2000 տարեկան հայ թատրոնը (Մաս IX)
Սկիզբը՝ https://livenews.am/press/2020/42108/13/19/54/
Այս ամենին վերջապես հետևում է Խորենացու մտերիմ աշակերտների՝առաջին հերթին ականավոր հայ փիլիսոփա Դավիթ Անհաղթի և քերական Դավիթ Քերականի՝ թատրոնի մասին կարծիքը:
Նրանցով մենք կարող ենք ավարտել մեզ հայտնի ակնարկը 5-6-րդ դարերի միջնադարյան հայ թատրոնի ծաղկման ժամանակաշրջանի մասին:
«Գիրք պիտոյիցի» հեղինակն առանձնացրել է դրամատուրգների ստեղծագործությունները հանրության համար օգտակարի և վնասակարի:
Դավիթ Անհաղթն ավելի հեռուն է գնացել և նա մատնանշում է երրորդ կատեգորիան՝ դատարկ՝ «ընդունայն» արվեստը:
Այս կատեգորիային է դասել լարախաղացներին (փահլևան), մարմնամարզիկներին և աճպարարներին:
Նրա կարծիքով այս արվեստը օգուտ չի տալիս, բայց չի էլ վնասում:
Այնուհանդերձ գտնում էին, որ սուրբ Կարապետը` Գիսանե Աստծո այդ երկարամազ ժառանգորդը, համարվել է լարախաղացների հովանավորը:
Արշակ Ադամյանն իր աշխատության մեջ ներկայացնում է հայ հին փիլիսոփաներ՝ Դավիթ Անհաղթի և Դավիթ Քերականի կարծիքները:
Նրանք արվեստը բաժանել են չարի, բարու և միջինի, նկատի ունենալով հանրությանը նրա օգտակարությունը:
Զարգացնելով այն միտքը, որ արվեստը պետք է ծառայի հանրությանը, Դավիթ Քերականը գալիս է շատ կարևոր եզրահանգման՝ հանրությանը ծառայելը համարվում է արվեստի կատարելագործման հավերժության պայման և հակառակը՝ հանրության համար վտանգավոր և անտարբեր արվեստը չի կարող կատարելագործվել և չի կարող ապահովել երկարակեցություն:
Եվ այսպես, Ադամյանը ներկայացնում է արվեստի երեք կողմերը, որոնք կազմում են միասնություն՝ հանրությանը ծառայելը, կատարելագործումը, կայուն գոյությունը:
Պարադոքս է, ոչ հելենիստական մշակույթի երկրներում, ավելի քիչ զարգացած, փիլիսոփայություն և գեղարվեստական կուլտուրա ունեցող հին Հայաստանում, որտեղ գեղարվեստական կուլտուրան դեռևս չէր գտնվում փիլիսոփայական հետաքրքրությունների կենտրոնում, հատկապես այստեղ է արվեստի տեսական միտքը հասնում բացարձակ ճշմարտության, այն է՝ ծառայել հասարակությանը:
Այս հետևությունը հին Հայաստանում արժանի է լուրջ ուշադրության:
Դավիթ Քերականը ասում է, որ քերականական արվեստին հետաքրքիր չէ ոչ միայն «վտանգավոր, այլև «անօգուտ» արվեստը:
Դավիթ Քերականը սահմանափակվում է միայն այն պարզաբանմամբ, որ արվեստը կախարդանք է և հմայություն:
Հիշենք՝ բոլոր թատերական արվեստները Մանդակունու կողմից հայտարարվել են սատանայական գայթակղություններ, իսկ դերասանները՝ կախարդներ:
Հիշենք Մեդեայի կախարդանքը «Գիրք պիտոյիցից»:
Հին Հայաստանի բոլոր գիտնականներնը հոգևորական էին, որոնք մեջքով էին կանգնած աշխարհին:
Ամբողջական պատկերացում հին Հայաստանի թատրոնի փաստացի զարթոնքի մասին մեզ տվել է Մանդակունին, որը շատ խորն է թափանցել, անկախ իր կամքից, ասելով ավելին «սատանայական» գործերի մասին: Անկասկած «դատարկ» և «վնասակար» ներկայացումները լուրջ տեղ էին գրավում հին հայկական թատրոնում:
Շարունակելի
Սիրանույշ Եղիազարյան