզված ենք, կարող են ավելի խոր և ընդարձակ ներկայացնել հենց Իրանի փորձագետները։ Մենք պարզապես տեղյակ չենք, թե ուրիշ ինչ կարող են ծրագրել իրանցի ստրատեգները՝ կապված Սյունիքի մարզի և ամբողջ Հայաստանի տարածքների հետ։ Բայց վստահ ենք, որ Իրանն ինքն արդեն ընդգծել է Սյունիքի մարզի ռազմավարական նշանակությունը իրանական շահերի տեսանկյունից, հենց Կապան (Սյունիք) քաղաքում Իրանի հյուպատոսություն հիմնելու անհրաժեշտության մասին Իրանի կառավարության որոշմամբ։ Այս առումով հետաքրքիր է, որ ՀՀ ԱԳՆ ղեկավար Միրզոյանը սեպտեմբերի 30-ին ընդունեց Կապանում Իրանի նորանշանակ գլխավոր հյուպատոս Մորթեզա Աբեդին Վարամինին, որը ՀՀ-ում Իրանի դեսպան Աբբաս Բադախշան Զոհուրիի ուղեկցությամբ այցելեց ՀՀ ԱԳՆ։ Լրատվամիջոցների տեղեկացմամբ, Միրզոյանը նշել է, որ Իրանի գլխավոր հյուպատոսության բացումը կարևոր և խորհրդանշական քայլ է, որը վկայում է Հայաստանի և Իրանի միջև համագործակցությունն ավելի խորացնելու և այն որակապես նոր մակարդակի բարձրացնելու երկկողմ պատրաստակամության մասին։ Կողմերն ընդգծել են, որ գլխավոր հյուպատոսությունն իր գործունեությամբ կնպաստի Սյունիքի մարզի առևտրատնտեսական, տրանսպորտային, էներգետիկ, գիտական, կրթական և մշակութային ներուժի առավել արդյունավետ իրականացմանը։ Հանդիպման ընթացքում կողմերը քննարկել են տարածաշրջանային կայունության և անվտանգության հարցեր։ Միրզոյանը նշել է, որ հայկական կողմը բարձր է գնահատում Իրանի վճռական ու հստակ դիրքորոշումը տարածաշրջանային խնդիրների վերաբերյալ։ Իրանական կողմը, ինչպես գիտեք, նույնիսկ «հոգնել է» Հայաստանի ներկայիս ղեկավարությանը համոզելուց, որ Հայաստանն ավելի լավ ապագա կարող է ունենալ միայն այն դեպքում, եթե Հայաստանի տարածքից Իրանի նկատմամբ թշնամական տրամադրված որևէ երկիր չստանա Իրանի անվտանգությանը սպառնացող, տարածքի հետ կապված ապակառուցողական և ապակայունացնող որևէ գործողություն իրականացնելու հնարավորություն: Եվ, իհարկե, թարմ և տպավորիչ է այն փաստը, որ 2022 թվականի հոկտեմբերի 21-ին Կապանում (Սյունիք) Իրանի հյուպատոսության բացումը տեղի ունեցավ Իրանի արտգործնախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլահիանի անձնական մասնակցությամբ։

Այս տեսակետից այս տողերի հեղինակը կոչ է անում Իրանին չհավատալ Փաշինյանի կառավարությունից հնչող ոչ մի խոսքի։ ԱՄՆ-ում Հայաստանի Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Գրիգորյանի բանակցությունները Պետդեպարտամենտի, Պենտագոնի և ԱՄՆ ԿՀՎ ղեկավարների հետ, վերջին զարգացումները հուշում են՝ Փաշինյանը պատրաստվում է ամբողջ Հայաստանը տրամադրել ԱՄՆ-ին՝ հակաիրանական ծրագրեր իրականացնելու համար (կարդալ նաև՝ Իսրայել): Մասնավորապես, մի ​​հավատացեք սեպտեմբերի 30-ին Հայաստանի Հանրային հեռուստաընկերության եթերում Փաշինյանի ելույթին. որպեսզի մեզ չմեղադրեն կոնտեքստից հանելու մեջ, մի միտք մեջբերենք, և ընթերցողներն իրենք էլ հեշտությամբ կհասկանան, թե ինչ լկտիաբար է ստում Փաշինյանը։ Այսպես, անդրադառնալով Հայաստանի դեմ Բաքվի ռեժիմի վերջին ագրեսիայի լույսի ներքո Իրանի հայտարարություններին՝ նա նշել է. «Երբ ես խոսում էի ՀԱՊԿ-ի մասին, ես նշեցի հստակ քաղաքական դիրքորոշման ձևավորման կարևորությունը, քանի որ հետագա գործողությունները բխում են այս դիրքորոշումից։ Առանց քաղաքական դիրքորոշում արտահայտելու՝ գործողություն լինել չի կարող»։ Այս համատեքստում Փաշինյանը հստակ ստել է. Հայաստանը, իբր, շատ սերտ համագործակցում է Իրանի հետ։ «Նյու Յորքում ես հանդիպեցի Իրանի նախագահի հետ, մենք շատ մանրամասն քննարկեցինք երկկողմ հարաբերությունները, ինչպես նաև իրավիճակը տարածաշրջանում։ Մենք ունենք շատ ինտենսիվ հարաբերություններ, ունենք փոխայցելություններ, աշխատանքային քննարկումներ և շատ ավելին», – նշել է ստախոսը՝ հավելելով, իբր Հայաստանը շահագրգռված է Իրանի հետ փոխշահավետ համագործակցության զարգացմամբ ու խորացմամբ և գործնական քայլեր է ձեռնարկում այդ ուղղությամբ։

Անմիջապես հարց է առաջանում՝ այդ ինչպե՞ս։ Եթե ​​ձեր Անվտանգության խորհրդի քարտուղար Գրիգորյանը չի հասկանում, թե ինչ է «երաշխավորում» ԱՄՆ-ը Վաշինգտոնում, և նույնիսկ Պենտագոնն ու ԿՀՎ-ն։ Ինքներդ բառացիորեն պահանջում եք, որ ՆԱՏՕ-ի երկրներից զորքեր տեղակայվեն նույն Սյունիքում։ Փաշինյանի և նրա իշխանության ցանկացած ներկայացուցչի սուտը շատ հեշտությամբ բացահայտվում է, քանի որ Փաշինյանի ռեժիմի խոսքն ու գործը երբեք չեն համընկնում:  Փաշինյանի իշխանությունը Իրանի բացահայտ թշնամին է, քանի որ սպասարկում է արտատարածաշրջանային երկրների շահերը (այդ թվում, ըստ երևույթին, Սյունիքում) և պատվերները, որոնք խիստ հակաիրանական են: Իսկ այն, որ նույնիսկ Սոչիում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ հանդիպումներից ու բանակցություններից հետո, և Թեհրան կատարած այցից և Իրանի նախագահ Իբրահիմ Ռաիսիի հետ բանակցություններից հետո Փաշինյանը, այնուամենայնիվ Միրզոյանին ուղարկեց Վաշինգտոն (որը և՛ Սոչիում էր, և՛ Թեհրանում…)՝ ըստ երևույթին «համաձայնեցնելու» ԱՄՆ-ի հետ Վաշինգտոնի փաստաթուղթը, նորից ու նորից ապացուցում է ամբողջ աշխարհին. Երևանում իշխանությունը գտնվում է Իրանի թշնամիների ձեռքում։

Սյունիքի մարզի ռազմավարական նշանակությունը Թուրքիայի և Բաքվի վարչակարգի համար պարզ և հասկանալի է. մենք ուղղակի կգրենք՝ Թուրքիայի ծայրահեղական և ագրեսիվ շրջանակներին և Բաքվի ռեժիմին, ինչպես նաև Արևմուտքին և Իսրայելին, այս տխրահռչակ «Զանգեզուրի միջանցքը» անհրաժեշտ է «երկու Թուրքիայի»՝ Անկարայի և Բաքվի միջև կայուն ցամաքային կապի համար, մի շարք պլանների և առաջադրանքների համար: Մենք նախ և առաջ ընդգծում ենք, որ նրանք, ինչպես և իրենց թիկունքում կանգնած Արևմուտքի թուրքերն ու կովկասյան թաթարները և Իսրայելը, ունեն Իրանի անվտանգությունը խաթարելուն ուղղված որոշ ագրեսիվ գործողությունների ծրագրեր։ Իզուր չէ, որ սեպտեմբերից սկսած, երբ Իրանում անկարգություններ էին տիրում մի քուրդ կնոջ մահվան պատճառով, նույնիսկ Ռուսաստանում, մի շարք լրատվամիջոցներ (սեպտեմբերի 26) նշում էին. «Իսրայելը Բաքվից հրահրում է իրանական ապստամբություն»։ «Հենց այս լույսի ներքո պետք է դիտարկել նաև այն փաստը, որ 2022 թվականի հոկտեմբերի կեսերին Էրդողանն ու Ալիևը միասին բացեցին ևս մեկ օդանավակայան Իրանի հետ սահմանին՝ Զանգելանի (Պերճիվան կամ Կովսական) շրջանում։ Հիշեցնենք, որ ավելի վաղ՝ 2021 թվականի հոկտեմբերի 26-ին, Էրդողանը և Ալիևը Իրանի հետ սահմանին օդանավակայան էին բացել Կարյագինո քաղաքում (Ֆիզուլի, Վարանդա): Վստահ ենք, որ հեռու չէ այն օրը, երբ այդ օդանավակայանները կօգտագործեն թուրքերն ու կովկասյան թաթարները (տրամաբանական է ենթադրել, ինչպես նաև ԱՄՆ-ը, Անգլիան և Իսրայելը) Իրանի դեմ ռազմական նպատակներով։

Թե էլ ինչ ռազմավարական շահեր ունեն Թուրքիան և կովկասյան թաթարները՝ Սյունիքի մարզի հետ կապված, կարծում ենք, կարևոր չէ։ Նախիջևանի շրջանի իբր «ապաշրջափակման» մասին թեզը չի դիմանում քննադատությանը, քանի որ Նախիջևանը մշտապես կապված է եղել Բաքվի հետ Իրանի տարածքով։ Իսկ արդեն Նախիջևանի տարածքով, Արաքս գետի կամուրջներով բուն Բաքուն կապված էր Թուրքիայի հետ։ Ուրիշ բան, որ թուրքերն ու կովկասյան թաթարները ցանկանում էին և ցանկանում են, որ հնարավորություն ընձեռվի միմյանց ուղարկել ինչ-որ բան այն ճանապարհով, որն Իրանը չի կարող վերահսկել։ Բայց նման ցանկությունը, կարող ենք ևս մեկ անգամ կրկնել, հստակ ցույց է տալիս, որ Թուրքիան և կովկասյան թաթարներն լիովին աշխատում են ՆԱՏՕ-ի/ԱՄՆ-ի և Իսրայելի համար, որպեսզի ապագայում հնարավորինս մեծ վնաս հասցնեն Իրանին։ Ապացույցը այն փաստն է, որ արդեն 2022 թվականի նոյեմբերին հայտնի դարձավ, որ Իրանի տարածքում անկարգություններին արևմտյան լրատվամիջոցների աջակցության հիմնական նպատակը երկրի կազմաքանդումն էր, ոչ թե ժողովրդավարության ընդլայնումը, այդ մասին ասվում է BBC-ի իրանցի թղթակցի կողմից վերջերս հրապարակված աուդիո ձայնագրության մեջ: Ռանա Ռախիմփուրն ասել է, որ Լոնդոնում գործող և Սաուդյան Արաբիայի կողմից հովանավորվող Իրանի միջազգային ալիքի լրագրողներին հրամայվել է հարցազրույցներ վարել միայն անջատողական խմբավորումների առաջնորդների հետ: Instagram-ի իր էջում Ռահիմփուրը հաստատել է ձայնագրության իրական լինելը․․․

Նշենք Ռուսաստանի համար Սյունիքի մարզի ռազմավարական նշանակությունը։ Դեռևս դժվար է ասել, թե ինչով է պայմանավորված Հայաստանի նկատմամբ Մոսկվայի դրսևորած «անորոշ այսկողմ-այնկողմ տատանումների» քաղաքականությունը։ Նախ, բացառված չէ, որ Ռուսաստանը հիմա թուրքերի և կովկասյան թաթարների հետ է գործում, քանի որ նա նույնպես (բայց խիստ գաղտնի) «աշխատում է» Արևմուտքի և սիոնիստների հակաիրանական ինչ-որ նախագծում։ Երկրորդ՝ նաև չենք կարող բացառել, որ Ռուսաստանին անհրաժեշտ էր այս տխրահռչակ «Զանգեզուրի միջանցքը» հայ-թուրքական սահման որևէ կարևոր բան տեղափոխելու համար։ Մենք հերքում ենք բոլոր այն ենթադրությունները, թե իբր ռուսներին անհրաժեշտ է ավելի կայուն և հուսալի կապ Գյումրու 102-րդ ռազմաբազայի հետ։ 1996 թվականից, ինչպես հայտնի է, ռուսներին իրականում ոչինչ չէր խանգարում նոր զորքեր, տեխնիկա, զինամթերք և այլն տեղափոխել այս բազա։ Նույնիսկ այն պայմաններում, երբ 2008 թվականից հետո (Ռուսաստանի համար) Վրաստանի տարածքով 102-րդ բազայի հետ կապն ամբողջությամբ արգելափակված էր, ռուսական իշխանությունները ոչ միայն չկրճատեցին, այլև ավելացրին այս բազան, որն իրականում երկու մասից է բաղկացած՝ մեկը Գյումրիում, մյուսը՝ Երևանում։ Այսպիսով, դժվարանում ենք ասել, թե Ռուսաստանը (և կոնկրետ որտե՞ղ) ինչ կստանա հենց այս «Զանգեզուրի միջանցքով», այսինքն՝ Սյունիքի մարզով։ Լավ, իսկ ինչո՞ւ են ռուսները «վերականգնում խորհրդային շրջանի հաղորդակցությունները» Անդրկովկասում․ որպեսզի «կա՞պ» լինի կովկասյան թաթարների և Հայաստանի միջև։ Ուրեմն, եթե Ռուսաստանին ինչ-որ բան է պետք՝ թող անցնի Վրաստանով, որը երկար ժամանակ եղել է Թուրքիայի և թուրքերի պրոտեկտորատը։ Բարեբախտաբար, սկիզբը դրվեց 2008 թվականի օգոստոս-սեպտեմբերին, երբ Ռուսաստանը ճանաչեց Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի անկախությունը։ Այնպես որ, իրականում Ռուսաստանին պետք չէ ոչ մի թիզ հայկական հողերի, հատկապես Սյունիքի օկուպացումը կամ պարզապես «Մեղրու միջանցքը»…

Սյունիքի մարզի հետ կապված Ռուսաստանի համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող այլ շահեր չենք դիտարկի։ Մենք ներխուժել ենք մի տիրույթ, որտեղ ֆանտազիան և «հանրահայտ գիտաֆանտաստիկան» պարզապես չեն տեղավորվում: Ինչպես ցույց է տալիս Ռուսաստանի հատուկ ռազմական գործողությունը Ուկրաինայում, ոչ ոք ի վիճակի չէ հստակ կանխատեսել, թե ինչ կորոշի Մոսկվան, օրինակ, 5-6 ամիս հետո, կամ նույնիսկ մեկ տարի անց Անդրկովկասում։ Առանձնահատուկ բնույթի առճակատում կա Ռուսաստանի և Արևմուտքի/ՆԱՏՕ-ի միջև, և Թուրքիան դեռ ՆԱՏՕ/Արևմուտք անդամ է, ոչ թե Ռուսաստանի կամ, ասենք, Իրանի բարեկամ-եղբայրը։ Բայց Թուրքիան կովկասյան թաթարների և Փաշինյանի կառավարության «կուրատորն» է Արևմուտքից։ Ահա թե որտեղ է հիմնական ինտրիգը…

Հիմա վերադառնանք ԱՄՆի համար Սյունիքի ռազմավարական նշանակության հարցին։  Առանց խոր հետազոտության ու վերլուծության էլ պարզ է՝ ինչ ուզում է (և նույնիսկ 1992-ի ամռանը…) ԱՄՆ-ը հայկական Սյունիքից, բացարձակապես նույնական է, թե ինչ են ուզում Թուրքիայի ու կովկասյան թաթարների պանթուրքիստները, և ինչ են ուզում սիոնիզմի և Անգլիայի նման հակաիրանական ուժերը։ Սա առաջին հերթին Իրանի ամբողջական ու վերջնական շրջափակումն է հյուսիսային սահմաններից։ Եվ հասկանում ենք, որ դա փոխկապակցված է նաև այն հրապարակումների հետ, որոնք 1992 թվականին աշխարհին ասում էին, որ ԱՄՆ-ը և Իսրայելը ամեն կերպ Թուրքիային դրդում են հարձակվել Իրանի վրա։ Այդ մասին 1992 թվականին պատմել են թուրքական ազգային հետախուզության երկու փախած աշխատակիցներ։ Եվ 1992 թվականին նրանց պատմածը անուղղակիորեն հաստատվել է արդեն 1996 թվականին, երբ Թուրքիայի վարչապետ Թանսու Չիլերի կառավարությունը իրական քայլեր ձեռնարկեց Իրանի դեմ պատերազմ հրահրելու նպատակով: Բայց այդ ծրագրերը տապալվեցին, երբ Թուրքիայի այդ տարիների նախագահ Սուլեյման Դեմիրելը շտապ թռավ Թեհրան և… Եվ Թուրքիայում սկսվեց կառավարական, իսկ հետո՝ քաղաքական ճգնաժամ, Թանսու Չիլերը ստիպված եղավ հրաժարական տալ, բայց սուրբ տեղը դատարկ չի մնում. ԱՄՆ-ի և Իսրայելի հատուկ ծառայությունները ոմն Ֆեթուլահ Գյուլենի ակտիվ «միջնորդությամբ» հորինեցին, այսպես կոչված, «Թուրքիայի իսլամիստներին»՝ Նեջմեթին Էրբաքանի գլխավորությամբ։ Հետո նրան «հեռացրին» ու «փոխարինեցին»… Ռեջեփ Թայիփով։ Սյունիքի մարզի շուրջ այս ռազմավարական «դոմինոյի» բոլոր կտորները, մեր կարծիքով, տեղն ընկան…

Սերգեյ Շաքարյանց