Մենք պետք է պարզենք, թե Մոհամադ Ջավադ Զարիֆը ինչ է պահանջում Թուրքիայից
Իրանի արտգործնախարար Մոհամադ Ջավադ Զարիֆը մարտի 19-ին մեկօրյա աշխատանքային այցով գտնվում էր Թուրքիայում՝ ինչ-որ արտակարգ բանակցություններ վարելով թուրք գործընկեր Մեվլութ Չավուշօղլուի հետ: Իրանական «Mehr News» լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ հանդիպման ընթացքում Իրանի և Թուրքիայի արտգործնախարարները քննարկել են երկկողմ հարաբերությունները, ինչպես նաև տարածաշրջանային և միջազգային հարցեր: Թուրքիայի ԱԳՆ մամուլի ծառայությունը նույն օրը տեղեկացրեց, որ նախարարները քննարկել են երկկողմ հետաքրքրություն ներկայացնող հարցեր`առանց այլ մանրամասներ նշելու: Այն փաստից, որ երկու երկրներն էլ շատ քիչ հաղորդեցին Զարիֆի և Չավուշօղլուի բանակցությունների մասին, մենք հանգում ենք այն եզրակացության, որ երկու նախարարների քննարկած թեմաները շատ զգայուն և գաղտնի էին: Այսինքն, ինչպես ենթադրում ենք, օրակարգում միանշանակ հարցեր կային Իրաքի, Սիրիայի և մեր Արցախի վերաբերյալ:
Այստեղ ուղղակի պետք չէ ֆանտազիաներով և խաբեությամբ զբաղվել կամ ինքնախաբեությամբ, մեզ պետք են ստույգ հավաստի տեղեկություններ այն մասին, թե կոնկրետ ինչ են քննարկել Զարիֆն ու Չավուշօղլուն, օրինակ՝ մեր Արցախի մասին: Նախարար Զարիֆը վերջին ժամանակներս երկրորդ անգամ է այցելում Թուրքիա. նրա նախորդ աշխատանքային այցը տեղի էր ունեցել Ստամբուլում, 2021 թ. հունվարի վերջին: Այնուհետև նա հայտարարեց, որ Թեհրանում տեղի կունենա Իրանի, Թուրքիայի և «կովկասի-թաթարստանի» ղեկավարների եռակողմ հանդիպումը և կքննարկվեն տարածաշրջանային խնդիրներ: Այն ժամանակ Մոհամադ Ջավադ Զարիֆը չէր նշել հարևան երկրների ղեկավարների եռակողմ գագաթնաժողովի հստակ օրը: Եվ այս պարագայում մեզ միայն հավաստի տեղեկատվությունն է հետաքրքրում այն մասին, թե կոնկրետ ինչ են նախատեսում քննարկել նախագահներ Հասան Ռոհանին, Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը և քուրդա-հրեա Իլյուշ Ալիևը Թեհրանի բանակցություններում: Մասնավորապես Զարիֆը, ինչպես հայտնի է, Երևան կատարած իր ձմեռային այցի ժամանակ Իրանի համար «կարմիր գծի» մասին իր հայտարարությունում փաստացի նախազգուշացրեց Թուրքիային և «կովկասի-թաթարստանին», որ Իրանի իշխանությունները պատրաստ կլինեն կոշտ արձագանքել, եթե թուրքերը և կովկասյան թաթարները ցանկանան զավթել Հայաստանի տարածքը՝ թուրքական «տրանսպորտային միջանցքի» համար…
Առայժմ մի կողմ դնենք այն փաստը, որ Հայաստանի տարածքի անվտանգության և ամբողջականության մասին հոգ տանելը Հայաստանի իշխանությունների և, իհարկե, Հայկական բանակի առաջնահերթ խնդիրն ու գործն է, ոչ թե Իրանի: Մեկ անգամ ևս շեշտենք մեր միտքը. «կարմիր գծի» վերաբերյալ Զարիֆի հայտարարությունը վկայում է, որ Թեհրանն արդեն հասկացել էր, որ թուրք Փաշինյանի կառավարությունը պատրաստ է շարունակել հայկական հողերը հանձնել թուրքերին և կովկասյան թաթարներին: Ելնելով նշված հիմքերից և փաստերից՝ ասում ենք. մենք՝ հայերս, պետք է հստակ իմանանք, թե ինչի մասին է նախարար Զարիֆը խոսել Չավուշօղլուի հետ մարտի 19-ին: Եվ եթե շոշափվել է նաև «հայկական հարցը», ապա ի՞նչ է ասել Զարիֆը թուրքերին՝ ինչպես մեր Սյունիքի, այնպես էլ մեր Արցախի մասին: Իսկ, մասնավորապես, կոնկրետ Արցախին անդրադառնալիս, այս տողերի հեղինակին հետաքրքրում է, թե Զարիֆը ասա՞ց, արդյոք, որ վահաբիստական և թուրքոման ահաբեկիչները, որոնց հենց Թուրքիան մեր Արցախ էր բերել, շարունակում են մնալ Արցախում: Փաստն այն է, որ մարտի 17-ին Հայաստանի ԱԳՆ-ում անցկացվել են հայ-իրանական խորհրդակցություններ: Ինչպես տեղեկացրին ՀՀ ԱԳՆ մամուլի ծառայությունից, ՀՀ արտգործնախարարի տեղակալ Արմեն Ղևոնդյանի և Իրանի միջազգային և իրավական հարցերի նախարարի տեղակալ Մոհսեն Բահարվանդի հանդիպման ընթացքում կողմերն անդրադարձել են հայ-իրանական պայմանագրային իրավական բազայի: Քննարկվել են նաև հաստատման փուլում գտնվող երկկողմ փաստաթղթերի նախագծերի շուրջ աշխատանքների ակտիվացմանը և առկա պայմանագրերի արդիականացմանը վերաբերող հարցեր: Զրուցակիցներն անդրադարձել են երկու կողմերին հետաքրքրող տարածաշրջանային խնդիրներին, շեշտել են տարածաշրջանում ահաբեկիչների ներկայության անընդունելիությունը` նշելով նրանց անհապաղ դուրսբերման անհրաժեշտությունը:
ՀՀ արտգործնախարարի տեղակալ Արտակ Ապիտոնյանի և իրանցի պաշտոնակցի հանդիպմանը կողմերը մանրամասն քննարկել են միջազգային կազմակերպությունների շրջանակներում երկու երկրների փոխգործակցության հեռանկարները: Կողմերն անդրադարձել են նաև մարդու իրավունքների, մշակութային փոխգործակցության, միջազգային կազմակերպություններում համատեղ աշխատանքի և ահաբեկչության դեմ պայքարին վերաբերող հարցերի լայն շրջանակ: Մենք արդեն նշել ենք, որ միայն 2021 թ. մարտի վերջին Իրանը բազմիցս բարձրացրել է Արցախում ահաբեկիչների ներկայության և ահաբեկչության դեմ պայքարի հարցը: Իսկ հայերի հետ՝ արդեն երկրորդ անգամ. մենք գրեցինք, որ մարտի 8-ին Թեհրանում Իրանի խորհրդարանի ազգային անվտանգության և արտաքին քաղաքականության հանձնաժողովի նախագահ Մոջթաբա Զոնուրին այդ հարցը քննարկել է Իրանում ՀՀ դեսպան Արտաշես Թումանյանի հետ: Այս առումով առանձնահատուկ հետաքրքրություն են ներկայացնում այն տեղեկությունները, թե կոնկրետ ի՞նչ է պահանջել Զարիֆը թուրքերից` անդրադառնալով Իրանի համար Արցախում վահաբիստական և թուրքոման ահաբեկիչների ներկայության անընդունելիության մասին:
Սերգեյ Շաքարյանց
