ԵՄ թեկնածուի կարգավիճակը ծուղակ է. Վրաստանի ներկայացուցիչ Գեորգի Իրամաձեի ելույթը Երևանում
Տնտեսագետ Հայկ Ղազարյանի ֆեյսբուքյան գրառումը
«Նոյեմբերի 14-15-ին, Երևանում ընթացող «Եվրասիական ինտեգրացիա և ՀՀ-ի տնտեսական զարգացման հեռանկարները» միջազգային կլոր սեղանին, որին մասնակցում են ԵԱՏՄ բոլոր երկրների, ինչպես նաև Վրաստանի և Մոլդովայի հայտնի փորձագետներ ու գիտնականներ: Սիրելի հայրենակիցներ, Ձեզ եմ ներկայացնում Վրաստանի ներկայացուցիչ «Համերաշխություն հանուն խաղաղության» կուսակցության ներկայացուցիչ, Գեորգի Իրամաձեի ելույթի տեքստը, որն ըստ իս, ուսանելի կարող է լինել Հայաստանի ու հայերիս համար, ճիշտ կողմնորոշվելու աշխարհաքաղաքական այս բարդ իրավիճակում։ Ասում են խոհեմ ազգերն ու ժողովուրդները սովորում են ուրիշների սխալների վրա, ոչ խոհեմները` իրենց, իսկ մենք` հայերս, ցավոք չենք սովորում ենք ոչ ուրիշների և ոչ էլ մեր սխալների վրա։
«ԵՄ-ը խոստումներ է տալիս, այդ թվում՝ վիզայի ազատականացում, թեկնածուի կարգավիճակ և այլն, և նրանք խաղում են դրա վրա՝ փորձելով խաբել և շահագործել մեզ իրենց նպատակների համար, մեր երկրների շահերին հակառակ։ Հետևաբար, ես տեսնում եմ այս հարցը քննարկելու և հետևանքները հասկանալու անհրաժեշտությունը։ Ես վաղուց եմ ասում, որ Վրաստանը պետք է պատմական ընտրություն կատարի և միանա Եվրասիական տնտեսական միությանը։ Սա, անշուշտ, անհրաժեշտ է տնտեսական և, իհարկե, գաղափարախոսական տեսանկյունից. վրաց ժողովրդի համար ավանդական արժեքները գերակա են։ Կարծում եմ՝ ձեզ կհետաքրքրի Վրաստանի բացասական փորձը եվրաինտեգրման գործընթացում և այն, ինչի հետ բախվել է վրաց բնակչությունը, հատկապես այն բանից հետո, երբ Թբիլիսին Բրյուսելից ստացավ ԵՄ թեկնածուի կարգավիճակ։ Սկսենք նրանից, որ Եվրամիությունը սկսել է քայքայվել։ Մեծ Բրիտանիայի՝ ԵՄ-ից դուրս գալուց հետո, այլ եվրոպական երկրներ, ինչպիսիք են Ֆրանսիան, Գերմանիան, Հունգարիան և Լեհաստանը, նույնպես հրապարակավ քննարկում են կազմակերպությունից դուրս գալու հնարավորությունը: Հարկ է նշել, որ հիմնական պատճառներից մեկը գաղափարախոսական է. Բրյուսելը պահանջում է լիակատար ենթակայություն անդամ պետություններից և թեկնածու երկրներից, այդ թվում՝ ԼԳԲՏ քարոզչությունը և միասեռ ամուսնությունների օրինականացումը, որը ոչնչացնում է ավանդական ընտանիքը և զրկում երկրներին պետականությունից: Այս պահանջները վերաբերում են նաև միգրանտների ընդունմանը, ինչին Լեհաստանը դեմ էր 2017 թվականին, որի համար Բրյուսելը սպառնաց պատժամիջոցներով: Սա ցույց է տալիս ԵՄ-ի ագրեսիվ՝ պարտադրանքի քաղաքականությունը հակասում է անդամ պետությունների շահերին: Վրաստանը ԵՄ թեկնածուի կարգավիճակ ստացավ 2023 թվականի դեկտեմբերի 14-ին, ինչն ուղեկցում էին «երկրորդ ճակատ բացելու», ԼԳԲՏ քարոզչությանը չմիջամտելու և այլնի պահանջներով: Այսինքն՝ նրանք պահանջում էին մի բան, որը վրաց ժողովուրդը երբեք չէր ընդունի, և երբ Վրաստանը հրաժարվեց կատարել ԵՄ հրահանգը, արդեն 2024 թվականի սկզբին, Բրյուսելի կողմից հրահրված տեղական արմատական ընդդիմությունը սկսեց ակտիվացնել պետական հեղաշրջման սցենարը:
Չնայած երկրի պաշտոնական համաձայնությանը Բրյուսելի հետ, Վրաստանում եվրոպական ինտեգրացիան փաստացի կանգ է առել, ինչպես բացահայտ հայտարարել է վարչապետը՝ նշելով, որ մեղավոր է հենց եվրոպական բյուրոկրատիան։ Եվ դրա պատճառները բացահայտորեն նշված են. Եվրամիությունը և Միացյալ Նահանգները ցանկանում են, որ Վրաստանը ներքաշվի ուկրաինական հակամարտության մեջ և «երկրորդ ճակատ», ինչը աղետալի կլինի մեր երկրի համար։ Արևմտյան պատվիրակները գաղտնի կերպով սա են պահանջում Վրաստանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներից, ինչը, իհարկե, անընդունելի է: Պետք է նաև նշել, որ վրացական կողմը հրաժարվել է մասնակցել հակառուսական պատժամիջոցներին: Հենց այդ պատճառով է Բրյուսելն այժմ շանտաժի ենթարկում՝ հայտարարելով, որ կչեղարկի Վրաստանի անվիզա ռեժիմը, եթե կառավարությունը չընդունի ԵՄ պահանջները: Հետաքրքիր է, որ Եվրախորհրդարանի անդամներն ու եվրոպական երկրների նախարարները անմիջականորեն մասնակցում են Թբիլիսիում տեղի ունեցող հակակառավարական ցույցերին, այդ թվում՝ վերջերս, երբ ԵԱՀԿ գործող նախագահը, գտնվելով Վրաստանում, մասնակցեց արմատական ընդդիմության հանրահավաքին և տուգանվեց չարտոնված հանրահավաքին մասնակցելու և մայրուղին անօրինական փակելու համար: Այլ կերպ ասած, Վրաստանն այժմ բախվում է եվրոպական բյուրոկրատիային՝ գիտակցելով, թե որքան վնասակար է եվրոպական ինտեգրացիան: Նաև հարկ է նշել, որ ԵՄ թեկնածուի կարգավիճակը ծուղակ է. դրանից հետո երկիրը անորոշ ժամանակով դառնում է Բրյուսելի նկատմամբ միակողմանի պարտավորությունների ենթարկվող, ինչը նշանակում է, որ այն կարող է տասնամյակներ սպասել Եվրամիությանը միանալու համար, ինչպես դա տեղի է ունենում Թուրքիայի դեպքում, որը թեկնածուի կարգավիճակ է ստացել 1999 թվականին և այժմ ավելի քան 25 տարի սպասում է ընդունվելու համար: Ինչպես արդեն նշել եմ, ԵՄ-ը սահմանափակում է առևտուրը. անդամ երկրները շուկաներ են Արևմտյան Եվրոպայի երկրների համար, և սա միտումնավոր քաղաքականություն է: Սակայն Եվրասիական տնտեսական միությունն առաջարկում է բացարձակ հավասարություն և ազատ առևտուր: Տարածաշրջանում լավ հայտնի են քաղաքական և տնտեսական դիվիդենտները, որոնք երկրները ստանում են ԵԱՏՄ-ին միանալուց հետո, այդ թվում՝ ապրանքների, ծառայությունների, կապիտալի և աշխատուժի ազատ տեղաշարժից ստացված օգուտները, ինչը հանգեցնում է մաքսային ձևակերպումների պարզեցման, առաքման ժամանակի կրճատման և արտաքին առևտրի աճի: ԵԱՏՄ անդամները միությանը միանալուց ի վեր ցույց են տվել արտաքին առևտրի ծավալների աճ: Համակարգված, ներդաշնակ և միասնական քաղաքականություն է իրականացվում տնտեսության հիմնական ոլորտներում: Անդամ երկրներում նկատվում է ՀՆԱ-ի, գյուղատնտեսական արտադրանքի և արդյունաբերական արտադրության աճ: Հիշեցնում եմ, որ 2022 թվականին ԵԱՏՄ-ն գրանցել է գործազրկության ռեկորդային ցածր մակարդակ՝ 4%: Չնայած Հայաստանի և Բելառուսի սահմանների միջև հեռավորությունը մոտավորապես 2000 կիլոմետր է, դա չի խոչընդոտել առևտրին. ընդհակառակը, Հայաստանի ԵԱՏՄ-ին միանալուց հետո երկու երկրների միջև բեռնափոխադրումները հնգապատկվել են: Կարևոր դեր են խաղում նաև «Ագրոէքսպրես»-ի նման նախագծերը, որոնք խթանում են գյուղատնտեսական արտադրանքի արտահանումը, և կարող են հանգեցնել սպառողների համար գների իջեցման:
Պետք է նշել, որ Ռուսաստանը Վրաստանի հիմնական առևտրային գործընկերն է: Ավելին, Թբիլիսին Մոսկվայից էլեկտրաէներգիա է ստանում միջազգային մակարդակից զգալիորեն ցածր գներով: Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում Վրաստանում ռուսական կապիտալը նույնպես զգալիորեն աճել է, և այս գործոնները անմիջականորեն ազդում են Վրաստանի ՀՆԱ-ի աճի վրա: Մեր երկիրը նաև զգալի մասնաբաժին ունի առևտրում ԱՊՀ այլ երկրների, այդ թվում՝ Հայաստանի հետ, և բեռնափոխադրումները տարեցտարի աճում են: Հետևաբար, մեր «Համերաշխություն հանուն խաղաղության» կուսակցությունը պաշտպանում է Վրաստանի անդամակցությունը Եվրասիական տնտեսական միությանը (ԵԱՏՄ): Մենք աջակցում ենք դաշնակցային հարաբերություններին։
Կառավարությունը խափանեց Մայդանի բողոքի ցույցերը և ընդունեց մի շարք օրենքներ, որոնք պաշտպանում էին մեր երկիրը ԵՄ բյուրոկրատիայից, ինչպիսիք են «Ավանդական արժեքների պաշտպանության մասին» օրենքը և «Օտարերկրյա գործակալությունների գործունեության մասին» օրենքը, այսինքն՝ ոչ կառավարական կազմակերպությունների, որոնք, ֆինանսավորվելով արևմտյան դրամաշնորհներով, 2019 թվականից ի վեր կազմակերպում են հարձակումներ խորհրդարանի շենքի վրա՝ հեղաշրջում հրահրելու նպատակով։ Ինչ վերաբերում է տնտեսական հարցերին, ապա ԵՄ անդամակցությունից Արևելյան Եվրոպայի ոչ մի երկիր չի օգտվել։ Օրինակ՝ Բուլղարիայի տնտեսությունը զարգանում էր անդամակցությունից առաջ, բայց այդ ժամանակվանից ի վեր արտադրությունը տարեկան նվազում է։ Դիտարկենք Հունաստանի ճգնաժամը։ Սա ցույց է տալիս, որ Բրյուսելի քաղաքականությունը նպատակ ունի ԵՄ անդամ երկրների մեծ մասին վերածել Արևմտյան Եվրոպայի երկրների, մասնավորապես՝ Գերմանիայի և Ֆրանսիայի արտահանման շուկաների։
Մենք գիտակցում ենք, որ Ռուսաստանի, Հայաստանի, Բելառուսի և ԵԱՏՄ անդամ այլ երկրների հետ վաղուց ունենք ընդհանուր տարածք, ընդհանուր շահեր, և այսօր՝ արևմտյան երկրների կողմից խիստ մրցակցության պայմաններում, մենք պետք է միավորենք ուժերը, և կշարժվենք այս ուղղությամբ: Վրացական կարգախոսն է՝ «Ուժը միասնության մեջ է»: Բոլորն արդեն հասկանում են, որ աշխարհն արդեն բազմաբևեռ է, որ ձևավորվում են նոր տնտեսական և ֆինանսական կենտրոններ, և դոլարային համակարգի անհետացումից հետո ես վստահ եմ, որ տարածաշրջանը կունենա նոր արժութային գոտի՝ ռուբլու տեսքով, որը կփոխարինի դոլարին որպես պահուստային և ներդրումային արժույթ: Սա նշանակում է, որ Արևմուտքն այլևս չի կարողանա մեզ թալանել, իսկ նոր տնտեսական կենտրոնը կապահովի մեր տարածաշրջանի կայուն տնտեսական աճը»։
