Բնակչության ծերացումը, դրա տնտեսական, սոցիալական և առողջապահական հետևանքները
Միավորված Ազգերի Կազմակերպության տվյալներով՝ մինչև 2050 թվականը աշխարհում յուրաքանչյուր 6 մարդուց 1-ը կլինի 65 տարեկանից բարձր, ի տարբերություն` 2019 թվականի յուրաքանչյուր 11-ից 1 մարդու։
Քանի որ բնակչությունը ծերանում է, բոլոր ոլորտները ստիպված են լինելու հարմարվել՝ աշխատաշուկաներից մինչև առողջապահական համակարգեր, ֆինանսներ, բնակարանային ապահովում և սպառողական ապրանքներ։
Աշխատունակ տարիքի մարդկանց թվի նվազումը նշանակում է աշխատուժի պակաս, աշխատավարձերի աճ և ավտոմատացման ու արհեստական բանականության վրա հիմնված արտադրողականության գործիքների ավելի մեծ պահանջարկ։ Տարեց բնակչությունը երկարաժամկետ աճի խթան է հանդիսանում դեղագործության, բժշկական սարքավորումների, ախտորոշման, վերականգնողական և տնային խնամքի ծառայությունների ոլորտներում: Կանխարգելիչ առողջապահությունը, հեռաբժշկությունը և երկարակեցության բուժումը արագ զարգացող սեգմենտներ են:
Կենսաթոշակառուները հարստության կուտակումից ուշադրությունը տեղափոխում են եկամուտի ստեղծման և կապիտալի պահպանման վրա: Տարեցների համար բնակարանների, օժանդակ բնակելի տարածքների և տարեցների համար նախատեսված ենթակառուցվածքների պահանջարկն ըստ մասնագետների աճելու է:
Համեմատաբար տարեց սպառողներն ավելի շատ են ծախսում առողջության, ճանապարհորդության և հանգստի վրա, և ավելի քիչ՝ արագ զարգացող նորաձևության կամ գաջեթների վրա: Առողջության, սննդի, առողջապահական տուրիզմի և մատչելի դիզայնի ոլորտներում հարմարվող ընկերությունները պետք է կարողանան բավարարել այս տեղաշարժը:
Որոշ երկրներ աչքի են ընկնում իրենց բնակչության բացառիկ երկարակեցությամբ: Ըստ վիճակագրության ամենաբարձր կյանքի տևողություն ունեցող 25 երկրներից 16-ը գտնվում են Եվրոպայում:
Ցուցակը գլխավորում է Մոնակոն, որտեղ բնակիչները միջինում ապրում են 86.5 տարի, իսկ կանայք՝ ավելի քան 88 տարի: Հայաստանում 2023թ-ի տվյալների համաձայն կյանքի միջին տևողությունը կազմել է 77.47 տարի, կանանց դեպքում` մինչև 81.0:
Բնակչության ծերացումը համաշխարհային խնդիր է, որը վերջին տասնամյակներում դարձել է ավելի ակնհայտ։ Այս երևույթն ունի բազմաթիվ տնտեսական, սոցիալական և առողջապահական հետևանքներ, որոնց մասին հարկավոր է տեղեկացված լինել։
Բնակչության ծերացման հիմնական պատճառները ներառում են՝
- Ծնելիության անկում` զույգերը նախընտրում են ունենալ ավելի քիչ երեխաներ, ինչը բերում է ծնելիության ընդհանուր մակարդակի նվազմանը։
- Կյանքի տևողության աճ: Բժշկության և առողջապահության ոլորտի զարգացումը նպաստում է կյանքի տևողության երկարացմանը։
- Ավելի լավ կրթություն և կարիերային նվիրվածություն: Կանայք ավելի հաճախ են ընտրում կրթության և կարիերայի ուղին, ինչն էլ նվազեցնում է ծնելիության մակարդակը։
Ծերացման հետևանքները տնտեսության մեջ.
- Աշխատանքային ուժի նվազում: Աշխատունակ բնակչության կրճատումը կարող է հանգեցնել տնտեսական աճի դանդաղեցման։
- Սոցիալական ծախսերի աճ: Ծերացող բնակչությունը պահանջում է ավելի մեծ ծախսեր կենսաթոշակների և առողջապահական ծառայությունների համար։
Սոցիալական հետևանքներ.
- Ընտանեկան կառուցվածքի փոփոխություն: Ավելի քիչ թվով երեխաների ծնունդը կարող է փոխել ավանդական ընտանիքի կառուցվածքը։
- Միայնակների թվի աճ: Ավելի մեծ թվով տարեց մարդիկ ապրում են մենակ, ինչը կարող է հանգեցնել սոցիալական մեկուսացման։
Առողջապահական հետևանքներ.
- Առողջական խնդիրների աճ: Տարեց մարդկանց մոտ հաճախ են հանդիպում քրոնիկ հիվանդություններ, որոնք պահանջում են հատուկ խնամք։
- Առողջապահական ծառայությունների պահանջարկի աճ: Տարեց բնակչության աճը պահանջում է ավելի շատ առողջապահական ռեսուրսներ և աշխատուժ։
- Տարեցների հոգեկան և ֆիզիկական առողջության խնամքը պահանջում է հատուկ ուշադրություն և ռեսուրսներ։
Լուծումներ և հնարավոր միջոցառումներ.
- Բնակչության կրթություն: Բարձրացնելով բնակչության գիտակցությունը և կրթական մակարդակը՝ կարելի է խթանել առողջ ապրելակերպը։
- Ծնելիության խթանում:
- Տարեցների աջակցություն: Ստեղծել սոցիալական ծրագրեր, որոնք կաջակցեն տարեցներին՝ ապահովելով նրանց անհրաժեշտ խնամքը։
Բնակչության ծերացումը համընդհանուր խնդիր է, որը պահանջում է միասնական մոտեցում, այն լուրջ մարտահրավեր է, սակայն ճիշտ մոտեցումների և քաղաքականության վարման միջոցով հնարավոր է ապահովել բոլոր տարիքային խմբերի բարեկեցությունը և ներդաշնակ համագոյակցությունը։
ԵՊԲՀ առողջապահության ծրագրերի ազգային գիտահետազոտական «Հերացի» կենտրոն
