Արդյո՞ք հայ-ադրբեջանական բանակցություններում «միջանցքային թեման» արդեն անցյալում է. Մարկեդոնով
Հոկտեմբերի նախավերջին օրը Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ համաձայնեցվել են Ադրբեջանի հետ խաղաղության հաստատման երեք հիմնական կետեր։ Ըստ ՀՀ կառավարության ղեկավարի, «եթե կողմերը հավատարիմ մնան այս համաձայնեցված սկզբունքներին, ապա խաղաղության և հարաբերությունների կարգավորման մասին համաձայնագրի ստորագրումն իրական կդառնա»։ Կարո՞ղ ենք խոսել Երևանի և Բաքվի միջև խաղաղության որոշ նոր մոտեցումների ի հայտ գալու մասին։ Այս հարցի պատասխանը բացասական կլինի։ Այս մասին սոցցանցերում գրել է ռուս քաղաքագետ Սերգեյ Մարկեդոնովը։
«Այս երեք կետերն այս կամ այն ձևով հայտնվել են ավելի վաղ, այդ թվում՝ Հայաստանի վարչապետի ելույթներում։ Ինչի՞ մասին է խոսքը։ Հայաստանն ու Ադրբեջանը պետք է ճանաչեն միմյանց տարածքային ամբողջականությունը Հայկական ԽՍՀ և ԱԽՍՀ սահմաններում։ Երկու երկրների տարածքը՝ 29800 քառակուսի կմ (Հայաստան) և 86600 քառ. կմ (Ադրբեջանը) արդեն կոչվել է որպես միջպետական սահմանազատման և փոխադարձ ճանաչման տարածքային հիմք։ Երկրորդ սկզբունքը սահմանազատում իրականացնելն է՝ հիմնվելով Ալմա-Աթայի 1991 թվականի հռչակագրի վրա։ Այս փաստաթուղթը, հետևելով Բիալովեզայի համաձայնագրին, Խորհրդային Միության փլուզումից հետո ամրացրեց աշխարհաքաղաքական նոր իրականությունը: Եվ վերջապես, կողմերը պետք է ապաշրջափակեն տրանսպորտային հաղորդակցությունները։
Առաջին հայացքից ամեն ինչ կատարյալ է թվում։ Եվ երկար սպասված խաղաղությունը մոտ հեռանկար է թվում: Բայց չէ՞ որ Ալմա-Աթայի հռչակագիրը դեռևս մեկ տարի առաջ նշվել է որպես անջատման հիմք: Երկու երկրների տարածքների կոնկրետ թվեր չե՞ն հայտնվել Փաշինյանի «մերժման ելույթում», որում նա Լեռնային Ղարաբաղը ճանաչեց որպես Ադրբեջանի մաս։ Հռետորական հարցեր։ Սակայն այս բոլոր ճանաչումները չկանխեցին ղարաբաղյան երրորդ պատերազմը։ Եվ արդյունքում՝ հակամարտության կարգավորման ուժային սցենարի հաղթանակը։
Երեք սկզբունքների շուրջ Փաշինյանի ելույթից երեք օր առաջ Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանն անդրադարձավ հոկտեմբերի 5-ի Գրանադայի հայտարարությանը։ Սակայն, բացի հանրապետության վարչապետից, դրա ստորագրողներն էին Գերմանիայի դաշնային կանցլեր Օլաֆ Շոլցը, Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը և Եվրոպական խորհրդի ղեկավար Շառլ Միշելը։ Սակայն Իլհամ Ալիևը հայտարարության տակ իր ստորագրությունը չի դրել։ Եվ Իսպանիայում բանակցություններին նա չի մասնակցել։ Կարևոր հարց, իսկ արդյո՞ք տրանսպորտային հաղորդակցության երրորդ կետի վերաբերյալ ամբողջական փոխըմբռնում ձեռք բերվել է: «Միջանցքի թեման» արդեն անցյալո՞ւմ է: Թե այն նորից իր մասին կհիշեցնի։ Սահմանազատումը, մինչդեռ, ունի նաև մի շարք նյուանսներ։ Էքսկլավների հարցը գործնական լուծում է պահանջում, այլ ոչ թե միայն շրջանակային համաձայնագիր։
Մի խոսքով, երևի վաղաժամ է շտապել եզրակացություններ անել Եվրասիայի երկարամյա հակամարտություններից մեկի ավարտի վերաբերյալ։ Բայց բացառված չէ շուտով որոշակի փաստաթղթի ի հայտ գալը, որը կկոչվի խաղաղության պայմանագիր։ Բայց բաց է մնում հարցը, թե արդյոք դա իրական խաղաղություն կբերի անհանգիստ տարածաշրջանին»,- գրել է նա։
