Պայթյունավտանգ իրավիճակ Եվրոպայում և Թուրքիա-Իրան գծի երկայնքով

Մեծ Բրիտանիայի արտգործնախարարը Մոսկվայում իր ռուս գործընկեր Սերգեյ Լավրովի հետ բանակցությունների ժամանակ հանկարծ հրաժարվեց Վորոնեժի և Ռոստովի մարզերը (!) ճանաչել որպես ռուսական․ հենց այդ մարզերը, և ոչ թե այնտեղ, որտեղ ինքնավարություններ կան․ համաշխարհային հանրությունը լրացուցիչ ապացույցներ ստացավ այն մասին, որ Արևմուտքը ցանկանում է «մի քիչ կռվել»։ Արևմուտքի արկածախնդիր-քաղաքական գործիչներն ու զինվորականները պատրաստվում են Ղրիմի նոր պատերազմի՞։ Նման պատերազմ, հիշեցնում ենք, տեղի է ունեցել XIX-րդ դարում 1853-56 թթ.: Եթե ​​վերադառնանք անգլուհի Լիզ Թրասի «սխալին», ապա այն հասավ աննախադեպ մակարդակի՝ Ռուսաստանում Մեծ Բրիտանիայի դեսպան Դեբորա Բոներտը, ստիպված ընդհատեց իր նախարարին և բացատրեց Լիզ Թրասին, որ «դրանք իսկապես ռուսական մարզեր են»։ Վիրավորե՞լ բրիտանացի նախարարին, թե, օրինակ, նրան կասկածել «ֆրեյդական սայթաքում» անելու մեջ։ Փաստորեն, նույնիսկ XIX-րդ դարի Ղրիմի պատերազմի տարիներին Արևմուտքը հույսեր էր փայփայում գրավել ոչ միայն Ղրիմը, այլև ողջ Փոքր Ռուսաստանը (Մալոռոսիա), այսինքն՝ հասնել մինչև Կիև և Խարկով, կամ՝ նույնիսկ ավելի հեռու։

Բայց փետրվարի 11-ին ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Յենս Ստոլտենբերգը և ՌԴ ԱԳՆ խոսնակ Մարիա Զախարովան փոխանակվել են հայտարարություններով՝ Եվրոպայում ռազմական հակամարտության վերաբերյալ։ Նախ, Ստոլտենբերգը Ռումինիայում կայացած մամուլի ասուլիսում, որը հեռարձակվել է դաշինքի մամուլի ծառայության կողմից, ասել է, որ Ռուսաստանը ռազմական խմբավորում է ավելացնում իր արևմտյան սահմաններին. «Թվերն աճում են, բայց ժամանակը սպառվում է», և սա, իբր, «տանում է պատերազմի». «Եվրոպայում նոր ռազմական հակամարտության իրական վտանգ կա, քանի որ ռուսական ուժերի կուտակումը շարունակվում է, – ասել է ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարը: – Հետևաբար, մենք կոչ ենք անում Ռուսաստանին մարել լարվածությունը և երկխոսել ՆԱՏՕ-ի հետ»: Նա նաև հիշեցրել է, որ Մոսկվային կրկին հրավիրել է Ռուսաստան-ՆԱՏՕ խորհրդի նոր նիստ անցկացնել՝ բոլոր սուր հարցերը քննարկելու համար։ Եվ այս անգամ Մոսկվայի պատասխանը գրեթե անմիջապես հնչեց. Մարիա Զախարովան իր տելեգրամյան ալիքում բացատրել է, որ Ուկրաինայի շուրջ իրավիճակի սրումը միայն պատրվակ է Ռուսաստանի Դաշնության սահմանների մոտ ՆԱՏՕ-ի ներկայությունն ավելացնելու համար։ «Իրականում ինչ է տեղի ունենում. ՆԱՏՕ-ն շարունակում է իր ներկայությունը զարգացնել Ռուսաստանի սահմանների մոտ և դրա համար պատրվակ է ստեղծում՝ Ուկրաինայի շուրջ իրավիճակը լարելու տեսքով»,- ասել է Զախարովան։

Միացյալ Նահանգների «սուր և խելացի ղեկավարությամբ» հավաքական Արևմուտքը պատրաստ է ավելի առաջ գնալ Մոսկվայի հետ առճակատման ճանապարհին։ «Քաղաքավարությունների փոխանակումը» կարող էր և չարժանանալ մեծ ուշադրության, եթե պարոն Ստոլտենբերգը լիներ Լիզ Թրասի պես մեկը՝ սովորական նախարար, թեկուզև Անգլիայի: Բայց, ի վերջո, Ստոլտենբերգը գլխավորում է ռազմաքաղաքական բլոկը, և նա ցանկացած Լիզ Թրասից լավ գիտի, որ ռուսական հիպերձայնային «Կինժալ» հրթիռները (կան չստուգված տեղեկություններ, որ «Ավանգարդ» հրթիռները նույնպես…) տեղակայվում են հենց ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների դեմ, որոնք չունեն (ներառյալ՝ Միացյալ Նահանգները) ոչ միայն Ռուսաստանի, այլև Չինաստանի հիպերձայնայինից հուսալի պաշտպանություն:

Փետրվարի 11-ին ոչ պակաս հետաքրքիր ու մտահոգիչ լուրեր եղան նաև Մերձավոր Արևելքից։ Աղբյուրը՝ իսրայելական «Երուսալիմ փոստ» թերթը: Թուրքիայի և Իսրայելի հետախուզական ծառայությունները խափանել են Իրանի հետախուզության գործողությունը, գրում է այդ թերթը։ Թուրք-իսրայելցի գործարար Յաիր Գելլերի (նա ունի երկքաղաքացիություն) լիկվիդացումը պետք է վրեժ լիներ 2020 թվականին իրանցի միջուկային գիտնական Մոհսեն Ֆահրիզադեի սպանության համար։ Ըստ Իրանի ղեկավարության՝ գիտնականի մահվան մեջ ներգրավված է եղել Իսրայելը։ Գործարարի սպանությունը պետք է կանխեր Թուրքիայի և Իսրայելի հարաբերությունների կարգավորումը, գրում է «Երուսալիմ փոստ»-ը։ Թուրքիայի Ազգային հետախուզական կազմակերպությունը (MIT) ձերբակալել է 9 մարդասպաններից բաղկացած խումբ։ Ձերբակալվածները դիտել են Ստամբուլի Չաթալջա թաղամասում գտնվող գործարարի ընկերության գլխավոր գրասենյակը և Բեշիքթաշում գտնվող նրա տունը։ Յաիր Գելլերին է պատկանում «CNC İleri Teknoloji»-ն՝ ավտոմոբիլային, օդատիեզերական և բժշկական արդյունաբերության համար մետաղական սարքավորումների մատակարար ընկերությունը: Ինքը՝ ստամբուլաբնակ գործարարը, հայտարարել է. «Ես իսրայելցի գործարար եմ, որը բնակվում է Թուրքիայում, և աշխատում եմ ինժեներական հետազոտությունների և մշակումների ընկերությունում: Ինձ տեղեկացրեցին, որ իրանցիներն ինձ հետևում ու հետապնդում են և փորձում են սպանել ինձ»։

Թուրքական հատուկ ծառայությունները երկար ժամանակ վերահսկել են իրանական լրտեսական ցանցը՝ նախքան «Մոսադին» տեղյակ պահելը և կասկածյալներին ձերբակալելը, անկեղծորեն ուրախանում է «Երուսալիմ փոստ»-ը։ Ձերբակալվածների մեծ մասը Թուրքիայի քաղաքացիներ են, բացառությամբ խմբի հրամանատար իրանցի  44-ամյա Սալեհ Մոշտաղ Բիհղուզի։ Սպանության կազմակերպիչը նույնպես իրանցի է՝ 53-ամյա Յասին Թահերեմամքենդին։

Կարծում ենք, որ առայժմ, իհարկե, դժվար է կանխատեսել իրադարձությունների հետագա զարգացումը միջազգային աճող լարվածության այս դրվագում՝ տվյալ դեպքում՝ Մերձավոր Արևելքում։ Բացի դրանից, Իրանի աղբյուրները մինչ այժմ չեն մեկնաբանել «Երուսալիմ փոստի» հաղորդագրությունները։ Այնպես որ, հնարավոր է, որ այս ամենն ընդամենը Թուրքիայի և Իսրայելի գաղտնի ծառայությունների սադրանքն է, որոնք, հիշեցնում ենք, ամենամոտ դաշնակիցներն են մեր Անդրկովկասում և հավասարապես մեղավոր են Արցախի Հանրապետության հայերի հետ տեղի ունեցած ողբերգության մեջ։ Ուշադրություն դարձնենք՝ նույնիսկ իսրայելական թերթն է ընդունում, որ թուրքերը հիմնականում ձերբակալել են… թուրքերին։ «Երուսալիմ փոստ»- ում թվարկված իրանական անունները, ի վերջո, կարող են հերյուրանք լինել կամ՝ թուրքական և իսրայելական հատուկ ծառայությունների սադրանքների զոհ դարձած անձանց անունները: Բայց մի բանում կարող ենք վստահ լինել. Անկարայի գործողությունն Իրանում թշնամական կհամարվի բոլոր մակարդակներում։

Սերգեյ Շաքարյանց