Բաքվի փսիխոզը Գեղարքունիքի ռազմական գործողությունների պատճա՞ռ
Ինչպես հայտնի է, հունվարի 11-ին մեր թշնամիները կրկին սկսեցին տարածաշրջանային պատերազմ հրահրել։ Համենայնդեպս, հունվարի 11-ի երեկոյան Գեղարքունիկի մարզի Վերին Շորժա գյուղի տարածքում կովկասյան թաթարներն ակտիվորեն հրետանային հարվածներ ու մարտական անօդաչու սարքեր են կիրառել Հայաստանի հետ սահմանին հայկական զինված ուժերի դիրքերի ուղղությամբ։ Հունվարի 11-ին այս տարածաշրջանում փոխհրաձգությունները գրեթե անդադար են եղել՝ դատելով Հայաստանի և Ռուսաստանի ԶԼՄ-ների հաղորդագրություններից։ Բայց «ինչ-ինչ» պատճառով նույն օրը ցերեկը ՀՀ պաշտպանության փոխնախարար Արման Սարգսյանը խորհրդարանում լրագրողներին ասաց, որ, իբր, իրավիճակը Հայաստանի սահմաններին լարված չէ, եթե այդպես լիներ, ՊՆ-ը համապատասխան հայտարարություն կտարածեր։ Լավ է, որ նա առնվազն չբացառեց, թե «ցանկացած պահի լարվածությունը կարող է մեծանալ»։ Կրկին փաշինյանական կիսասուտը, որն անընդունելի է պաշտպանության և անվտանգության հարցերում։
Ի վերջո, լրագրողներին հետաքրքրում էր հարցը՝ ինչպե՞ս կարելի է 100 հայ զինվոր ուղարկել ինչ-որ պանթուրքիստական Ղազախստան, երբ այստեղ՝ «տանը», մեր հանրապետության սահմաններին, անհանգիստ է։ Տրամաբանական հարց. բայց եթե մենք անգամ խորհրդարան մուտք գործած լրագրողներ լինեինք, կհարցնեինք. լավ, եթե հնարավոր է զինվորներ և սպաներ ուղարկել Ղազախստան (անկախ նրանից, թե ինչ լիազորություններով), ապա ինչո՞ւ 2020 թվականին Արցախին օգնության չի ուղարկվել Հայաստանի Հանրապետության հինգ բանակային կորպուսից գոնե մեկի կեսը.
Թե ինչպես կավարտվի Գեղարքունիքում ռազմական իրավիճակի ներկայիս, հունվարյան սրացումը, ցույց կտա ժամանակը, կտեսնենք, թե այնտեղ ինչ են «ծախում» գործող իշխանությունները կովկասյան թաթարներին։ Բայց Արցախին ռազմական օգնություն տրամադրելու կարևորության և ՀԱՊԿ հավաքական խաղաղապահ քայլերին մասնակցելու կարևորության հարաբերակցությունը, կարևոր չէ՝ Ղազախստանում, թե այլուր, մեր կարծիքով, այսօր դառնում է արդի ու հրատապ խնդիր։ Շատ հակասություններ և վեճեր եղան, բայց մենք ունենք այն, ինչ ունենք՝ թուրքամետների և դավաճանների կառավարություն։ Ոչ ոք չի շտապում ստիպել թուրքամետներին ու դավաճաններին գոնե լռել՝ ահա և շարունակվում է խաբեությունը, թեև սահմաններին ոչ մի տեղ հանգիստ չէ, ամենուր լարված է։ Ինչ վերաբերում է Արցախին, ապա՝ ընդհանրապես պետք է լռել: Կրկին հրետակոծություններ, կրկին հրկիզումներ, կրկին գնդացիրներ են թափահարում հայ երեխաների ուղղությամբ…
Վատն այն է, որ նույնիսկ ի վիճակի չենք գուշակելու, բայց ի՞նչ դավադիր համաձայնության (և ո՞ւմ հետ) արդյունքն է կովկասյան թաթարների ներկայիս հարձակումները։ Հարցը կարելի է այսպես դնել. ի՞նչն է այդքան վախեցրել Ալիևների կլանին և նրա «անմիջական հրամանատար» թուրք Էրդողանին, որ Ղազախստանում հեղաշրջման փորձն ու արյունահեղությունը ճնշելուց գրեթե անմիջապես հետո կովկասյան թաթարներն անցան ռազմական գործողությունների։ Այս տեսանկյունից հետաքրքիր է, թե ինչ են գրել Բաքվում Ղազախստանի իրադարձություններին հայ զինծառայողների մասնակցության մասին։ Ղազախստանում ՀԱՊԿ ուժերի արագ տեղակայումը ակնկալվող բացասական արձագանք է առաջացրել Արևմուտքում։ Ոչ պակաս կանխատեսելի եղավ նախկին խորհրդային որոշ հանրապետությունների դժգոհությունը, որոնք ձեռնամուխ են եղել դեպի եվրատլանտյան ինտեգրման ուղին։ Բայց Բաքվում գրվածը «խանդ» առաջացրեց… Ռուսաստանում։ Ռուսաստանի Դաշնությունում բազմաթիվ լրատվամիջոցներ գրել են, որ, ինչպես ասում են, Բաքվից «կարծիքները» «այնուամենայնիվ, մի փոքր տարակուսանք էին առաջացրել»։ Ինչ, խոսք, ռուսական լրատվամիջոցներում դեռ աշխատում են «պարզամիտ» մարդիկ. «Թուրքը մնում է թուրք» ասացվածքը, մեր կարծիքով, պետք է դառնա նրանց հիմնական կարգախոսը, ինչպես նաև նրանք պետք է հրաժարվեն նախկին ԽՍՀՄ «ժողովուրդների եղբայրական բարեկամության» մասին կեղծ բացականչություններից… Ռուսաստանում գրում են, որ Բաքուն պաշտոնական մակարդակով բավականին զուսպ է արձագանքել, սակայն կովկասյան-թաթարական փորձագիտական հանրությունը բացահայտ ու սուր դժգոհություն է հայտնել։ Վստահաբար կարելի է ենթադրել հետևյալը. այն, ինչ Բաքուն այս կամ այն պատճառով ձեռնպահ է մնում պետական մակարդակով հայտարարելուց, ակտիվորեն բարձրաձայնում են իշխանություններին մոտ կանգնած քաղաքական վերլուծաբանները։ Այսպես, Բաքվի «Թրենդ» լրատվական գործակալությունը հունվարի 9-ին հրապարակել է Անդրկովկասի հանրապետության քաղաքական մեկնաբանների կարծիքների ընտրանին՝ «Քաղաքագետներն ու փորձագետները ՀԱՊԿ ուժերի մուտքը Ղազախստան անօրինական են համարում» խորագրով։ Այստեղ, ըստ էության, մեկնաբանելու ոչինչ չկա։ Պարզվում է, ըստ Բաքվի քաղաքական օլուխների «տարբերակի», հիմա, «ՀԱՊԿ հրոսակախմբերը» նույն խորհրդային բանակի այն ստորաբաժանումների «ավազակներն» են, որոնք մտել էին Բաքու իրենց նշած ժամանակ, փրկել տեղի հայ բնակչության մնացորդներին, և ոչ թե աղաղակող կովկասյան թաթար մարդասպաններ և ջարդարարներ, բացահայտ ահաբեկչական տարրեր, որոնց մասին նախագահ Տոկաևը խոսել է 2022 թվականի հունվարի 5-ին, բայց իր երկրում տեղի ունեցող իրադարձությունների առնչությամբ։
Բայց ամենամեծ անհեթեթությունը արտահայտել է «Bakı xəbər» թերթի գլխավոր խմբագիր, քաղաքական դիտորդ Այդըն Գուլիևը, որը հիշատակեց նաև Հայաստանին. «ՀԱՊԿ ռազմական ուժերը ինքնիշխան Ղազախստան մտցնելու որոշումը կայացվել է այս կազմակերպության Հավաքական անվտանգության խորհրդում Հայաստանի նախագահության ժամանակ։ Պատերազմում ծանր պարտություն կրած Հայաստանի այս որոշումը, իսկ պատերազմի ժամանակ Բաքվին ակտիվ քաղաքական աջակցություն էր հայտնել նաև Ղազախստանը, խոսում է այն մասին, որ ՀԱՊԿ-ը դարձել է թյուրքական պետության դեմ վրեժխնդրության գործիք։ Ավելի կոնկրետ, Հայաստանի ղեկավարությունը կարծես թե վրեժխնդիր է լինում Ղազախստանից՝ ազդելով նման որոշման ընդունման վրա… իսկ վերջին մեկ տարում մենք ականատես եղանք, որ Հայաստանն առաջին անգամ փորձեց ՀԱՊԿ-ը վերածել Ադրբեջանի դեմ վրեժի և պատժի գործիքի, սակայն այս փորձն ավարտվել է լիակատար անհաջողությամբ։ ՀԱՊԿ-ը անդամների դեմ պատժիչ մեխանիզմի վերածելու քաղաքականությունը համընկավ Հայաստանի նախագահության ժամանակաշրջանին, և որպես թիրախ ընտրվեց Ղազախստանը»։
Ինչ-որ բան ասելու իմաստ չկա։ Նշենք, որ Բաքվի ապուշներից հետո «վիրավորվածների» դիրքերում կանգնեցին նաև թուրքական ընդդիմության առաջնորդները, որոնք նույն համառությամբ, ինչպես և Բաքվի մեկնաբանները խոժոռվում են ՀԱՊԿ-ի ներկայիս «հայկական դեմքին»։
Բաքուն «թուրքական կամուրջ» է դեպի Ղազախստան, և ըստ սահմանման, չի կարող «մեծ եղբոր» ընդհանուր կուրսից տարբերվող կարծիք հայտնել, գրում են Ռուսաստանում այս անհեթեթություններին ի պատասխան։ Եվ հետո եզրակացություն են անում. «Հայկական վրեժխնդրության մասին վայնասունը Ղազախստանի և այդ միջոցով՝ Ադրբեջանի նկատմամբ, քաղաքական փսիխոզ է»…
Սերգեյ Շաքարյանց
