Իրանը Ռուսաստանին առաջարկել է համատեղ պայքարել ԱՄՆ «պատժամիջոցների» դեմ
Մոլորակի վրա գլխավոր հակամարտությունը դեռևս ծավալվում է Ռուսաստան-Իրան-ԱՄՆ եռանկյունու շրջանակներում։ Ո՛չ Ուկրաինան, ո՛չ Հայաստան-Արցախը (հետևաբար՝ Անդրկովկասը) կատաղի պայքարի հիմնական ասպարեզները չեն։ Իրադարձությունների հետագծումը հանգեցնում է հենց այս եզրակացության:
Մարտի 31-ին Իրանի ԱԳ նախարար Հոսեյն-Ամիր Աբդոլահիանը Չինաստանում հանդիպելով Քաթարի իր գործընկեր շեյխ Մուհամեդ բին Աբդուլռահման Ալ Թանիի հետ, հայտարարել է. «Միացյալ Նահանգները պետք է հրաժարվի իր չափազանցված պահանջներից, որպեսզի Վիեննայում տարբեր կողմերի շաբաթների ինտենսիվ ջանքերը հանգեցնեն անհրաժեշտ արդյունքի, և հենց բոլոր կողմերի՝ իրենց պարտավորություններին վերադարձնելը»: Աֆղանստանի հարևան երկրների արտգործնախարարների 3-րդ հանդիպմանը մասնակցելու նպատակով Չինաստանում էին Իրանի և Քաթարի երկու բարձրաստիճան դիվանագետները, ինչպես նաև մի շարք այլ երկրների արտգործնախարարներ և ներկայացուցիչներ։ Արդեն պարզ է, որ Աֆղանստանն ու նրա ապագան Չինաստանում քննարկման հիմնական թեման էին, թեկուզ միայն այն պատճառով, որ մի շարք երկրներ (ներառյալ Իրանը, Չինաստանը և Ռուսաստանը) վերջերս Աֆղանստանի իշխանություններից (իսկ դրանք «նախկին ահաբեկիչներ» – «թալիբներն» են…) պահանջել են քայլեր ձեռնարկել, որպեսզի Աֆղանստանը չդառնա միջազգային ահաբեկիչների բազա: Բայց այն, որ Իրանի և Քաթարի ԱԳ նախարարները բարձրացրել են Վիեննայի բանակցություններում ԱՄՆ-ի վարքագծի հարցը, ամբողջ աշխարհին ակնհայտորեն ցույց է տալիս, որ շեյխ Մուհամմեդ բին Աբդուլռահման Ալ Թանին (ըստ երևույթին՝ ամերիկացիների «խորհրդով») փորձել է ճնշում գործադրել իր իրանցի գործընկերոջ վրա: Եվ նա՝ իրանցի արտգործնախարարը ստիպված էր պատասխանել առանց դիվանագիտական էթիկետի՝ հենց ԱՄՆ-ը հանի «արտակարգ պահանջները», անմիջապես «միջուկային գործարքի» շուրջ JCPOA համաձայնագիրը վերականգնվում է…
Նույն օրը Իրանի արտգործնախարարության խոսնակ Սեյեդ Սաիդ Խաթիբզոդան հրապարակավ մեկնաբանել է Իրանի դեմ ԱՄՆ-ի վերջին պատժամիջոցները՝ ասելով, որ Վաշինգտոնը մշտապես հայտարարում է, որ պատրաստ է վերադառնալ JCPOA-ին, բայց միևնույն ժամանակ ԱՄՆ-ը դեռևս խախտում է համաձայնագիրը և ՄԱԿ անվտանգության խորհրդի 2231 բանաձևը. «Այս գործողությունները Իրանի ժողովրդի նկատմամբ ԱՄՆ կառավարության չարամտության ևս մեկ նշան են, ինչը Իրանի դեմ առավելագույն ճնշման ձախողված արշավի շարունակությունն է: Սա հստակորեն ապացուցում է այն փաստը, որ ԱՄՆ ներկայիս վարչակազմը, հակառակ իր հայտարարությունների, օգտագործում է բոլոր հնարավորությունները՝ անհիմն մեղադրանքներ հնչեցնելու և Իրանի ժողովրդի վրա ճնշում գործադրելու համար»։ Ինչպես տեսնում եք, պարոն Խաթիբզոդան քաջատեղյակ էր, որ Քաթարի ԱԳ նախարարը Չինաստանում կայացած հանդիպման ժամանակ փորձում էր «համոզել» Իրանի արտգործնախարարին, և նա գիտեր, որ ի պատասխան դրա՝ նախարար Հոսեյն-Ամիր Աբդոլահիանը մեղադրանքներ է հնչեցրել ԱՄՆ-ի դեմ։
Բայց 2022 թվականի ապրիլի 1-ին Իրանը պատրաստեց և հայտարարեց ԱՄՆ-ի և նրա խամաճիկների համար գլխավոր անակնկալը։ Իրանի Կենտրոնական բանկի միջազգային հարցերով փոխնախագահ Մոհսեն Քարիմին այդ օրը «ՌԻԱ Նովոստի» գործակալությանը հայտնել էր, որ Իսլամական Հանրապետության իշխանությունները ռուսական կողմին առաջարկել են միջոցներ ձեռնարկել՝ խուսափելու ԱՄՆ պատժամիջոցներից և համագործակցել ներկա պայմաններում։ «Իրանը, հիմնվելով վերջին տարիներին պատժամիջոցների տակ գտնվելու իր հարուստ փորձի վրա, անհրաժեշտ միջոցներ է ձեռնարկել ամերիկյան գերիշխանության և թշնամական երկրների ազդեցությունից դուրս գալու համար, որոնք նա առաջարկել է ռուսական կողմին»,- ասել է Քարիմին։ Իրանի ղեկավարությունը արևմտյան պատժամիջոցներին դիմակայելու 40 տարվա փորձ ունի, հատկապես՝ ԱՄՆ պատժամիջոցներին։ Այս ընթացքում Թեհրանին հաջողվել է վերակողմնորոշվել տնտեսության բոլոր ոլորտներում սեփական ապրանքների արտադրության ուղղությամբ։ Միաժամանակ Իրանը բարձր մակարդակի վրա է պահպանում նաև արտաքին առևտրային գործառնությունները։ Հաշվի առնելով Արևմուտքի պատժամիջոցները և եվրոպական երկրների հետ առևտուր անելու անկարողությունը՝ Իրանն ամբողջությամբ շրջվել է դեպի ասիական տարածաշրջան, մասնավորապես՝ դեպի Չինաստան։
Ինչպես հայտնի է, ավելի վաղ մի շարք արևմտյան երկրներ Ուկրաինայի պատճառով նոր պատժամիջոցներ էին կիրառել Ռուսաստանի Դաշնության դեմ։ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել է, որ Ռուսաստանի Դաշնության զսպման և թուլացման քաղաքականությունը Արևմուտքի երկարաժամկետ ռազմավարությունն է, և պատժամիջոցները լուրջ հարված են հասցրել ողջ համաշխարհային տնտեսությանը։ Նրա խոսքով՝ Արևմուտքի գլխավոր նպատակը միլիոնավոր մարդկանց կյանքը վատթարացնելն է։ Պուտինը նաև ասել է, որ ԱՄՆ-ը և Եվրամիությունը փաստացի չեն կատարել Ռուսաստանի հանդեպ իրենց պարտավորությունները՝ սառեցնելով նրա արժութային պահուստները։ Նա հավելեց, որ ընթացիկ իրադարձությունները սահման են քաշում Արևմուտքի համաշխարհային գերակայության տակ թե՛ քաղաքականության, թե՛ տնտեսության մեջ: Եվ ահա՝ պաշտոնական Թեհրանից կոնկրետ առաջարկներ եղան։
Թե ինչպես Մոսկվան կարձագանքի պարոն Մոհսեն Քարիմիի առաջարկներին, մենք, իհարկե, չենք կարող կանխատեսել։ Սա, փաստորեն, երրորդ պաշտոնական և նշանակալի առաջարկն է Իրանի կողմից՝ ուղղված Ռուսաստանի իշխանություններին։ Առաջինը դեռ 2015 թվականի մարտին էր՝ Իրանի, Ռուսաստանի, Չինաստանի և Հնդկաստանի մասնակցությամբ քառակողմ ռազմաքաղաքական դաշինք ստեղծելու մասին։ Երկրորդի վրա աշխատում են․ դա ռազմավարական դաշնագիր կնքելու առաջարկ էր՝ 2021 թվականի մարտին Իրանի և Չինաստանի միջև 25 տարի ժամկետով ստորագրված դաշնագրի օրինակով։ Եվ ահա երրորդը, որի էությունը՝ ռուսներ, եկեք միասին պայքարենք Արևմուտքի «պատժամիջոցների» դեմ։
Ուզում ենք հուսալ, որ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ ամբողջ աշխարհում մտածելու ունակ մարդիկ հստակ կհասկանան Իրանի կողմից Ռուսաստանի իշխանություններին արված երեք առաջարկների տրամաբանությունը։
Սերգեյ Շաքարյանց
