Թուրքերը վախեցած են Քովիդ-19-ի մահացությունից և գազի գների թանկացումներից
Եթե հետևենք, թե ինչ է կատարվում Թուրքիայի ներսում և ինչ տրամադրություններ են տիրում այս ֆաշիստական երկրի ներքին կյանքում, ապա կտեսնենք. բացի Ռեջեփ Էրդողանի և նրա կուսակցության հերթական «արշավներից» ընդդեմ քրդերի և «2016 թ․ հեղաշրջման մասնակիցների», մեր Հայաստանի ֆաշիստ հարևանները վախ ու սարսափ են ապրում անխուսափելի ապագայի հետ կապված: Այս վախից ու սարսափից Էրդողանն ու իր կուսակցությունը ցանկանում են շեղել շարքային թուրքերի ուշադրությունը՝ խոսելով առասպելական, երբեք գոյություն չունեցած «մեծ թուրանի» մասին և «կովկասյան թաթարների հաղթանակը» ներկայացնելով որպես «առաջին քայլ դեպի մեծ թուրան»: Եվ հետո՝ թուրքերին պարտադրելը խոսակցությունն անհրաժեշտ «սահմանադրական փոփոխությունների» մասին… նման է թուրք Փաշինյանի օկուպացիոն ռեժիմին Երևանում, այնպես չէ՞…
Իսկ որտեղի՞ց են վախն ու սարսափը: Եկեք պարզենք. մարտի 25-ին, ըստ Թուրքիայի առողջապահության նախարարության այդ օրվա առավոտյան տվյալների, վերջին 24 ժամվա ընթացքում երկրում գրանցվել է կորոնավիրուսային վարակով ավելի քան 29 700 նոր դեպք: Դեպքերի օրական թիվն աճել է մարտի 16-ին հաղորդված 26 182 դեպքերից, հայտնում է «Yeni Şafak» թերթը։ Թուրքիայում դեպքերի ընդհանուր թիվն այժմ գերազանցում է 3 միլիոնը, մինչդեռ երկրում մահացությունների ընդհանուր թիվը հասել է 30 462-ի: 24 ժամվա ընթացքում, մարտի 25-ի առավոտյան գրանցվել է կորոնավիրուսի 146 նոր մահ՝ ութով ավելին, քան երեքշաբթի՝ մարտի 23-ին… Եվ դա այն դեպքում, երբ մարտի 1-ից սկսած, Թուրքիայի իշխանությունները հանգստյան օրերին սկսել են թուլացնել պարետային ժամը, միևնույն ժամանակ պահպանելով երկրի բնակիչների տեղաշարժի սահմանափակումները աշխատանքային օրերին: Այսպիսով, թուրքերը պատրաստվում են «տուրիստական սեզոնի բացմանը»՝ Թուրքիայի բյուջեի եկամտային մասի գրեթե հիմնական բազային:
Մեզ համար, իհարկե, գործ և կապ չունի, թե ինչից են սատկում թուրքերը: Այս առումով մեր իրավիճակն ակնհայտորեն ավելի բարվոք չէ: Բայց գիտեք, երբ դու իշխանություն չունես, կամ իշխանությունը՝ նույն թուրքերն են, ապա այն տեղեկությունները, որ ավելի շատ թուրքեր են սկսում ամեն օր սատկել, ինչ-որ կերպ նույնիսկ ջերմացնում են սիրտն ու հոգին: Օհ, Ալլա՛հ, ավելի հաճախ և ավելի շատ:
Բայց, այնուամենայնիվ, Թուրքիայում հիմնական վախն ու սարսափը պայմանավորված է Ռուսաստանի կողմից ուղարկված հաղորդագրությամբ, այլ ոչ թե Covid-19-ից հիվանդացության և մահացության աճով: Մարտի 25-ին թուրք փորձագետները գրել էին, որ Անկարան ստիպված է տագնապով սպասել 2021 թվականի երկրորդ եռամսյակում ռուսական գազի գնի զգալի աճին: Անցած գարնանը «Գազպրոմի» պայմանագրային գինը հանգեցրել է մատակարարումների կտրուկ անկման: Այնուամենայնիվ, գազի շուկայական գներն ամբողջ աշխարհում էին ընկել, և մինչ այժմ դրանք գերազանցում են այն արժեքը, որով կբարձրանա ռուսական կապույտ վառելիքի գինը: Թուրքիայում ռուսական գազի հիմնական գնորդը` պետական «Botas» ընկերությունը, ակնկալում է, որ ապրիլի 1-ից «Գազպրոմի» վառելիքը կթանկանա 23%-ով` հազար խորանարդ մետրի համար $170-ից մինչև $209: Ինչպես գրում է «Haberturk» թուրքական պորտալը՝ «Botas»-ը հայտնվել է կրիտիկական իրավիճակում, քանի որ դա տեղի է ունենալու լիրայի արժեզրկման ֆոնին: Այսպիսով, մարտին բնակչությունը վճարում էր 1,290 լիրա հազար խորանարդ մետրի դիմաց, իսկ արդյունաբերությունը՝ 1,442 լիրա: Ապրիլին միայն գազի գնման գինը կկազմի 1600 լիրա: «Haberturk»-ը նշում է, որ ռուսական գազի նոր գինը կանդրադառնա նաև այլ սակագների վրա: Օրինակ՝ էլեկտրաէներգիայի: Բայց դրա գները ծրագրում են բարձրացնել 6-7%-ով ոչ շուտ, քան հուլիսին, գրում է թուրքական պորտալը: Մեզ հասկանալի են Թուրքիայի իշխանությունների վախերը: Կենսապահովման թանկացումը ակնհայտորեն կանդրադառնա Թուրքիայի սոցիալ-քաղաքական կայունության վրա և կարող է հանգեցնել բազմաթիվ սոցիալական խռովությունների երկրի ներսում: Էրդողանի և նրա կուսակցության արդեն առկա խնդիրներին, որոնք բխում են իշխանության պահպանման և անընդհատ «վերարտադրության» խնդրից, կավելացվի ևս մեկը, ընդ որում՝ սրված Covid-19-ից հիվանդացության և մահացության աճով: Այնպես որ, «Գազպրոմ», արի՛, առաջ գնա: Սննկացրու թուրքերին: Եվ կրկին. դիմում ենք երկնքին. օհ, Ալլա՛հ: Թուրքերի համար ավելի հաճախ ու ավելի շատ խնդիրներ ստեղծիր…
Մի փոքր ավելի մանրամասն՝ Թուրքիայի և Ռուսաստանի «գազային հարաբերությունների» մասին. թուրքական ընկերությունները Ռուսաստանից գազ են ստանում երկարաժամկետ պայմանագրերի համաձայն, որոնցում գնի բանաձևը կապված է նավթի կամ նավթամթերքների ինքնարժեքի հետ` հետաձգումներով, և արժեքի փոփոխություններով ամեն եռամսյակ: Մեկ տարի առաջ սա դաժան կատակ խաղաց «Գազպրոմի» մատակարարումների հետ: Այնուհետև Թուրքիան կտրուկ նվազեցրեց ռուսական գազի ներկրումը և զգալիորեն ավելացրեց հեղուկացված բնական գազի (ՀԲԳ) գնումները, քանի որ տեղական սպոտային շուկայում վառելիքի ավելցուկի գները հասան ռեկորդային ցածր մակարդակի և ընկան հազար խորանարդ մետրի դիմաց 50 դոլարից ցածր: Դեռ անհայտ է, թե ինչպես է լինելու այս տարի: Մի կողմից՝ ամերիկյան ՀԲԳ գործարանները վերադարձել են ռեկորդային արտադրությանը: Մյուս կողմից՝ պահանջարկը Ասիայում վերականգնվել է, և Եվրոպան սպառեց այս ձմեռը, որը, պարզվեց, ավելի ցուրտ էր, մեկուկես անգամ ավելի շատ գազ, քան մղել էր ջեռուցման շրջանի համար: ԵՄ երկրների պահեստարաններում պաշարների մակարդակը իջավ 30%-ից ցածր: Հետևաբար, տարածաշրջանում ամենալիկվիդային հեղուկ գազի բորսայում՝ TTF-ում, ապրիլին Եվրոպայում առաքմամբ մատակարարվող գազը վաճառվում է $ 214-ով: Սա Թուրքիայի համար ապրիլի 1-ից ավելի է բարձր ռուսական գազի գներից: Այսինքն՝ Անկարան, նույնիսկ եթե իսկապես ցանկանա, չի կարող հրաժարվել ռուսական գազի մատակարարումից կամ կտրուկ կրճատել ՌԴ-ից գազի ներկրումը. քանի որ Արևմուտքին ստիպված կլինի էլ ավելի վճարել… ՌԴ Ազգային էներգետիկ անվտանգության ֆոնդի (ФНЭБ) փոխտնօրեն Ալեքսեյ Գրիվաչը կարծում է, որ Թուրքիային մատակարարումները կախված կլինեն մի քանի գործոններից. «Օրինակ՝ այս ժամանակահատվածում ՀԲԳ-ի մատչելիությունից ու արժեքից: Եվ նաև՝ էլեկտրաէներգիայի արտադրության մեջ գազի պահանջարկից»: ՌԴ ԱԷԱՖ-ի փոխտնօրենն ասաց, որ մատակարարումների կտրուկ աճը պայմանավորված է վերջին տարվա շատ ցածր ցուցանիշներով: «Իսկ այս տարի թուրքերը ամբողջ առաջին եռամսյակն անցնում են առավելագույն մակարդակին մոտ»,- ասաց Ա. Գրիվաչը: Տեղեկատվության համար. այս տարվա երկուսուկես ամիսների ընթացքում ռուսական գազի մատակարարումները դեպի Թուրքիա աճել են 80,5%-ով, իսկ մարտին թուրքերը հիմնականում ավելացրել են գազի պոմպացումը 11,5 անգամ: Հաշվարկների համաձայն՝ երկուսուկես ամսվա ընթացքում ՌԴ-ից Թուրքիա է արտահանվել 6,2 միլիարդ խորանարդ մետր: Թուրքիան ռուսական գազը ստանում է «Կապույտ հոսքի» և «Թուրքական հոսքի»՝ մեկ լարով, գազամուղերով: Եվ նրանք աշխատում էին իրենց նախագծային կարողությունների 96%-ով… Ափսոս, որ ցուրտ ամիսները հազվադեպ են լինում Թուրքիայում: Թուրքերն ավելի շատ վախեր ու սարսափներ կունենային…
Սերգեյ Շաքարյանց
