Բաքուն և Երևանը դեռևս շատ անելիքներ ունեն երկկողմ հարաբերությունների կարգավորման համար. ՌԴ ԱԳՆ
Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարություն է տարածել՝ նվիրված 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների միջև կնքված հրադադարի համաձայնագրի հինգերորդ տարեդարձին։
Հայտարարության մեջ նշվում է, որ երեք երկրների ղեկավարները վերջ են դրել արյունահեղությանը և մի շարք միջոցառումներ են ձեռնարկել տարածաշրջանում խաղաղությունը վերականգնելու համար։
Ընդգծվել է, որ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարության համաձայն տեղակայված Ռուսաստանի խաղաղապահ զորակազմը անփոխարինելի ներդրում է ունեցել տարածաշրջանում իրավիճակի կայունացման և անվտանգության ապահովման գործում, այդ թվում՝ ռուս զինվորների կյանքի գնով։ Խաղաղապահ գործողության սկզբից ի վեր ՌԴ ուժերը մաքրել են 2550,2 հեկտար տարածք պայթուցիկ զինամթերքից, ականազերծել ավելի քան 689 կիլոմետր ճանապարհ, ստուգել 1940 շենք և հայտնաբերել ու չեզոքացրել 26794 պայթուցիկ զինամթերք։
«Ապահովվել է 31 սոցիալապես նշանակալի օբյեկտների, 40 կիլոմետր կապի գծերի և 20 կիլոմետր գազատարների շահագործումը։ Կազմակերպվել է կալանավորվածների և ռազմագերիների փոխանակում. ընդհանուր առմամբ վերադարձվել է 213 մարդ, որոնցից 189-ը՝ Հայաստան, իսկ 24-ը՝ Ադրբեջան»։
2023 թվականի սեպտեմբերին ռազմական գործողությունների վերսկսումից հետո ռուս զինվորականները նպաստել են հրադադարի ռեժիմին, ապահովել են քաղաքացիական բնակչության անվտանգությունը, տեղավորել մոտ 5000 քաղաքացիական անձանց, այդ թվում՝ ավելի քան 2000 երեխաների, իրենց տեղակայման կետերում և դիտակետերում, ինչպես նաև երաշխավորել հայ բնակչության անվտանգ անցումը դեպի Հայաստան: Խաղաղապահները շարունակել են իրենց առաքելությունը մինչև 2024 թվականի հունիսի 12-ը հայրենիք վերադառնալը։
Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի առաջարկով որոշում է կայացվել ստեղծել եռակողմ աշխատանքային խումբ, որը համանախագահում են Ադրբեջանի, Հայաստանի և Ռուսաստանի փոխվարչապետները՝ տարածաշրջանում բոլոր տնտեսական և տրանսպորտային կապերը ապաշրջափակելու համար։
2021 թվականի նոյեմբերի 26-ին Սոչիում երեք երկրների ղեկավարները համաձայնության են եկել ստեղծել հանձնաժողովներ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև պետական սահմանի սահմանազատման, հետագա սահմանազատման և Ռուսաստանի Դաշնության խորհրդատվական օգնության միջոցով կողմերի խնդրանքով սահմանազատման համար։
2022 թվականի հոկտեմբերի 31-ին Սոչիում կայացած հանդիպման ժամանակ պետությունների ղեկավարներն ընդգծել են Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության պայմանագրի կնքման ակտիվ նախապատրաստման կարևորությունը՝ տարածաշրջանում կայուն և երկարաժամկետ խաղաղության հասնելու համար՝ հիմնվելով առկա զարգացումների վրա և Ռուսաստանի օգնությամբ։ Նրանք նաև համաձայնել են ջանքեր գործադրել չլուծված հարցերի, այդ թվում՝ մարդասիրական հարցերի լուծման համար», – ասվում է հայտարարության մեջ։
Նշվում է նաև, որ չորս բարձր մակարդակի հայտարարությունները միասին կազմում են խաղաղության գործընթացի «ճանապարհային քարտեզը»։ Այս համաձայնագրերը ուժի մեջ են մնում և չեն կորցրել իրենց արդիականությունը։ Եռակողմ ձևաչափով ստեղծված կարևոր հիմքերը ակտիվորեն օգտագործվում են ադրբեջանական և հայկական կողմերի կողմից, այդ թվում՝ անմիջական երկխոսության մեջ։
Բաքուն և Երևանը դեռևս շատ անելիքներ ունեն երկկողմ հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը անշրջելի դարձնելու համար, այդ թվում՝ խաղաղության պայմանագրի ստորագրում, Հարավային Կովկասի բոլոր երկրների և նրանց անմիջական հարևանների շահերից ելնելով տրանսպորտային և տնտեսական կապերի վերականգնում, պետական սահմանի արդարացի սահմանազատում, ինչպես նաև քաղաքացիական հասարակության հետ արդյունավետ կապերի հաստատում: Ռուսական կողմը պատրաստ է շարունակել իր ադրբեջանցի և հայ գործընկերներին համապարփակ օգնություն ցուցաբերել բոլոր ոլորտներում, այդ թվում՝ 3+3 տարածաշրջանային համագործակցության ձևաչափի (Ադրբեջան, Հայաստան, Վրաստան, Ռուսաստան, Իրան և Թուրքիա) շրջանակներում:
Ռուսական կողմը բարձր է գնահատել նաև այս տարվա օգոստոսին Վաշինգտոնում Ադրբեջանի և Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարների կողմից Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին համաձայնագրի նախագծի նախաստորագրումը։
