Տեր-Պետրոսյանը խոստովանեց. հենց ԱՄՆ-ն է եղել և շարունակում է լինել հայ ազգի հիմնական թշնամին 90-ականներից մինչև մեր օրերը …
Մայիսի 29-ին Հայաստանում բավականին շատ մարդիկ քննարկեցին, թե ինչ է ասել Լևոն Տեր-Պետրոսյանը մայիսի 26-ի երեկոյան Հայաստանի Հանրային հեռուստաընկերությանը լրագրող Պետրոս Ղազարյանի հետ տված հարցազրույցում: Առաջին նախագահի հայտարարությունները արժեքավոր են, քանի որ նա խոստովանեց (թեկուզ անուղղակի, միջնորդավորված ձևով)՝ 1) որ ինքը և ՀՀՇ-ն են «վռնդել» Արցախի Հանրապետությունը կարգավորման շուրջ ուղիղ բանակցություններից. 2) որ հենց ԱՄՆ-ն էր ամեն ինչ անում բանակցությունների ընթացքը փոխելու և Հայ Ազգի ու Արցախի դեմ շրջելու համար:
Եկեք մեջբերումով հաստատենք․ ի պատասխան Ղազարյանի այն հարցին, թե երբ է խախտվել հավասարակշռությունը Հայաստանի և «կովկասի-թաթարստանի» միջև, Տեր-Պետրոսյանը բառացիորեն ասաց հետևյալը. «Հավասարակշռությունը խախտվեց շատ պարզ իրավիճակում: Դա տեղի ունեցավ 1996-1997 թվականներին, երբ Ադրբեջանում ստեղծվեց նավթի միջազգային կոնսորցիում, որում ներկայացված էին ամերիկացիները, «British Petroleum»-ը և այլ փոքր փայաբաժիններ: Դրանից հետո Հեյդար Ալիևի հռետորաբանությունը փոխվեց: Ի՞նչ տեղի ունեցավ Լիսաբոնում: ԵԱՀԿ Լիսաբոնի գագաթնաժողովից մեկ օր առաջ սեղանին էր մի աննկատելի փաստաթուղթ Ղարաբաղի վերաբերյալ, որը նախկինում բազմիցս ընդունվել էր: Որ ԵԱՀԿ-ը խրախուսում է իր Մինսկի խմբին՝ շարունակել բանակցությունները ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման շուրջ: Սա ստանդարտ ձևակերպում էր: Նույն փաստաթուղթը ներկայացվել է Լիսաբոնում կայացած ԵԱՀԿ գագաթնաժողովում: Վարդան Օսկանյանը [Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարության այն ժամանակվա ղեկավարը] ներկա էր հռչակագրի քննարկմանը և մեզ հավաստիացրեց, որ ամեն ինչ կարգին է: Երբ մենք հասանք Լիսաբոն, Օսկանյանի դեմքին գույն չկար, նա կակազեց և ասաց, որ անցած գիշեր Ամերիկան բերեց նոր բանաձև, որը համաձայնեցված էր բոլորի հետ, բացի մեզանից»:
Հետո նա հիշեցրեց, թե ինչի մասին լռում էին և լռում են Տեր-Պետրոսյանի բոլոր կողմնակիցները (ինչպես նաև թուրք Փաշինյանի կողմնակիցները…)․ նա հիշեց, որ Հայաստանը ստիպված էր վետո դնել այս փաստաթղթի ընդունման վրա, և դա 1996-ի դեկտեմբերին էր: Այս տողերի հեղինակն այն ժամանակ «Լիսաբոնի միջադեպը» համարեց միջազգային ասպարեզում Տեր-Պետրոսյանի և ՀՀՇ-ի բացահայտ պարտություն: Սակայն մեջբերենք Տեր-Պետրոսյանի խոսքերը. «Ինձ տեղեկացրին, թե ինչպես է այս փաստաթուղթը հայտնվել Քլինթոնի սեղանին: Սա ստեղծեց Տեխասի նավթային լոբբին: Նրանք այնուհետև ասացին Քլինթոնին. «Դու գնում ես Լիսաբոն, և Ալիևը մեզանից նման թուղթ է խնդրել»: Ես նույնիսկ գիտեմ, թե ով է՝ անձամբ Քլինթոնի հակառակորդը ամերիկյան խորհրդարանում՝ Գինգրիչ [Նյուտ Գինգրիչ – ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի նախկին խոսնակ]: Գինգրիչը եկավ և Տեխասից այս թուղթը տվեց Քլինթոնին. «Մեզ պետք է, լավ տղա Ալիևը, նա այդպիսի թուղթ խնդրեց»: Այդ ժամանակից ի վեր հավասարակշռությունը փոխվել է: Ադրբեջանը որոշակի ոգեշնչում ստացավ, որ կարող է իր նպատակներին հասնել արտաքին ուժերի օգնությամբ: Դրանից հետո, ինչպես ասում է Ռոբերտ Քոչարյանը, Ադրբեջանն այլևս համաձայն չէր որևէ առաջարկի: Այո, բանակցություններ կային, բայց հենց որ հասավ փաստաթղթի, նրանք ասացին. «Ոչ, մենք դրանով բավարարված չենք»: Նույնիսկ այդ ժամանակ նրանք հասկացան, որ ժամանակն աշխատում է իրենց օգտին, և նրանք ճիշտ էին: Եվ պարզվեց, որ Հայաստանի հաշվարկը սխալ է: Ոչ՝ ոչ թե սխալ, այլ ողբերգական, աղետալի ազգի համար: Սա է պատճառը»:
Այսպիսով, անձամբ Տեր-Պետրոսյանն ինքը լիովին մերժում է իր կողմնակիցների, ինչպես նաև իր «աշակերտ» թուրք Նիկոլի կողմնակիցների մեղադրանքները ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռ. Քոչարյանի դեմ, որ իր մեղքով էր Արցախը դուրս բերվել անմիջական բանակցային գործընթացից ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի (ՄԽ) շրջանակներում: Տեր-Պետրոսյանի բավականին ուշացած խոստովանությունը հստակ ցույց է տալիս, որ Արցախը ԵԱՀԿ ՄԽ բանակցային ձևաչափից դուրս բերվեց «Ապշերոնյան խանության» ամերիկացի լոբբիստների կողմից, որոնք ներկայացնում էին ԱՄՆ Դեմոկրատական կուսակցության ղեկավարությունը և դրա հետևում կանգնած տեխասյան նավթային մեծահարուստները: Եվ հենց որ Քլինթոնը «հանձնվեց» նրանց, ԱՄՆ-ը որպես պետություն, դաժան «կատակ» խաղաց Արցախի և ողջ Հայության հետ:
Հատկանշական է, որ 2020-ի սեպտեմբերին շրջանառվող թեզը, թե իբր հենց Ռ. Քոչարյանն է, որ Արցախը դուրս է բերել բանակցային գործընթացից, մեկնաբանել է հենց ինքը՝ ԼՂՀ առաջին նախագահը Ռ. Քոչարյանը: Նրա խոսքով, «Ղարաբաղի դուրս գալը հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացից տեղի է ունեցել 1996 թվականի Լիսաբոնի գագաթնաժողովից հետո»: «Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպումները սկսվել են 1991-ին: Սա այն ձևաչափն էր, որը գոյություն ուներ բոլոր նախագահների օրոք: Եվ տարօրինակ կլիներ, եթե համանախագահները չփորձեին օգտագործել միջազգային հարթակները նման հանդիպումների համար: Հետևաբար, Ալիևի հետ իմ հանդիպումները նոր բան չէին: Առաջին նախագահը նրա հետ հանդիպեց ինձանից շատ շուտ՝ 1991 թվականից ի վեր, իսկ ինձնից հետո երրորդ նախագահը շարունակեց հանդիպումները Ալիևի որդու հետ: Ե՞րբ դուրս եկավ Ղարաբաղը: Լիսաբոնի գագաթնաժողովից հետո», – ասաց Քոչարյանը: Նրա խոսքերով՝ Լիսաբոնից հետո ինքը շարունակել է բարձր մակարդակի բանակցությունները Ադրբեջանի ղեկավարության հետ, բայց միևնույն ժամանակ գործընթացում Արցախի մասնակցության ձևաչափը «պարզապես ընկավ»: Շարունակենք, բայց՝ և՛ Տեր-Պետրոսյանի, և՛ Քոչարյանի պատմածները. Արցախը վռնդվեց, քանի որ ԱՄՆ–ը ցանկանում էր դա, մասնավորապես՝ ԱՄՆ-ը, և այդ պատճառով Վաշինգտոնը «համալրեց» ԵԱՀԿ ՄԽ-ը և դարձավ երրորդ համանախագահ: Այսպիսով, այն ամենը, ինչ թուրք Նիկոլն անում էր 2020-ին, և այն, ինչ տեղի ունեցավ Արցախի հետ, հենց ԱՄՆ–ի ծրագրերի իրագործումն է:
Տեր-Պետրոսյանը շատ ուշ խոստովանեց, որ հենց իր միջոցով, հենց իր ՀՀՇ-ի միջոցով էին Միացյալ Նահանգները վարել հակահայկական քաղաքականություն Արցախի խնդրի կարգավորման գործընթացում: Բայց, Աստված տա, որ դա սթափեցնի նրանց, ովքեր պատրաստվում են «գնալ ընտրությունների» հունիսի 20-ին և քվեաթերթիկներ նետել հօգուտ քայլարաստների կամ սիոնիստական (իսկ Գինգրիչը սիոնիստ հրեա է՝ ի գիտություն Հայաստանի քաղաքացիների) «Հայ ազգային կոնգրեսի»: ԱՅՍ տականքները կշարունակեն «աշխատել» ԱՄՆ-ի և սիոնիզմի համար:
Սերգեյ Շաքարյանց
