Բոսնիացի սերբի հայտարարությունը կողմնորոշիչ է Հայաստանի և Արցախի համար
Իրադարձությունը, որի մասին որոշել ենք պատմել Հայաստանի քաղաքացիներին, ուղղակիորեն կապված չեն Անդրկովկասի, Հայաստանի և Արցախի հետ: Բայց, ցավոք, զուգահեռ կա Բալկանյան թերակղզու և Արցախի խնդրի միջև, այն միշտ էլ գոյություն է ունեցել: Դեռ 1992 թ. տողերիս հեղինակը նշել էր, որ անհասկանալի պատճառով իրադարձությունները Բալկաններում և թուրքական բռնազավթումից Արցախի ազատագրական պատերազմը հայելային պատկերներ են: Ավելի ուշ, երբ 2007-08 թթ. ես (ՀՀ ԱԳՆ խնդրանքով) ստիպված էի փորձագիտական եզրակացություն կազմել «անհայտ» ծրագրի վերաբերյալ (չնայած` ես և դրա վրա աշխատող այլ փորձագետներ, հիանալի հասկանում էինք, որ գործ ունենք ԱՄՆ հզոր ճնշման հետ), որը պետք է «հատուկ կարգավիճակ» ստեղծեր մարդասիրական «միջանցքների» համար, ես հստակ գիտակցում էի, որ ԱՄՆ-ը պատրաստվում է Անդրկովկասին հարմարեցված` «Դեյթոնի համաձայնագիրը» պարտադրել հայ ազգին:
Հետագայում, երբ Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Մարիա Յովանովիչի ցոցումով (թե՞ հրամանով) ոչնչացվել է Քաղաքական հետազոտությունների ինստիտուտը, ես տպագիր նյութերում, մամուլի ասուլիսներում և հարցազրույցներում արդեն բացահայտ ասում էի, որ Միացյալ Նահանգները պատրաստվում է ոչնչացնել անկախ Արցախը և պարտադրել նույն սխեման, որը պարտադրվել է սերբ ազգին՝ կապված Բոսնիայի և Հերցեգովինայի խնդրի հետ: Միացյալ Նահանգները ոչ միայն ուղղակիորեն մարզում էին ֆաշիստ մարդասպանների խորվաթ և բոսնիացի մահմեդականներին, այլև մասնակցում տասնյակ հազարավոր սերբերի և այլ ուղղափառ քրիստոնյաների ֆիզիկական ոչնչացմանը: Արդյունքը եղավ Դեյթոնի խաղաղության համաձայնագիրը և դրան հաջորդող Հարավսլավիայի կործանումը: Ինչպես նաև Արցախի պարագայում, Միացյալ Նահանգներն այնպես արեց, որ Սերբիայի (Սրպսկայի) Հանրապետությունը ոչնչացվի, իսկ նրա բնակիչները սպանվեն կամ բռնագաղթեն: ԱՄՆ-ը այնպես արեց, որ Բոսնիական Սրպսկայի (Սերբիայի) հանրապետությունը (ԲՍՀ) կորցնի իր տարածքի 75% -ը, և այնպես, որ սերբ բնակչությունը ոչնչացվի (օկուպացված տարածքում) կամ արտաքսվի…
Արցախը 2020-ին ամբողջովին կրկնել է Սերբիայի Հանրապետության և Բոսնիայի Սրպսկայի Հանրապետության (ԲՍՀ) ճակատագիրը: Ամերիկացիները ստիպել են ԲՍՀ-ի մնացորդներին մտնել այսպես կոչված «Դաշնային Բոսնիա և Հերցեգովինա», որտեղ կա նաև տխրահռչակ «Մահմեդա-խորվաթական դաշնություն»: Չնայած «Դեյթոնը» որոշ ժամանակ անց իբրև թե ապահովել էր սերբերի հանրաքվե անցկացնելու իրավունքը և դուրս գալու այս «դաշնային» ԲևՀ-ից, Արևմուտքը՝ ԱՄՆ-ի առաջնորդությամբ, սկսած 1995 թվականից անընդհատ սպառնալիքներով և շանտաժով ստիպում էր սերբերին հրաժարվել այս բռնի «ֆեդերացիայից» դուրս գալուց:
Դժբախտ ԲՍՀ-ն այժմ էլ բաժանված է երկու մասի. մարդասիրական «Բրչկո միջանցքը» վերահսկվում է Արևմուտքի կողմից: Եվս մեկ անգամ կրկնենք. մինչ այդ ՆԱՏՕ-ի զորքերը ակտիվորեն օգնում էին ֆաշիստ խորվաթներին և մահմեդականներին մասնատել Բոսնիական Սերբիան՝ օկուպացնելով ԲՍՀ-ի սկզբնական տարածքի 75% -ը: Ոչ մեկին ոչինչ չի՞ հիշեցնում: Այդ դեպքում տեղեկացնենք. Դեյթոնի համաձայնագրի ստորագրումից անմիջապես առաջ, 1995-ի օգոստոս-սեպտեմբեր ամիսներին, ՆԱՏՕ-ի ինքնաթիռները բոսնիացի սերբերի դեմ իրականացրել են «Մտածված ուժ» օդային գործողությունը, որը մեծ դեր խաղաց սերբական հարձակումը կասեցնելու և ռազմական իրավիճակը հօգուտ մահմեդական-խորվաթական ուժերի փոխելու հարցում: Բանակցությունները Դեյթոնում տեղի ունեցան երաշխավոր երկրների՝ ԱՄՆ, «Ելցինյան» (այսինքն՝ ԱՄՆ գաղութի) Ռուսաստանի, Գերմանիայի, Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի մասնակցությամբ:
Այս տողերի հեղինակը հիշել է բոսնիացի սերբերի այս ողբերգական պատմությունը և Հայաստանի քաղաքացիներին հիշեցնում է` կապված այն բանի հետ, որ Բոսնիա և Հերցեգովինայի (ԲևՀ) գերագույն ներկայացուցիչ Վալենտին Ինցկոն, որը հաստատվել է ԱՄՆ-ի և Եվրամիության կողմից, որի մանդատի ժամկետը լրանում է 2021 թվականի հուլիսի 31-ին, օրենսդրորեն քրեական պատասխանատվություն է սահմանել «ցեղասպանությունը ժխտելու և պատերազմական հանցագործներին հերոսացնելու համար»: Արևմուտքն այսպես է արձագանքել այն փաստը, որ Միջազգային անկախ փորձագիտական կազմակերպությունը վերջերս խոստովանել է, որ բոսնիական Սրեբրենիցա քաղաքում (որը, ավելի ճիշտ՝ որի սերբերը հայկական ծագում ունեին…) մահմեդականների որևէ ցեղասպանություն տեղի չի ունեցել, ինչը ժամանակին ՆԱՏՕ-ն (այսինքն՝ Միացյալ Նահանգները) օգտագործել էր որպես պատրվակ սերբ ազգի դեմ պատերազմ սկսելու համար: Ավելին, փորձագետները ասում էին, որ իրականում այս Սրեբրենիցայում սերբերի ցեղասպանություն է տեղի ունեցել: Եվ ահա Արևմուտքի պատասխանը, որն ըստ էության արգելում է ճշմարտությունն ասել և մեղադրել իրական մարդասպան-ցեղասպաններին, այսինքն՝ խորվաթներին և մահմեդականներին։
Ի պատասխան Վ. Ինձկոյի և Արևմուտքի ֆաշիզմի այս քայլի, ԲՍՀ նախագահը և սերբերից ԲևՀ նախագահության անդամ Միլորադ Դոդիկը ասուլիս հրավիրեց, որտեղ նա ասաց, որ այդ որոշումը չի կայացվի և ուժի մեջ չմտի ԲՍՀ տարածքում: Նրա խոսքով, հաջորդ շաբաթ տեղի կունենա հանրապետության խորհրդարանի արտակարգ նիստ, որի ժամանակ «ինստիտուցիոնալ պատասխան» կտրվի Ինձկոյի գործողություններին: Քաղաքական գործիչը նախատեսում է խորհրդարանականներին ներկայացնել ԲևՀ-ի կենտրոնական կառավարման բոլոր մարմինների ԲՍՀ-ի տարածքում գործողությունների արգելման հարցը, որոնք չկան Դեյթոնի խաղաղության համաձայնագրի տեքստում (դատախազներ, դատարաններ, անվտանգության գործակալություններ և այլն): Քաղաքական գործիչը նաև կոչ արեց բոլոր սերբերին, ովքեր աշխատում են ԲևՀ դատարաններում և դատախազություններում, թողնել իրենց պաշտոնները և վերադառնալ ԲՍՀ: Դոդիկը խնդրեց սերբական բոլոր կուսակցություններին գործել միասին, քանի որ Ինձկոյի նոր հրամանագիրը վերաբերում է սերբ ողջ ժողովրդին. «Ժողովրդի կամքը առանցքային է: Եթե մենք լռենք և համաձայնենք այս որոշման հետ, դա կնշանակի, որ սերբերը պատմություն, ապագա, իրավունք չունեն իրենց դիրքի վրա, բայց՝ նաև ամորֆ, անիմաստ զանգված են, որոնք լսում են արտասահմանցիների ասածները»: «Ես պատրաստ եմ աջակցել հաջորդ շաբաթ Սրպսկա Հանրապետության անկախության հռչակմանը»,- եզրափակել է Միլորադ Դոդիկը: Սա զուտ ազգային ընտրություն է, սա օրինակ է, որով պետք է առաջնորդվեն Հայաստանի և Արցախի հայերը: Նվաստացած ու ջախջախված սերբերը տեր են կանգնում իրենց պաշտպանությանը, ինքնապաշտպանությանը: Հիմա այս օրինակին հետևելու ժամանակն է, հայեր. մենք չենք կարող 26 տարի սպասել…
Սերգեյ Շաքարյանց