Ո՞վ հունիսի 24-ին Իրանի տարածքից գնդակոծեց թուրք զինվորականներին

Հունիսին մեր համաքաղաքացիներին տեղեկացրինք, որ Թուրքիան անսպասելիորեն ռազմական գործողություններ է սկսել Հյուսիսային Իրաքի քրդերի դեմ՝ հիմնավորելով իր որոշումը այն ենթադրյալ փաստի առթիվ, որ «Քրդական բանվորական կուսակցության» (ՔԲԿ) պարտիզանները վերսկսեցին իրենց հարձակումները թուրք զինվորականների դեմ: Քրդերի դեմ Անկարայի ագրեսիայի իրական պատճառների վերլուծությունը ապագայի խնդիր է, թեկուզև ոչ հեռավոր ապագայի: Առայժմ մենք ուզում ենք ներկայացնել որոշ նրբերանգներ, որոնց մասին մենք միտումնավոր լռել ենք հունիսին՝ խոսելով թուրքերի և քրդերի միջև զինված բախումների մասին:

Փաստն այն է, որ այդ ժամանակ՝ հունիսին, քրդական աղբյուրները հաղորդել էին, որ Թուրքիայի ագրեսիային աջակցում է… Իրանը, որը նույնպես սկսեց հրետանային և հրթիռային հարվածներ Հյուսիսային Իրաքում: Իրավիճակը երկիմաստ էր. այնքանով, որ արաբական մի շարք երկրներ, ինչպես նաև Արաբական պետությունների լիգայի (LAS) առաջնորդներ, հանդես եկան հայտարարություններով, որոնցում նրանք հավասարապես մեղադրում էին Թուրքիային և Իրանին՝ Իրաքի դեմ ագրեսիայի մեջ: Այնուամենայնիվ, մենք կանխատեսեցինք, որ իրականում թուրքերի և քրդերի միջև նոր մարտերի մասին  ամեն ինչ չէ, որ պարզ է: Մենք սպասում էինք լրացուցիչ հաղորդագրությունների: Գոնե միայն դրա համար, որ շատ լավ հիշում ենք. ՔԲԿ-ի և Իրանի ռազմական հրամանատարության միջև գոյություն ունի կոշտ համաձայնագիր՝ քրդերի և Իրանի միջև ռազմական գործողությունները կանխելու համար: Իսկ ՔԲԿ-ի ղեկավարությունը փաստորեն հանձնվեց PJAK կուսակցությանը, չնայած այս կուսակցությունը պնդում է, որ ՔԲԿ-ի իրանական թևն է: Արդյունքում, երբ Իրանը ջախջախում էր PJAK ստորաբաժանումները, ՔԲԿ-ի զինյալները երբեմն նույնիսկ օգնում էին Իրանին:

Հիշեցնենք, որ հունիսի 17-ին Անկարան հայտարարեց Հյուսիսային Իրաքում գործող «Վագրի մագիլ» գործողության մեկնարկի մասին, որն ուղղված էր ՔԲԿ-ի գրոհայինների դեմ: Հատուկ նշանակության ուժերը մտել են Հաֆթանինի շրջան: Թուրքական բանակը գործել և գործում է անօդաչու թռչող սարքերի, մարտական ​​ուղղաթիռների և հրետանային կրակի օժանդակ սարքավորումների ուժերով: Իրանը աջակցում էր թուրքական ուժերի հարձակումներին հարվածներով,- բնականաբար, իր տարածքից: Բայց ահա թե ինչ հայտնի դարձավ հուլիսի 3-ին, երբ ստացվեցին թուրքական Anadolu գործակալության հաղորդումները: Պարզվում է, որ դեռ հունիսի 24-ին Իրանի տարածքից հրետանային հարձակման էր ենթարկվել թուրքական բանակի ստորաբաժանումները: Հարձակման արդյունքում զոհվել է մեկ թուրք զինվոր, ևս երկուսը վիրավորվել են: Ռազմական գործողություններն իրականացվել են Թուրքիայի հարավ-արևելքում ՝ Իրանին սահմանակից տարածքում:

Պարզվեց, որ նույնիսկ այն ժամանակ Թուրքիայի Պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչները չեն հստակեցրել՝ արդյո՞ք թուրք զինվորները հայտնվել են իրանական տարածքում տեղակայված քրդական պարտիզանների կրակի տակ, կամ արդյո՞ք դա թուրքական զինված ուժերի «ընկերական» կրակ էր, որն իրականացվում է ՔԲԿ-ի զինյալների դեմ այս վայրերում ռազմական գործողությունների ժամանակ: Այնուամենայնիվ, հարկ է նշել, որ նախ և առաջ ՔԲԿ-ի զինված ստորաբաժանումները իրենց զինանոցում չունեն հեռահար հրետանի, միայն գումարտակային ականանետեր`կրակող մինչև 3 կմ հեռավորության վրա, ինչը չի առնչվում կատարվածին: Թուրքական բանակի անձնակազմը հսկիչ-հետախուզական աշխատանքներ են իրականացրել Հաքարի նահանգում Յուքսեկովա քաղաքի մոտերքում: Եթե Anadolu գործակալությունը և Թուրքիայի պաշտպանության նախարարությունը չեն ստում, ապա առաջնագծի ռազմաճակատային հրետանային միավորներից Թուրքիայի զինուժի վրա կարող են կրակել միայն իրանական զորքերը կամ բացի իրանական բանակից՝ Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսը (ԻՀՊԿ), որի զինծառայողները պաշտպանում են Իրանի պետական ​​սահմանները երկրի բոլոր մասերում:

Ինչպես կարող են հասկանալ և պատկերացնել ՀՀ քաղաքացիները, Իրաքում քրդերի դեմ թուրքական ագրեսիայի ամբողջ պատմությունը, ինչպես նաև Anadolu գործակալության տեղեկատվությունը իրանական տարածքից թուրքական զինված ուժերը գնդակոծելու մասին, բավականին «մութ» պատմություն է, որի մեջ շատ բան անհայտ է: Որպես աշխատանքային վարկած, մենք դեռ տեսնում ենք այս տարբերակը. PJAK-ի ահաբեկիչները հաճախ հարձակվում էին Իրանի վրա, ու եթե նույնիսկ Իրաքից, ապա… թուրքերի կամ ամերիկացիների «հովանու» տակ: Եվ եղել են դեպքեր, երբ PJAK-ի ահաբեկիչները փորձել են ներխուժել Իրան նույնիսկ Թուրքիայի տարածքից: Սա արձանագրվել է ինչպես նախորդ տարիներին, այնպես էլ այս տարի: Օգտվելով այն փաստից, որ թուրքերը հարձակվել են Հյուսիսային Իրաքի վրա՝ իբր հետապնդելով ՔԲԿ-ի պարտիզաններին, Իրանը իր հերթին համարեց, որ հարմար ժամանակ էր PJAK-ի ահաբեկիչների հետ «հաշիվները կարգավորելու» համար, և միևնույն ժամանակ, հարձակվելով թուրքական զորքերի վրա, հասկացրեց, որ Թեհրանում միամիտ չկա, և Թեհրանը երբեք չի հավատացել թուրքերի հայտարարություններին, որ Անկարան «տեղյակ չէ» այն մասին, թե ով է հարձակվում Իրանի տարածքի վրա: Անցած տարվա բոլոր ամիսներին մենք նախազգուշացրել ենք Հայաստանի քաղաքացիներին, որ Իրանը բազմաթիվ հարցեր է կուտակել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ, և կգա մի ժամանակ, երբ Թեհրանը Թուրքիայի հետ «մուկն ու կատու կխաղա»: Հենց դա է պատճառը, որ թուրքերը հունիսի 24-ին իրանական հրետակոծությունից հետո չեն համարձակվել ինչ-որ բանի համար մեղադրել Իրանին:

Ինչ վերաբերում է Իրաքին, ապա մենք ուշադրություն դարձրինք ահա այս հանգամանքի վրա: Բաղդադում Իրանի ռազմական կցորդ Մոստաֆա Մորադյանը հանդիպել է Իրաքի պաշտպանության նախարար Ջումա Անադ Սաադունի հետ, և բանակցությունների ընթացքում «նրանք ուսումնասիրել են ռազմական և պաշտպանական համագործակցության ընդլայնման ուղիները», հայտնում է IRNA-ն: Այնուհետև հուլիսի 3-ին ռազմական կցորդ Մորադյանը բանակցություններ է վարել Իրաքի խորհրդարանի անվտանգության և պաշտպանության հանձնաժողովի նախագահ Մուհամադ Ռեդհա ալ-Հեյդարիի հետ, և նրանք «ուսումնասիրել են անվտանգության և պաշտպանության ոլորտում համագործակցության ընդլայնման ուղիները»: Հանդիպման ընթացքում երկուստեք շեշտվել է արդեն իսկ ստորագրված ռազմական և պաշտպանական համաձայնագրերը կյանքի կոչելու անհրաժեշտությունը՝ շեշտելով այդ ոլորտներում հետագա համագործակցությունն օժանդակելու անհրաժեշտությունը, հայտնում է IRNA-ն: Իրաքյան կողմը բարձր է գնահատել Իրանի աջակցությունը ԻՊ («Իսլամական պետություն») ահաբեկչական խմբավորման դեմ պայքարում՝ ասելով, որ սա Իրանի և Իրաքի եղբայրության օրինակ է: Մեր կարծիքով, իրանական ռազմական կցորդ Մորադյանը իրաքցի զրուցակիցների հետ քննարկեց նաև PJAK ահաբեկիչների հարցը, ինչպես նաև իրավիճակը Թուրքիայի գործողությունների շուրջ և հրետանային հարված թուրքերի վրա… Ի վերջո, իրանցիները և իրաքցիները ևս մեկ անգամ հիշեցրին տարածաշրջանին, որ Իրանի և Իրաքի շիաները եղբայրներ են:

Սերգեյ Շաքարյանց