Կովկասյան թաթարներն իրենք են խոսում Արցախի դեմ պատերազմի «մեխանիզմի» մասին

Թուրքիայի և կովկասյան թաթարների կողմից Արցախի Հանրապետության դեմ ագրեսիայի հենց սկզբում մի խումբ վաշինգտոնյան «բազեներ» նեոպահպանողական (նեոկոնսերվատիվ) վերլուծական կենտրոններից, ինչպիսիք են Հադսոնի ինստիտուտը և Ժողովրդավարությունների պաշտպանության հիմնադրամը (FDD), Միացյալ Նահանգներին կոչ են արել միանշանակ աջակցել Ալիևի «Բաքվի հանրապետությանը»: Նրանք առաջ են քաշել այն վարկածը, որ Հայաստանը Իրանի դաշնակիցն է, իսկ «Բաքվի հանրապետությունը»՝ Իսրայելի: Այսպիսով, կովկասյան թաթարների հաղթանակը ձեռնտու կլիներ Իսրայելին: Եվ մենք տեսել ենք. ինչպես 2016-ի ապրիլին, Իսրայելը կրկին անվերապահորեն աջակցել է Ալիևի ռեժիմին: Չնայած այն հանգամանքին, որ փաշինյանական Հայաստանը շտապել է դեսպանատուն բացել Իսրայելում…

Նոյեմբերի 24-ին քաղաքական տեսաբան, մեկնաբան, ոմն Էլդար Մամեդովը Քվինսիի պատասխանատու պետական ​​կառավարման ինստիտուտի կայքում (Վաշինգտոն) հետաքրքիր մեկնաբանություն է արել այս հարցի շուրջ, և Հայաստանի քաղաքացիները պետք է իմանան, թե հայ ազգի թշնամիները ինչ «խաղեր» են շարունակում Անդրկովկասում: Կասկածողների համար հատուկ առաջարկում ենք սկզբնաղբյուրը՝ https://responsiblestatecraft.org/2020/11/24/why-is-israel-smiling-after-azeri-win-in-nagorno-karabakh/.

ԱՄՆ-ում նեոպահպանողականների (այսինքն՝ Իսրայելի լոբբիստների) համար Իրանը ամենակարևորն է: Ըստ նրանց սպասումների՝ կովկասյան թաթարների հաղթանակը կստիպի «իրանցի ադրբեջանցիներին» (Իսլամական Հանրապետության բնակչության մոտ 25%-ը), որոնք կոմպակտ բնակվում են Իրանի հյուսիս-արևմտյան շրջանում, «ընդվզել Իրանի դեմ՝ Հայաստանին իր ենթադրյալ աջակցության համար». մեղադրանք, որը նրանք փորձում էին պաշտպանել՝ տարածելով ապատեղեկատվություն։ Եվ նման ընդվզումը կբացի վաշինգտոնյան «բազեների» նվիրական երազանքը՝ իրանական պետության փլուզում: Մեր կողմից նշենք. Մամեդովը չափազանցնում է, նրանք, ովքեր պայմանականորեն կարող են ճանաչվել որպես «իրանցի ադրբեջանցիներ», իրականում Իրանի բնակչության 10-12%-ից ոչ ավելին են: Պատերազմի ակտիվ ռազմական փուլն ավարտվել է նոյեմբերի 10-ին (Ռուսաստանի օգնությամբ)՝ զինադադարով: Ըստ նրա պայմանների՝ «Բաքվի հանրապետությունը» ապահովել է Արցախը շրջապատող իր բոլոր տարածքների վերադարձը: Մոտ 2000 ռուս խաղաղապահներ մտան տարածաշրջան՝ համախմբելու նոր ստատուս-քվոն, որը ռազմական գործողություններից հետո հաստատվել էր Ադրբեջանի օգտին: Առաջին հայացքից նման արդյունքի դեպքում Իսրայելը հաղթող է: Այնուամենայնիվ, շատ հարց է, թե արդյո՞ք դա իրեն լրացուցիչ ռազմավարական օգուտ կբերի Իրանի հետ հակամարտությունում, նշում է Մամեդովը: Բաքու-Իսրայել հարաբերությունները հիմնված են գործարքի վրա, համաձայն որի՝ Իսրայելը զենք է վաճառում «Ապշերոնյան խանությանը», նրանից նավթ է գնում (որոշ գնահատականներով՝ հրեական պետության կողմից ներմուծվող ամբողջ սև ոսկու մինչև 40%) և լոբբիստական ​​գործունեություն է իրականացնում Բաքվի շահերի համար Վաշինգտոնում: «Ինչպես մերձարևելյան շատ ավտոկրատներ, այնպես էլ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը կարծում է, որ դեպի Վաշինգտոն տանող ճանապարհն անցնում է Երուսաղեմով: Իսրայելն իր հերթին համախմբվում է Իրանի հյուսիսային սահմաններում՝ հետախուզական տվյալներ հավաքելու համար, մինչև իսկ որպես Իրանի դեմ հնարավոր ռազմական հարձակման մեկնարկային կայան», – նշում է քաղաքական մեկնաբան Մամեդովը:

Պատերազմը հաստատել է այդ հարաբերությունների օգտակարությունը Բաքվի համար: Իսրայելական ժամանակակից զենքերը, հատկապես անօդաչու թռչող սարքերը, հիմնարար դեր խաղացին ԼՂՀ Պաշտպանության բանակի պարտության մեջ: Այսպիսով, Իսրայելն իրեն ցույց տվեց որպես արժեքավոր գործընկեր կովկասյան թաթարների համար: Սա՝ մի ակտիվ է, որը Բաքուն կշարունակի զարգացնել: Մինչդեռ, Բաքվի տեսանկյունից, հաստատված հրադադարը անավարտ գործ է, գրում է Մամեդովը: «Փաստորեն, այն կրկին սառեցնում է հակամարտությունը, նույնիսկ եթե դա տեղի է ունենում Ադրբեջանի համար շատ ձեռնտու պայմաններում: Բայց Լեռնային Ղարաբաղի մի մասը դեռ Ադրբեջանի ինքնիշխանությունից դուրս է, և տարածաշրջանի կարգավիճակը, ամենայն հավանականությամբ, անորոշ կմնա տեսանելի ապագայում: Ադրբեջանին պետք կգա Իսրայելի օգնությունն ապագա դիվանագիտական ​​մարտերում ամերիկյան օժանդակությունն ապահովելու հարցում՝ վերջնական կարգավորման համար, ինչպես նաև զենք՝ Հայաստանի նկատմամբ որակական առավելություն պահպանելու համար: Դրա դիմաց Ադրբեջանը կշարունակի թույլ տալ իսրայելական գործակալներին գործել իր տարածքում Իրանի դեմ: Այնուամենայնիվ, Վաշինգտոնում իսրայելամետ «բազեների» հույսերը, որ Ադրբեջանն ավելի առաջ կգնա և կնպաստի Իրանը ապակայունացնելու իրենց ծրագրերին, վերածվում է ցանկալին  իրականության փոխարեն ընդունելուն»,- նշում է հրատարակության հեղինակը:

Պատերազմի ընթացքում Ալիևը բավական հմտորեն է ղեկավարել Թեհրանի հետ հարաբերությունները: Նա հերքել է ադրբեջանական որոշ ԶԼՄ-ների հաղորդագրություններն այն մասին, որ Իրանը Հայաստանին օգնել է Ռուսաստանից զենք մատակարարելու հարցում, շարունակում է Մամեդովը: Իրանի նկատմամբ Հայաստանի հավանական հակումները չեզոքացնելու համար նախատեսված քաղաքական մանևրներում նա և իր օգնականները ամբողջ ուժով փորձում էին ընդգծել Բաքվի և Թեհրանի «բարեկամությունն» ու «խոր կապերը»: Մինչդեռ ինքը՝ Իրանը քաղաքական և կրոնական ուղերձներ է հղել՝ համոզելու իր հյուսիսային հարևանին իր աջակցությունը Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությանը: Իրանի Գերագույն առաջնորդ այաթոլլահ Սեյեդ Ալի Խամենեին այս կետը շեշտել է նոյեմբերի 3-ին իր ելույթում՝ նախանշելով Իրանի մոտեցումը պատերազմին: Դրա հիման վրա Իրանի արտաքին գործերի փոխնախարար Աբաս Արաքչին չորս մայրաքաղաքներ՝ Բաքու, Մոսկվա, Երևան և Անկարա կատարած այցերի ընթացքում ներկայացրել է իրանական կարգավորման ծրագիրը: «Թեհրանը, ձևացնելով, թե շարժվում է Pro-Baki-ադերբեջանամետ ուղղությամբ, փորձել է ապահովել իր հյուսիսային թևը հակամարտության հավանական ալիքային հետևանքներից: Այս քայլը լիովին հաջողված չէր: Հրադադարի մասին համաձայնագրի կետերից մեկը վնաս է հասցնում Իրանի շահերին:  Դա Հայաստանի հարավային տարածքով Ադրբեջանն իր անկլավ Նախիջևանին կապող ուղիղ ցամաքային միջանցքի ստեղծումն է, իսկ Հայաստանը իր հերթին ապահովում է հայ-իրանական 35 կմ ցամաքային տարածություն: Այն փաստը, որ Իրանի շահերը հաշվի չեն առնվել, ընդգծում է նրա թուլությունը տարածաշրջանում», – նշում է Մամեդովը:

Սակայն, կասկածելի է, որ Իլհամ Ալիևը կփորձեր օգտագործել սա Իրանի հետ նոր հակամարտություն հրահրելու համար: «Նախ, ի տարբերություն 1990-ականների սկզբին իր նախորդի՝ Աբուլֆազ Էլչիբեյի, նա գաղափարապես պանթուրքիստ չէ: Նրա հավակնությունները, կարծես, սահմանափակվում են Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության վերականգնմամբ՝ նրա միջազգային ճանաչված սահմաններում: Այլ կերպ ասած, Ալիևի առաջնահերթությունը Ղարաբաղն է, ոչ թե Թավրիզը: Բացի այդ, նա արդեն շատ անելիքներ ունի. վերադարձված տարածքների վերականգնումը հսկայական ռեսուրսներ կպահանջի, և այս ամենը՝ անդրկովկասյան խոշորագույն հանրապետությունում տնտեսական անկման համատեքստում: Ինչ վերաբերում է այլ խնդիրներին՝ համաճարակ, կոռուպցիա, տնտեսական արդիականացման անհրաժեշտություն, դրանք պատերազմի ընթացքում մղվեցին երկրորդ պլան, բայց չվերացան, և Բաքուն դեռ ստիպված է պայքարել դրանց դեմ: Այս պայմաններում Իրանի հետ հակամարտությունը վերջին բանն է, որ պետք է Ալիևին: Նա կշարունակի փոխշահավետ հարաբերությունները Իսրայելի հետ, բայց դրանք հիմնված կլինեն նպատակահարմարության և ազգային շահերի վրա, ոչ թե Վաշինգտոնյան վերլուծական կենտրոններում բազկաթոռների մարտիկների կողմից մշակված հեռատես հակաիրանական սխեմաների»,- ամփոփում է Մամեդովը:

Մենք արդեն Հայաստանի քաղաքացիներին ծանոթացրել ենք այն ամենին, ինչ վերջերս հայտարարվեց Իրանի Մաժլեսի (խորհրդարանի) պատերի ներսում (https://www.facebook.com/pooya799/videos/10218275948555691): Ուստի մենք հիասթափեցնելու ենք թե Մամեդովին, թե Ալիևին, և թե ԱՄՆ-ին Իսրայելի հետ միասին. Թեհրանը չի հավատում «բարեկամության» մասին դատարկ խոսքերին և պատրաստ է պատերազմել ձեզ հետ… 

Սերգեյ Շաքարյանց