Ռուս-իրանական հանդիպում․ աշխարհը կարողանա՞ հաշվարկել բոլոր պլյուսներն ու մինուսները
Իրանի նախագահ Էբրահիմ Ռաիսիի պաշտոնական այցը Ռուսաստան ամբողջ աշխարհի ուշադրության կենտրոնում է, թեև Արևմուտքում փորձել և փորձում են նսեմացնել իրանա-ռուսական հարաբերությունների կարևորությունը մոլորակի ճակատագրի և մոլորակային աշխարհաքաղաքականության համար։ Այցը արտացոլվել է միջազգային մամուլում և լայն արձագանք գտել Իրանում ու Ռուսաստանում: Այս այցի տվյալները, ըստ էության, դեռ երկար ժամանակ են ուսումնասիրվելու ոչ միայն մեր, այլև Արևմուտքի ստրատեգների ու փորձագետների կողմից։ Սակայն արդեն պարզ է, որ աշխարհը չի կարողանա հաշվարկել բոլոր պլյուսներն ու մինուսները այն փաստից, որ իրանա-ռուսական հարաբերությունները զարգացման բոլորովին նոր, որակապես բարձր մակարդակ են ապրում։
Առայժմ ուշադրություն դարձնենք, թե ինչ են հայտարարել Իրանի իշխանությունների տարբեր ներկայացուցիչներ պարոն Ռաիսիի՝ Մոսկվա կատարած այցի և նրա ռուս գործընկեր Վլադիմիր Պուտինի հետ բանակցությունների ժամանակ։ Ուշադրություն դարձնենք մի կարևոր նրբության՝ Պուտինի հետ հանդիպման ժամանակ նախագահ Ռաիսին երեկոյան աղոթք (նամազ) է կատարել… հենց Կրեմլում։ Բնականաբար՝ ռուսական կողմի համաձայնությամբ։ Իրանական «Tasnim News» գործակալությունը հրապարակել է լուսանկար, որտեղ երևում է, թե ինչպես է Իրանի նախագահը Կրեմլի շենքում հատուկ գորգի վրա նամազ կատարում։ Մոսկվայում Իրանի դեսպան Քասեմ Ջալալին «Mehr News» գործակալությանը տված հարցազրույցում հայտարարել է, որ Իրանի համար շատ կարևոր է կոալիցիա ստեղծել ընդդեմ Արևմուտքի և ԱՄՆ-ի։ Այս առումով Ռուսաստանը ուժեղ հարևան է, որի մոտեցումները միջազգային և տարածաշրջանային հարցերում մոտ են Իրանին, հավելել է նա։ Ջալալին հավելել է, որ նախագահ Ռաիսին Պուտինի հետ հանդիպման ժամանակ փոխանցել է 20 տարի ժամկետով նախատեսված իրանա-ռուսական ռազմավարական դաշնագրի նախագիծը։ Եվ, իհարկե, ռուսական կողմին նույնպես նախագիծը դիտարկելու ժամանակ է պետք, և համաձայնության գալու համար կարող է պահանջվել համատեղ հանձնաժողով, իսկ դա ժամանակ է պահանջում, պարզաբանել է նա։ Հիշեցնենք, որ 2021 թվականի գարնանը Իրանը 25 տարի ժամկետով նման ռազմավարական դաշնագիր է ստորագրել Չինաստանի հետ, իսկ անցած տարի դարձել է Շանհայի համագործակցության կազմակերպության (ՇՀԿ) լիիրավ անդամ։ Ինչպես տեսնում ենք, Իրանի, Չինաստանի և Ռուսաստանի ռազմաքաղաքական և քաղաքական-տնտեսական նոր բլոկի ձևավորման գործընթացը գնալով արագանում է։ Սակայն դա դեռևս հիմք չի տալիս ճշգրիտ հաշվարկել, թե երբ կավարտվի եվրասիական աշխարհաքաղաքական բևեռի ակնկալվող ձևավորումը։
Իսկ Իրանի արտաքին գործերի նախարար Հոսեյն-Ամիր Աբդոլահիանը Ռուսաստանի և Իրանի նախագահների երեքժամյա հանդիպումից հետո ասել է, որ այժմ երկկողմ հարաբերություններն անցել են նոր, բազմազան և ինտենսիվ ընթացքի։ «Կրեմլում դոկտոր Ռաիսիի և Պուտինի միջև կարևոր, ջերմ և ժամեր տևած հանդիպման ընթացքում Թեհրանի և Մոսկվայի հարաբերությունները նոր, բազմազան և արագացված ուղի անցան»,- գրել է նա Twitter-ում: «Հարաբերությունների նոր գլխում հիանալի համագործակցություն կլինի»,- հավելել է իրանցի բարձրաստիճան դիվանագետը: «Երկու նախագահները պայմանավորվել են երկարաժամկետ ճանապարհային քարտեզ կազմելու շուրջ»։ Պարոն Աբդոլահիանն իր գրառումը եզրափակել է կանխատեսումով, որ ապագա համաշխարհային համակարգը բազմակողմ է լինելու։
Լրատվամիջոցներն ուշադրություն են դարձնում նա, թե նախագահներ Ռաիսին ու Պուտինն ինչ են ասել միմյանց։ Ըստ լրատվական գործակալությունների հաղորդումների՝ Ռաիսին հայտարարել է, որ Թեհրանը խոչընդոտներ չի տեսնում Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների ընդլայնման և զարգացման համար և ցանկանում է ռազմավարական հարաբերություններ հաստատել Մոսկվայի հետ։ Իրանի նախագահը նաև ասել է, որ ռազմավարական գործընկերության վերաբերյալ փաստաթղթերը կարող են որոշել առաջիկա 20 տարվա երկկողմ հարաբերությունների հեռանկարները։ Նա նաև նշել է. «Մենք ձգտում ենք մեծացնել Ռուսաստանի հետ առևտրային հարաբերությունների ծավալը և մեծ ջանքեր կգործադրենք այդ ուղղությամբ»։ Իրանի նախագահն ընդգծել է, որ Թեհրանն ավելի քան 40 տարի բախվում է ԱՄՆ-ի թշնամությանը։ Նա հավելել է, որ իր վարչակազմը փորձում է չեղարկել Իրանի ժողովրդի նկատմամբ պատժամիջոցները։ Ռաիսին նաև նշել է, որ պատժամիջոցների սպառնալիքը չի կարող կանգնեցնել Իրանի առաջընթացը։ Իրանի նախագահը միաժամանակ դժգոհություն է հայտնել երկու երկրների միջև առևտրատնտեսական հարաբերությունների մակարդակից։ Ընդգծելով արտահանման լիցենզիաների տրամադրման խոչընդոտները նվազեցնելու անհրաժեշտությունը՝ նախագահ Ռաիսին ասել է, որ պետք է մեծացնել Իրանի մասնաբաժինը ռուսական շուկայում՝ հավելելով. «ՌԴ նախագահը նույնպես ասել է, որ Իրանի մասնաբաժինը ռուսական շուկայում միանշանակ կարող է մեծացվել»։
ՌԴ նախագահն իր հերթին հայտարարել է, որ Իրանի և Ռուսաստանի աջակցությունն օգնել է Սիրիայի կառավարությանը հաղթահարել ահաբեկչական սպառնալիքը։ «Չնայած համաճարակի պատճառով ստեղծված բարդ պայմաններին, երկու երկրների միջև առևտուրը դրական միտում ունի և նախորդ տարի աճել է 6 տոկոսով»,- ասել է Պուտինը։ Նա տեղեկացրել է նաև, որ երկու երկրների միջև լայնածավալ երկկողմ նախագծեր են իրականացվում, և երկու կողմերը համագործակցում են տարբեր ոլորտներում։ «Մենք սերտորեն համագործակցում ենք միջազգային ասպարեզում։ Երկու երկրների ջանքերի շնորհիվ մենք կարողացել ենք օգնել Սիրիային միջազգային ահաբեկչության դեմ պայքարում։ Եվ Աֆղանստանում իրավիճակը առանձնահատուկ նշանակություն ունի երկու կողմերի համար»,- ընդգծել է նա։ «Ժամանակավոր համաձայնագրի համաձայն՝ Իրանի և Եվրասիական տնտեսական միության միջև հարաբերություններն ընդլայնվում են, և մենք ակտիվորեն աշխատում ենք մշտական շրջանակ ստեղծելու ուղղությամբ՝ ի դեմս Իրանի և Եվրասիական տնտեսական միության միջև Ազատ առևտրի գոտու: Իրանը դիտորդ է Շանհայի կազմակերպությունում, և ես կցանկանայի իմանալ Ձերդ Գերազանցության կարծիքը JCPOA-ի վերաբերյալ»: ՌԴ նախագահը նաև նշել է, որ երկու երկրները «ապագայի օրակարգում շատ հարցեր ունեն»։ Պուտինը նաև խնդրել է Ռաիսիին իր բարեմաղթանքները փոխանցել Իրանի Իսլամական Հանրապետության առաջնորդ պարոն այաթոլլահ Սեյյեդ Ալի Հոսեյնի Խամենեիին։
Եվ սա դեռ ամենը չէ, ինչ գրվել է վերջին օրերին Ռաիսիի այցի և մոսկովյան բանակցությունների մասին։ Եվս մեկ անգամ կրկնենք՝ աշխարհի ռազմավարական կենտրոնների առջև դեռ երկար ժամանակ խնդիր է դրվելու ամենաբարձր մակարդակով ուսումնասիրել իրանա-ռուսական բանակցությունների մասին ողջ տեղեկատվությունը։ Նշենք՝ պատահական չէ, որ հունվարի 19-ին Վիեննայում «Կոբուրգ» հյուրանոցում Իրանի, Ռուսաստանի առաջատար բանակցողներ Ալի Բաղերի Կանին, Միխայիլ Ուլյանովը և նրանց չինացի գործընկերը եռակողմ հանդիպում ունեցան հակաիրանական պատժամիջոցների վերացման շուրջ 8-րդ փուլով ընթացող դիվանագիտական խորհրդակցությունների շրջանակում։
Սերգեյ Շաքարյանց
