Նոյեմբերի 10-ի հայտարարությունը կարող է դառնալ նոր կայծ. Միքայել Մինասյան
Սուրբ Աթոռում ՀՀ նախկին դեսպան Միքայել Մինասյանը թելեգրամի իր էջում գրում է․ «Նոյեմբերի 10-ի հայտարարությունը կարելի է համարել Ռուսաստանի, նրա ղեկավարության, անձամբ նախագահ Պուտինի, արտգործնախարար Լավրովի անվիճելի ձեռքբերումը, որի ներդրումն անգնահատելի է:
Եռակողմ հայտարարությունը վերջ դրեց ռազմական գործողություններին, բայց միևնույն ժամանակ, այն պետք է դառնար սկիզբ՝ Ղարաբաղյան հակամարտության համապարփակ կարգավորման դետոնատոր: Ռուսաստանի Դաշնության՝ որպես միջնորդի, որպես շահագրգիռ կողմի հավակնությունները չեն կարող սահմանափակվել միայն հրադադարի ռեժիմով: Ռուսաստանը ցանկացել և ցանկանում է տարածաշրջանում կայունություն, կանխատեսելիություն, գործընկերություն և բաց սահմաններ։
Ադրբեջանի համար այս հայտարարությունն իր հաղթանակի կիսատ ճանաչում է։ Եվ չնայած պաշտոնական Բաքուն փորձում է իր ժողովրդին «ուրախ աչքեր» ցույց տալ, այնուամենայնիվ, այն չի կարող թաքցնել որոշակի նյարդայնությունը` կապված այն փաստի հետ, որ նրանք չեն կարողացել ստանալ առավելագույնը փաստաթղթի ստորագրման ժամանակահատվածում: Չնայած, իհարկե, սեպտեմբերի 26-ին, Ադրբեջանը չէր էլ կարող երազել նման արդյունքի մասին, որը գրանցվեց նոյեմբերի 10-ին:
Հայկական կողմերի համար, իհարկե, նոյեմբերի 10-ը ամոթ է և կապիտուլյացիա: Բայց այս փաստաթուղթը տարբեր կերպ է ընկալվում հայ ժողովրդի և Նիկոլ Փաշինյանի կողմից: Քանի որ Նիկոլի համար նոյեմբերի 10-ի հայտարարությունը նրա աթոռին մնալու առիթ է: Պատահական չէ, որ նա ցանկանում է Հայաստանում բոլորին ներշնչել, որ իր հեռանալը կհանգեցնի նոր պատերազմի: Նա շահարկում է և կեղծում՝ փորձելով համոզել Ռուսաստանին, որ միայն հայտարարությունը ստորագրող կողմը ի վիճակի է այն իրականացնել, և որ նրա հեռանալը վարչապետի պաշտոնից կխաթարի այս հայտարարության կետերը կյանքի կոչելու հնարավորությունները:
Ռուսաստանում կան մարդիկ, ովքեր անհանգստացած են, որ Հայաստանի հաջորդ իշխանությունները կսկսեն իրենց սեփական խաղը, որում հնարավոր է ամեն ինչ․ նախորդ պայմանագրերից հրաժարվելուց մինչև նոր արկածախնդրություն և պատերազմ: Բայց Ռուսաստանը չի կարող չտեսնել Նիկոլի ու նրա իշխանության անցողիկության հետ կապված ռիսկերը, խնդիրները, մարտահրավերները։
Ադրբեջանն իր հերթին տորպեդահարում է հայտարարության իրականացումը, որի վկայությունն են ավելի քան հարյուր ռազմագերիները: Մոտեցումների և սպասումների տարբերությունը մեզ ստիպում է նոյեմբերի 10-ի հայտարարությունից հետո իրավիճակը համեմատել սովորական փուչիկի հետ, որը կարող է ցանկացած պահի պայթել:
Հիշե՛ք. «Փուչիկը կարծեց, թե իրեն կյանքի շունչ են տվել, բայց պարզվեց, որ փչել են»։
Հայտարարությունը, որը դադարեցրեց արյունահեղությունն Արցախում և կարող էր հավակնել ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման առաջին քայլին, կարող է դառնալ նոր կայծ, եթե դրա հետ վերաբերվեն այնպես, ինչպես այն ստորագրողներն են անում։
Հայտարարության փաստերի քողարկումը և դրա շուրջ առասպելները, ինչպես նաև դրա իրականացման անհամաչափությունը կարող են հանգեցնել նրան, որ վերջում մենք կստանանք միայն Թուրքիայի հանդիսավոր վերադարձ մեր տարածաշրջան՝ Օսմանյան կայսրության հավակնություններով: Սա՞ էին սպասում Ղարաբաղում պատերազմը դադարեցնողները: Իհարկե ոչ։
Նոյեմբերի 10-ի հայտարարությունը` իր բոլոր թերություններով, անկասկած կարող է սկիզբ դառնալ ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացի մեկնարկի համար: Եվ, իհարկե, ռուսական ծրագիրը կարող է դրան հանգեցնել, և դա իրատեսական է: Բայց կա մեկ «բայց»։ Այս ամենը հնարավոր է, եթե լինեն իրական դերակատարներ՝ իրական օբյեկտիվ նկրտումներով, իրական բանակցողներ և ղարաբաղյան հիմնախնդիրը լուծելու և տարածաշրջանում բարիդրացիություն կառուցելու իրական պատրաստակամություն:
Եվ այստեղ մենք պետք է վերադառնանք և սթափ գնահատենք իրողությունները: Նիկոլ Փաշինյանը, ում պլանավորման հորիզոնը սահմանափակված է աթոռով, պարզապես անհամատեղելի է ցանկացած լուրջ ծրագրի և երկարաժամկետ հեռանկարի հետ: Ալիևը, որը ղարաբաղյան կարգավորման ներկայիս կարգավիճակը համարում է միջանկյալ, օգտագործելով Նիկոլի թուլությունը, լկտիորեն փորձում է առավելագույն օգուտներ քաղել ստեղծված իրավիճակից:
Հակամարտությունը չի լուծվել, չի կարող լուծվել, և չի լուծվի, քանի դեռ կողմերը կենտրոնացած են առևտրի, այլ ոչ թե խաղաղության վրա, քանի դեռ հայկական կողմի նպատակը կարգավորումը չէ, այլ իշխանության պահպանումը, հայտարարության բուն էությունը, ոգին չի իրականացվի: Խոշոր ծրագրերը, իսկ կարգավորումը, անկասկած, մեծ նախագիծ է, պետք է ղեկավարվեն պրագմատիկ, կանխատեսելի և պատասխանատու գործընկերների կողմից: Հակառակ դեպքում դրանց իրականացումը անիրագործելի է»:
