Թեհրանը պատմել է, թե ովքեր և ինչպես էին սպանում ցուցարարներին ու ոստիկանությանը․․․
Բառացիորեն օրերս, Իրանի իշխանությունները որոշ մանրամասներ են բացահայտել այն մասին, թե ինչ է տեղի ունեցել իրանական քաղաքներում այս տարվա նոյեմբերի կեսերին: Եվ ինձ ցավալիորեն հիշեցրեց այն իրադարձությունները, որոնք տեղի են ունեցել մեր Երևանում՝ 2008-ի մարտի 1-ին: Բայց ամեն ինչ մասին՝ հերթով: Իսլամական հեղափոխության գերագույն առաջնորդ այաթոլլահ Սեյեդ Ալի Հոսեյնի Խամենեին Իրանի ազգային անվտանգության գերագույն խորհրդի (ԱԱԳԽ) քարտուղար փոխծովակալ Ալի Շամխանիին ուղղված պատասխան նամակում հաստատապես նշել է, որ երկրի դատական իշխանությունները պարտավոր են «Իսլամական ողորմություն» ցույց տալ նրանց, ովքեր ներգրավված էին բենզինի գնի կտրուկ աճին հետևած վերջին անկարգություններում: «Որքան շուտ քննվեն այս գործերը, այնքան լավ, իսկ նրանց հանդեպ, ովքեր կասկածվում են որևէ խմբին հարելու մեջ, պետք է վերաբերվեն իսլամական ողորմության առավելագույն մակարդակով»:
Պատճառը պարզ է: Ըստ Գերագույն առաջնորդի խոսքերի՝ անկարգությունների ընթացքում խաչաձև կրակահերթերից զոհված քաղաքացիները, չնայած որևէ դերակատարում չունենալուն, համարվելու են նահատակներ, իսկ նրանց ընտանիքները կապահովվեն «Նահատակների և վետերանների հիմնադրամի» կողմից: Այաթոլլահ Խամենեին նաև հանձնարարել է պաշտոնատար անձանց՝ փոխհատուցում վճարել ցույցերի ընթացքում զոհվածների ընտանիքներին և ցուցումներով օգնել նրանց ընտանիքներին: Գերագույն առաջնորդը երկրի իշխանություններին կոչ արեց նախ ստուգել անվտանգության ուժերի հետ փոխհրաձգության հետևանքով զոհվածների ընտանիքների պատմությունը՝ «առանձնացնելով պատվավոր ընտանիքները հանցագործության մեջ ներգրավվածներից»: Նա նաև հորդորեց մխիթարել և մեղմել այն ընտանիքների վիշտը, որոնք որևէ առնչություն չունեին հանցագործության հետ: Այսպիսով, առաջին անգամ, այն էլ բարձրագույն մակարդակով, Իրանն աշխարհին տեղեկացրել է, որ բողոքի խաղաղ ակցիաներն օգտագործվել են «ինչ-որ մեկի» կողմից, և որ հանցագործները կրակ են բացել: Այդ նույն փողոցներում, խաղաղ հավաքների ժամանակ՝ և ոստիկանության, և ցուցարարների ուղղությամբ։ Փոխհրաձգությունները են տեղի ունեցել «ցուցարարների» և անվտանգության ուժերի միջև:
Արդյո՞ք սա մեր Երևանը չէ` 2008 թվականի մարտի 1-ին: Ի վերջո, մենք նույնպես ունեցանք «անհասկանալի» փոխհրաձգություններ, ոմանք կրակում և սպանում էին ոստիկանության աշխատակիցներին, իսկ ոմանք՝ ցուցարարներին: Այսօր Հայաստանի իշխանություններին ձեռնտու չէ ընդունել, որ, այո, ոմանք սպանում էին մեր ոստիկաններին: Այսպիսով, 2008-ի մարտի 1-ին Երևանում գտնվող «խաղաղ ցուցարարներից» ո՞ւմ ձեռքին զենք կար։ Թե՞ մեզ մոտ, ինչպես Կիևում 2014-ի ձմռանը, հրաձիգները նույնպես դիպուկահարներ էին Վրաստանից կամ Բալթյան երկրներից: Այաթոլլահ Խամենեիի խոսքերը հիշեցրել են նաև 2014-ի ձմռանը Ուկրաինայում տեղի ունեցած հեղաշրջումը: 2019-ի նոյեմբերին իրանական քաղաքներում խաչաձև կրակահերթերի իրավիճակ ստեղծած հանցագործների «ձեռագիրը» կասկածելիորեն համընկնում է 2008-ին Երևանում և 2014-ին Կիևում հանցագործների «ձեռագրի» հետ: Բայց, ի տարբերություն Հայաստանի և Ուկրաինայի, Իրանի իշխանությունները խստորեն ճնշել են «ժողովրդավարական» մարդասպաններին՝ չնայած փողոցներում եղան նաև զոհեր: Հիշեցնենք, որ փոխծովակալ Շամխանին նախկինում հայտնել էր. նոյեմբերյան դեպքերից հետո Իրանի անվտանգության մարմինները ձերբակալել են ԱՄՆ ԿՀՎ-ի 8 գործակալների, որոնք գործում էին լրագրողների անվան տակ:
Արդեն Այաթոլլահ Խամենեիի բաց նամակից հետո, Իրանի ԱԱԳԽ-ի քարտուղար փոխծովակալ Շամխանին հանդիպել է արևմտյան նահանգների քաղաքներում անկարգությունների զոհերի մի քանիսի ընտանիքների հետ: Այն, ինչ Շամխանին ասել է զոհվածների ընտանիքներին, մեր կարծիքով, ավելի է խորացնում կասկածները, որ «ասֆալտի հեղափոխությունների» մասնակիցների «ձեռագիրը» գրեթե ամենուր նույնն է: Այսպիսով, Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղարն ասել է, որ արևմտյան նահանգների քաղաքներում սպանվածների ավելի քան 85%-ը չի մասնակցել որևէ ցույցի, հայտնում էր Tasnim News-ը: Նրանք ենթարկվել են կասկածելի հարձակման և սպանվել անմիջապես մարտական զենքով, ինչպես նաև հրազենով, որոնք չկան Իրանի զինված ուժերի և անվտանգության ուժերի զինանոցում։ Ասել է նա՝ ենթադրելով, որ երկրի ղեկավարության հակառակորդների կողմից եղել է դավադրություն՝ անկարգությունների ընթացքում մարդկանց սպանելու և ապա դրանում մեղադրելու համար ոստիկանությանն ու երկրի անվտանգության ուժերին: Շամխանին հիշեցնելով այաթոլլահ Խամենեիի կոչը՝ փոխհատուցել անկարգությունների ժամանակ զոհվածների և վիրավորների ընտանիքներին, շեշտել է այս խնդրի շուտափույթ լուծման անհրաժեշտությունը՝ հիմնվելով լավ և համակարգված ծրագրի վրա:
Կարծում ենք՝ Հայաստանի քաղաքացիների համար հասկանալի դարձավ, թե ինչ և ինչպես է տեղի ունեցել այս տարվա նոյեմբերին իրանական քաղաքներում:
Սերգեյ Շաքարյանց