Իրանը վերջապես թուրքերից պահանջում է, որ Արցախում «ահաբեկիչները տեղ չունենան»
Ինչպես ասում են՝ «Անապատում Ճչացողի ձայնը երբեմն հասնում է Աստծուն»: Փետրվարի 25-ին մենք ուղղակի հարց ուղղեցինք Իրանի արտգործնախարար Մոհամադ Ջավադ Զարիֆին. ե՞րբ նա անձամբ և Իրանի ԱԳՆ-ը «կնկատեն», որ Թուրքիան ռազմական ներկայություն ունի ոչ միայն Սիրիայում և Իրաքում, այլև մեր Արցախում: 2020-ին ավելի վաղ մենք նաև հարցրինք (իրանական կողմին ուղղված մեր կայքի բաց կոչերի տեսքով) Թեհրանին, թե երբ Թուրքիային մատնացույց անելու, որ Սիրիայից և Մերձավոր Արևելքի այլ երկրներից թուրք (թուրքոման) ահաբեկիչների ներկայությունն Արցախում անընդունելի է Իրանի և Իրանի ժողովրդի համար:
Ի դեպ, թուրքերը «շատ վիրավորվել էին» Իրանից՝ Սիրիայում և Իրաքում թուրքական ռազմական ներկայության վերաբերյալ Թեհրանի մեղադրանքների պատճառով: Փետրվարի 28-ին «Anadolu» թուրքական պետական գործակալությունը հայտարարեց, որ Թուրքիայի ԱԳՆ-ը կանչել է Իրանի դեսպան Մոհամադ Ֆերազմենդին Թեհրանի պնդումների պատճառով, թե Անկարան խախտել է Իրաքի ինքնիշխանությունը: Թուրքերը չեն արձագանքել պարոն Զարիֆի, այսինքն՝ Իրանի իշխանությունների դեմարշին: Բայց Անկարան ինչ-ինչ պատճառներով «վիրավորվեց» այն փաստից, որ փետրվարի 27-ին Իրաքում Իրանի դեսպան Էրաջ Մասջեդին քրդական «Rudaw» լրատվական գործակալությանը տված հարցազրույցում նշել է, թե Թեհրանը դեմ է Իրաքում Թուրքիայի միջամտությանը, ինչպես նաև Անկարային կոչ է արել՝ հետ կանչել իր զորքերը այս երկրի տարածքից և հարգել միջազգային սահմանները: Այսինքն, երբ իրանական դիվանագիտությունը, մասնավորապես քրդերի համար, հայտարարեց, թե մտադիր է ճնշել Թուրքիային, որպեսզի նա լքի Մերձավոր Արևելքը, դա Անկարային ստիպեց հասկանալ և զգալ, որ իրանցիները չեն կատակում: Եվ այդ պատճառով դեսպան Ֆերազմենդիին ասացին, որ «Անկարան ակնկալում է Թեհրանի աջակցությունը ահաբեկչության դեմ պայքարում, ոչ թե դրա դեմ խոսքեր»: Թուրքերը միշտ էլ մեծ վարպետներ են եղել՝ ձևանալ, թե իրենք «չեն հասկանում», թե ովքեր են ահաբեկիչները, իսկ ովքեր`ազատամարտիկները:
Եվ ահա մարտի 1-ին, ինչպես հաղորդում է իրանական IRNA լրատվական գործակալությունը, Իրանի արտաքին գերատեսչության փոխնախարար Աբբաս Արաքչին Իրանի Քոմ քաղաքում անցկացված Արցախի վերաբերյալ միջազգային խորհրդաժողովում իր լուրջ մտահոգությունն է հայտնել «Ղարաբաղում թաքֆիրիստական ահաբեկիչների» ներկայության վերաբերյալ, ավելացնելով, որ բոլոր կողմերը Իրանին հավաստիացրին, որ «տարածաշրջանում այդ ահաբեկչական խմբավորումների համար տեղ չի լինի»: Ըստ նրա, Իրանի բարիդրացիական քաղաքականությունը կշարունակվի բոլոր հարևանների հետ. «Այս քաղաքականությունը հնարավորություն է տալիս Իրանին դեր խաղալ տարածաշրջանային խնդիրների լուծման գործում: Բայց պատասխան՝ Իրանն ակնկալում է, որ իր հարևանները հաշվի առնեն Թեհրանի և Իրանի ժողովրդի շահերն ու պահանջները: Իրանի սկզբունքային դիրքորոշումը՝ Ղարաբաղի գրավյալ տարածքների ազատագրումն է, և մենք հստակ հայտարարել ենք մեր մոտեցման մասին»,- ասաց Իրանի փոխարտգործնախարարը:
Ի՞նչ ասել է՝ «թաքֆիրիստական ահաբեկիչներ»: Սրանք թուրքոման ահաբեկիչներն են (և, ընդհանրապես, բոլոր ահաբեկիչները), որոնց հենց Թուրքիան մեր Արցախ բերեց 2020 թվականին: Իրանում 2012 թվականից ի վեր Թուրքիայի, Սաուդյան Արաբիայի, Քաթարի, Արաբական Միացյալ Էմիրությունների, ԱՄՆ-ի, ԵՄ երկրների և այլոց կողմից Սիրիա և Իրաք ուղարկված բոլոր ահաբեկիչներին անվանում են թաքֆիրիստ, չնայած ավելի հաճախ դա վերաբերում է «Իսլամական պետություն» և «Ալ Քաիդա» ահաբեկչական խմբավորումների անդամներին: Նախարար Զարիֆի տեղակալ Աբաս Արաքչին գարնան առաջին օրը, իրանական «Նովրուզ» Ազգային տոնից անմիջապես առաջ, ինչպես թուրքերին, այնպես էլ քրդա-հրեա Իլյուշ Ալիևին հասկացրին, որ Իրանը թքած ունի Անկարայի ու Բաքվի «արդարացումների» վրա, և նա հաստատ գիտի, որ թուրքերի ու կովկասյան թաթարների կողմից Արցախի զավթած հատվածում կան ահաբեկիչներ, որոնք Թուրքիան բերեց մեր տարածաշրջան: Հիմա Իրանի ո՞ր դեսպաններին են «կանչելու» թուրքերը և Բաքվի քրդահրեաները: Անկարան «նեղացավ» Իրանից և դեսպան Ֆերազմենդիի միջոցով կեղծ հաղորդագրություն («մեսիջ») ուղարկեց Թեհրանին. Իբր, «մի շփվեք քրդերի հետ» և «Անկարան ակնկալում է Թեհրանի աջակցությունը ահաբեկչության դեմ պայքարում»: Հիմա Աբաս Արաքչին իրականում պատասխանեց թուրքերին. «Նախ, դուք ձեր ահաբեկիչներին կհեռացնեք Արցախից» և «Թեհրանն աջակցություն է ակնկալում Անկարայից ահաբեկչության դեմ պայքարում», քանի որ «բոլոր կողմերը հավաստիացրել են Իրանին, որ այդ ահաբեկչական խմբավորումների համար տեղ չի լինի տարածաշրջանում»…
Իրանի և Թուրքիայի դիրքորոշումներն ակնհայտ են, և, ցավոք, Արցախն ու արցախահայությունը այս մոտեցումներում՝ երկու կողմերի «էկսպերիմենտների» օբյեկտներ են, ոչ թե այս «խաղին» հավասարապես մասնակցող սուբյեկտներ: Թուրք Կոկոլ Փաշինօղլին ու իր դավաճան հայերի կեղտոտ թիմը դարձրեցին Արցախը և արցախահայությունը «անշունչ անկենդան օբյեկտ»:
Վերջում` երկու նկատառում. 1) չնայած Արաքչին ասաց, որ «Իրանի սկզբունքային դիրքորոշումը Ղարաբաղի գրավյալ տարածքների ազատագրումն է», բայց այսօր դա երկիմաստ է հնչում, քանի որ այսօր Արցախում օկուպանտները հենց թուրքերը, թաքֆիրիստական ահաբեկիչները և կովկասյան թաթարներն են: 2) Թուրքիայի, Ռուսաստանի, Ուկրաինայի, Բելառուսի, Կովկասի-թաթարստանի և Ռուսաստանի Հյուսիսային Կովկասի ինքնավարությունների հոգևոր և գիտական գործիչները մասնակցում էին նշված համաժողովին (և նույնիսկ՝ ԱՐՑԱԽԻ՛ ՀԱՐՑՈՎ…) Քոմում: Բայց ոչ ոք չկար ո՛չ Արցախից, ո՛չ Հայաստանից, ո՛չ էլ ընդհանրապես Հայությունից:
Սերգեյ Շաքարյանց
