Թուրքերը «սխալվում են» Իրանի հանդեպ
Մենք արդեն գրել ենք, որ Թուրքիան կոպտորեն «սխալվել» է Իրանի հետ կապված՝ գործարք կնքելով իսրայելական հատուկ ծառայությունների հետ ոմն հրեա գործարար Յաիր Գելլերի գործով, որն ունի և՛ Իսրայելի, և՛ Թուրքիայի անձնագիր։ Եվ ահա Իրանի արձագանքը չուշացավ․ պաշտոնական շրջանակները «Թեհրան թայմս» թերթի միջոցով ակնարկել են, առայժմ միայն ակնարկել են, թե Ռեջեփ Էրդողանը «սխալվել է»…
Մասնավորապես թերթը գրում է, թե Թուրքիան տարածաշրջանի շատ երկրների հետ համագործակցության նոր ուղի բռնելով, միաժամանակ շարունակում է մեղադրանքներ հնչեցնել, որոնք կարող են վնասել հարևան Իրանի հետ հարաբերություններին, ապա շարունակում. «Թուրքիայի նախագահ Էրդողանն այժմ նոր դիվանագիտական տրամադրություն ունի: Նա շարունակում է հաշտարար ուղերձներ հղել բոլոր ուղղություններով։ Նա Անկարայում ջերմորեն ընդունեց Աբու Դաբիի թագաժառանգ Մոհամադ բին Զայեդ Ալ Նահյանին և ջերմ ողջույններ փոխանակեց Իսրայելի նախագահ Իսահակ Հերցոգի հետ, որը շուտով կայցելի Անկարա։ Էրդողանը պատրաստվում է նաև երկուշաբթի օրը պատմական երկօրյա այց կատարել Աբու Դաբի։ Նա նաև զգալիորեն նվազեցրել է լարվածությունը Սաուդյան Արաբիայի և Եգիպտոսի հետ։ Լիբիայում նա դադարեց ուժով պաշտպանել իր դաշնակիցներին Արևմտյան Լիբիայում»:
Իր նախկին մրցակիցների հետ հաշտությունն արագացնելու նպատակով, նշում են իրանցի հեղինակները, Էրդողանն արգելել է թուրքական լրատվամիջոցներին հրապարակել լուրեր և զեկույցներ, որոնք կարող են վնասել հարաբերությունները տարածաշրջանի շատ երկրների հետ: «Մուսուլման եղբայրների» հետ կապված հեռուստացանցերն այլևս չեն գործում Թուրքիայից մինչև Եգիպտոս, Սաուդյան Արաբիա և Արաբական Միացյալ Էմիրություններ: ՀԱՄԱՍ-ի առաջնորդներին, որոնք ապաստանում են Թուրքիայում, հանձնարարվել է մեղմացնել Իսրայելի դեմ իրենց հռետորաբանությունը: Այս ամենը պայմանավորված է նրանով, որ, ընդգծում են իրանցիները, Թուրքիայի նախագահը հանկարծակի հայտնաբերել է, որ «եկել է տարածաշրջանային խաղաղության և համագործակցության նախաձեռնությունների ժամանակը»։
Էրդողանը ԱՄԷ այցից մեկ օր առաջ հոդված է գրել «Խալիջ թայմս»-ի համար, որտեղ հայտարարել է, որ Անկարան պատրաստ է զարգացնել հարաբերությունները յուրաքանչյուր երկրի հետ։ «Թուրքիան այն եզակի երկրներից է, որը ձգտում է հավասարակշռել իր շահերը արտաքին քաղաքականության մեջ՝ խաղաղության և կայունության հետ: Մենք ձգտում ենք կիրառել այս սկզբունքը բոլոր կողմերի համար, որոնց հետ շփվում ենք։ Մեր հիմնարար սկզբունքներն են՝ մեր շահերի համապատասխանեցումը, համագործակցության ոլորտների ընդլայնումը «հաղթանակ-հաղթանակ» բանաձևով և սպառնալիքների դեմ համատեղ պայքարը։ Որպես Թուրքիա՝ մենք պատրաստ ենք զարգացնել մեր համագործակցությունը յուրաքանչյուր երկրի հետ և միասին աշխատել տարածաշրջանային խնդիրների լուծման ուղղությամբ»,- գրում է Էրդողանը։ Սակայն Թուրքիայում բնակվող մարդկանց սպանելու կամ առևանգելու Իրանի ենթադրյալ փորձերի մասին Թուրքիայի վերջին հայտարարությունները հակասում են Էրդողանի հայտարարած քաղաքականությանը՝ ընդլայնելու իր երկրի արտաքին հարաբերությունները, կանխատեսելիորեն նշում է «Թեհրան թայմս»-ը: Վերջին մի քանի օրերի ընթացքում թուրքական ԶԼՄ-ները մեղադրանքներ են հնչեցրել Իրանի հասցեին։ Ուրբաթ օրը՝ փետրվարի 11-ին, մինչ Իսրայելի նախագահի Թուրքիա կատարելիք այցը նորությունների հորձանուտում էր, թուրքական ԶԼՄ-ները լուրեր տարածեցին, թե Թուրքիայի ազգային հետախուզական կազմակերպությունը (MIT) խափանել է իսրայելա-թուրքական գործարարի դեմ Իրանի ենթադրյալ դավադրություն մահափորձը: Գործարարի ինքնությունը պարզվել է որպես Յաիր Գելեր՝ ստամբուլյան մագնատ, որը ներդրումներ է կատարել մեքենաշինության և պաշտպանական արդյունաբերության մեջ: MIT-ի հակահետախուզության ստորաբաժանումը հայտարարել է, որ դավադրությունը կազմակերպվել է ի պատասխան Իսրայելի կողմից 2020 թվականին Թեհրանի արվարձանում իրանցի միջուկային գիտնական Մոհսեն Ֆախրիզադեի սպանությանը: Բայց բացի իսրայելցի գործարարից, MIT-ը նաև պնդում էր, որ խափանել է իրանական մեկ այլ դավադրություն՝ այս անգամ Թուրքիայում բնակվող իրանցի այլախոհներին առևանգելու համար:
MIT-ը փետրվարի 11-ին տեղեկացրել է թուրքական ԶԼՄ-ներին իր ենթադրյալ հակահետախուզական ջանքերի մասին, որոնք իբր հանգեցրել են իրանցի դավադիրների և նրանց հետ համագործակցող թուրքերի ձերբակալությանը: Միաժամանակ թուրքական լրատվամիջոցները ցույց են տվել ձերբակալությունների, խուզարկությունների և կասկածյալների տեղափոխման կադրեր։ Ենթադրյալ թուրքական բացահայտումները տեղի են ունենում այն ժամանակ, երբ Իրանը հույս ունի նոր գլուխ բացել երկկողմ համագործակցության մեջ, հատկապես հարևան երկրների հետ, որոնցից կարևորը Թուրքիան է:
Իրանի նախագահ այաթոլլահ Սեյեդ Էբրահիմ Ռաիսին փետրվարի 10-ին ուրվագծել է իր վարչակազմի արտաքին քաղաքականության սկզբունքներն ու բնութագրերը Թեհրանում օտարերկրյա դեսպանների, օտարերկրյա առաքելությունների և կազմակերպությունների ղեկավարների հետ հանդիպմանը: Նախագահն ասաց, որ կառավարությունն իր երդմնակալությունից ի վեր ապացուցել է իր անկեղծությունը հարևանների և այլ միջազգային գործընկերների հետ բարեկամական հարաբերությունների ամրապնդման հարցում: Այաթոլլահ Ռաիսին հավելել է. «Մենք նաև արդյունավետ քայլեր ենք ձեռնարկել բոլոր հարևանների հետ հարաբերությունների բարելավման ուղղությամբ և ամրապնդելով նավահանգիստներն ու տարանցիկ միջանցքները՝ ճանապարհ ենք հարթել հարևանների հետ համագործակցության զարգացման և ընդլայնման համար»:
Սակայն, այնուամենայնիվ, Թուրքիան կարծես թե այնքան էլ ցանկություն չունի բարելավելու հարաբերությունները տարածաշրջանի երկրների հետ։ Ամեն դեպքում, Իրանի նկատմամբ նրա ներկայիս քաղաքականությունը կոպիտ սխալ է, գրում է «Թեհրան թայմս»-ը։ Էրդողանի դիվանագիտական փոփոխությունների վերջին պատմությունը ցույց է տալիս, որ նա ընտրողաբար է վերաբերվում Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության փոփոխություններին: Փորձելով շտկել հարաբերությունները տարածաշրջանում հին մրցակիցների հետ, նա շարունակում է անտեսել Իրանի մասին իր երկրի ԶԼՄ-ների կողմից տարածված մեղադրանքները:
«Թեհրան թայմս»-ը, ինչպես կարելի է հասկանալ, եզրակացությունները թողնում է իր ընթերցողներին։ Սակայն, իմանալով իրանական քաղաքականության որոշ առանձնահատկությունները, մենք պնդում ենք. «Թեհրան թայմս»-ի հոդվածը դեռևս «դեղին քարտ» է թե՛ Թուրքիայի, թե՛ անձամբ Էրդողանի համար…
Սերգեյ Շաքարյանց
