Չինաստանի հետ է նաև Սիրիան
Չինաստանը (կարդացեք նաև՝ Իրանը) ևս մեկ քայլ է կատարել իր «Մեկ գոտի-մեկ ճանապարհ» ռազմավարական բազմաքայլ աշխարհաքաղաքական օպերացիայի իրականացման ուղղությամբ, որը կոչվում է նաև «Նոր մետաքսի ճանապարհ» ռազմավարություն կամ Չինաստանի տնտեսական նախաձեռնություն: Մենք տալիս ենք նաև ամբողջական անվանումը՝ «Մետաքսի ճանապարհի տնտեսական գոտի և XXI դարի ծովային մետաքսի ճանապարհ»:
Հայաստանի քաղաքացիները կարող են զարմանալ, բայց բացի Հայաստանի իշխանություններից, աշխարհում ոչ ոք հեռանկար չի տեսնում ի դեմս Թուրքիայի կամ «կովկասի թաթարստանի»։ Սիրիան և Չինաստանը փոխըմբռնման հուշագիր են ստորագրել Դամասկոսում Պլանավորման և միջազգային համագործակցության հանձնաժողովի շենքում՝ «Մետաքսի ճանապարհի տնտեսական գոտու և 21-րդ դարի ծովային մետաքսի ճանապարհի» նախաձեռնության շրջանակներում: Սիրիական կողմից հուշագիրը ստորագրել է Պլանավորման և միջազգային համագործակցության հանձնաժողովի ղեկավար Ֆադի ալ-Խալիլը, չինական կողմից՝ Դամասկոսում Չինաստանի դեսպան Ֆեն Բիաոն։ Հուշագրի պայմանների համաձայն՝ Սիրիան կմիանա նախաձեռնությանը, որը կհանգեցնի Չինաստանի և այլ երկրների հետ համագործակցության զարգացմանն այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են ապրանքների, տեխնոլոգիաների և կապիտալի փոխանակումը, անհատների տեղաշարժը և մշակութային փոխանակումը: Հուշագիրը ներառում է նաև համագործակցության նպատակներ և սկզբունքներ։
Սիրիան, որպես Իրանի ամենամոտ դաշնակիցներից մեկը, որպես դաշնակից կունենա նաև Չինաստանին։ Վստահեցնում ենք հայ հանրությանը. բացի այն, որ Սիրիան «կանաչ լույս է վառում» Չինաստանի տնտեսական նախաձեռնության առջև, պաշտոնական Դամասկոսը նաև ձեռք է բերում հուսալի ռազմաքաղաքական դաշնակից Թուրքիայի և պանթուրքիզմի դեմ։ Ցանկանում ենք, որ Հայաստանում ցանկացած նոր իշխանություն հետևի Սիրիայի օրինակին: Պետք չէ Թուրքիայի նկատմամբ «եղբայրական սեր» քարոզող երկրների «պոչից բռնել»՝ թուրքական սպառնալիքից ազատվելու համար. բավական է միայն հստակ իմանալ, թե աշխարհում ով է ատում Թուրքիային և թուրքերին։
Բայց, այնուամենայնիվ, հունվարի 12-ին մեկ այլ հաղորդագրություն ուշադրություն գրավեց: Ամերիկյան հետազոտությունների հայկական կենտրոնի տնօրեն Սուրեն Սարգսյանը հայտարարել է, որ Ալիևի կլանը «պարտքեր ունի, որոնք պետք է մարի»։ 2020 թվականի աշնանը Արցախում տարած իր «հաղթանակով» պարտական է Թուրքիային, Իսրայելին, Պակիստանին։ Եվ նրանից (Ալիևից) փող հաստատ չեն ուզելու։ Իսրայելը կակնկալի բացահայտ հակաիրանական գործողություններ, Թուրքիան՝ հակառուսական, իսկ Պակիստանը՝ հակահնդկական։ Նրա խոսքով, ներկայումս, առաջին հերթին, կա ժամանակակից Օսմանյան կայսրության ձևավորման գործընթաց, երկրորդը՝ եվրասիական տարածքում միութենական պետությունները, և այս երկու միավորումներն էլ կփորձեն Ադրբեջանին ներքաշել իրենց ազդեցության գոտի։ Ալիևը, շարունակում է փորձագետը, ի վերջո պետք է «քցի» դրանցից մեկին։ «Այս կայսրությունների ձևավորման ընթացքում Թուրքիայի և Ռուսաստանի միջև կռվախնձորը լինելու է Ադրբեջանը (Ղազախստանի խնդիրը կարծես թե լուծվել է թյուրքական աշխարհի նախագծի տապալմամբ): Ռուսաստանը նախ կփորձի Ադրբեջանին «տանել» ԵԱՏՄ, իսկ Թուրքիան կփորձի կանխել դա»,- կանխատեսում է Սարգսյանը։ Նա նշում է, որ թե՛ արաբական, թե՛ թուրքական աշխարհում հեղափոխությունները և պետական հեղաշրջման փորձերն ավելի հավանական են. «Տեսեք՝ Ղազախստանը և Թուրքիայում պառակտումների բազմաթիվ փորձերը… Թող Ալիևն իրեն ավելի լավն ու խելացի չհամարի արաբական աշխարհի բռնապետներից ու առաջնորդներից։ Եթե նրանք կարողացան տապալել Քադաֆիին ու Մուբարաքին, ապա, իհարկե, Ալիևին տապալելն իրենց համար ընդամենը ակնթարթ է։ Համաձայն եմ փորձագետների հետ, որ այսօր Ադրբեջանում հեղափոխություն կատարելու վերաբերյալ ներքին կամ արտաքին խաղացողների կոնսենսուս (կամ «կոնսենսուս մինուս 1») չկա: Բայց Ալիևը կա՛մ ինքը պետք է հստակ ընտրություն կատարի, կա՛մ դա կանեն նրա փոխարեն»։
Սկզբունքորեն, փորձագետ Սուրեն Սարգսյանը շատ մոտ է ճշմարտությանը, բայց կան բազմաթիվ «բայցեր»։ Ի վերջո, եթե հանկարծ Ալիևների կլանի «պարտատերերը» (իսկ դրանք ոչ միայն Իսրայելը, Թուրքիան և Պակիստանն են, այլև ԱՄՆ-ն ու Անգլիան) սկսեն Բաքվից պահանջել «պարտքերի մարում», ապա ցանկացած հակաիրանական կամ հակահնդկական «կիրքը» փոքրիկ Իլհամ Ալիև կոչված «ծառայողական շան» կատարմամբ կհանգեցնի նրան, որ այս կեղծ պետականությունը կջախջախվի։
Քանի որ անցած տարի Իրանն ու Չինաստանը 25-ամյա ռազմավարական դաշնագիր կնքեցին, աշխարհն իրավունք ունի ակնկալել, որ Իրանի դեմ Ալիևի ռեժիմի կողմից «կատարված» ագրեսիվ գործողությունների դեպքում Չինաստանը կմիանա Իրանի հակաքայլերին:
Սերգեյ Շաքարյանց
