Կիպրոսի հույները հիշում են՝ «Լավագույն թուրք սատկած թուրքն է»
Մենք շարունակում ենք հետևել, թե ինչպես են հակաթուրքական տրամադրությունները աճում տարբեր երկրներում, և ինչպես է Թուրքիան շարունակում մեծացնել իր սպառնալիքները տարբեր երկրների և ժողովուրդների դեմ։ Այս կապակցությամբ, իհարկե, հռետորական հարց տանք. ե՞րբ վերջապես ԱՄՆ-ը կամ Ռուսաստանը Արևմտյան Եվրոպայի հետ միասին կհասկանան և գիտակցեն, որ թուրքերը տեղ չունեն ո՛չ Եվրոպայում, ո՛չ էլ Միջին Արևելքում։ Բայց ամեն ինչ՝ հերթով…
Նոյեմբերի 11-ին այսպես կոչված «Հյուսիսային Կիպրոսի թուրքական հանրապետության» «ԱԳՆ»-ը խստորեն դատապարտել է Կիպրոսում հայտնված հակաթուրքական գրաֆիտիները, գրում է թուրքական «Դեյլի սաբահ» թերթը։ Պարզվում է, որ Կիպրոսի Հանրապետության Նիկոսիայի տեխնիկական դպրոցում անհայտ անձինք աերոզոլով հակաթուրքական գրաֆիտիներ են պատկերել՝ կոչ անելով Թուրքիայի քաղաքացիներին լքել կղզին. «Կիպրոսի մարտիկների ազգային կազմակերպություն (EOKA)», «Թուրքեր՝ հեռացեք, դուրս կորեք», «Կիպրոսը հունական հող է»: «Հյուսիսային Կիպրոսի թուրքական հանրապետությունը» Կիպրոսի հույների վարչակազմին կոչ է արել գտնել գրաֆիտիի հեղինակներին ու պատժել նրանց։ Կիպրոսի թուրքերը միջադեպի համար անուղղակիորեն մեղադրել են Կիպրոսի իշխանություններին. «Անժխտելի փաստ է, որ կիպրահույների ղեկավարության համառ հայտարարությունները, որոնք վնասում են կղզում ապրող երկու ժողովուրդների հարաբերություններին, յուղ են լցնում կրակին»։
Պահանջվում է պարզաբանում. Թուրքիան և կիպրոսցի թուրքերը ատում են Կիպրոսի մարտիկների ազգային կազմակերպությունը, քանի որ այս կազմակերպությունը, Հունաստանի, կիպրահույների և Կիպրոսի Ուղղափառ եկեղեցու աջակցությամբ, ձգտում էր ամբողջությամբ ազատել Կիպրոսը թուրքերից: Կիպրոսի մարտիկների ազգային կազմակերպությունը հայտնի է «Լավագույն թուրքը՝ սատկած թուրքն է» կարգախոսով։ Միևնույն ժամանակ, ոչ Թուրքիան, ոչ էլ կիպրացի թուրքերը չեն պատրաստվում ներողություն խնդրել հույն ժողովրդից 1914-1973 թվականներին երիտթուրքերի և քեմալականների կողմից իրականացված օսմանյան լծի և պոնտացի և փոքրասիական հույների ցեղասպանության համար։ Հուսով ենք, որ Հայաստանի քաղաքացիներն արդեն ամեն ինչ հասկանում են…
Բայց սա դեռ ամենը ինչ չէ: Նույն օրը Թուրքիան հայտարարեց բոսնիացի մուսուլմաններին՝ բոսնիացի սերբերի հետ հակամարտությունում աջակցելու մասին, հաղորդում է թուրքական «Անադոլու» գործակալությունը։ Թուրքիայի և Բոսնիա- Հերցեգովինայի միջխորհրդարանական բարեկամության խմբի նախագահ՝ իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցությունից (AKP) Ռեֆիկ Օզենը մեկնաբանել է Բոսնիայի սերբերի առաջնորդ Միլորադ Դոդիկի հայտարարությունը Բոսնիա և Հերցեգովինայից Սրպսկայի հանրապետության հնարավոր անջատման վերաբերյալ։ Օզենը նշել է, որ Դոդիկի հայտարարությունը մեծացրել է լարվածությունը Բալկաններում և հիշեցրել է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանի գործողությունները՝ ուղղված Բոսնիա և Հերցեգովինայում լարվածության թուլացմանը։ Նա անդրադարձավ նաև Էրդողանի վերջին հանդիպմանը բոսնիական ոչ կառավարական կազմակերպությունների ներկայացուցիչների հետ և ավելացրեց. «Մենք նույնպես այդ հանդիպմանը ներկա էինք։ Մենք հնարավորություն ունեցանք գնահատելու Թուրքիայում ապրող մեր բոսնիացի եղբայրների մտքերն ու առաջարկները… Անջատողական հռետորաբանությունը լրջորեն անհանգստացրեց մեզ։ Մենք հնարավորություն ունեցանք կրկնելու, որ աջակցում ենք մեր բոսնիացի եղբայրներին ապագայում, ինչպես անում ենք հիմա… Որպես Թուրքիա, մենք փորձում ենք մեր առաքելությունը կատարել Բալկաններում, հատկապես Բոսնիա և Հերցեգովինայում խաղաղություն հաստատելու և պահպանելու համար: Այս առումով, ակնկալում ենք, որ այս անջատողական հռետորաբանությունը և «Մեծ Սերբիայի» երազանքը հետապնդող քաղաքական գործիչները կվերադառնան ավելի զգուշավոր և ողջամիտ բացատրություններին: Չենք էլ ուզում այլ կերպ մտածել։ Մենք երբեք չենք մտածել այլ ելքի մասին, բացի խաղաղությունից: Ցանկանում ենք, որ միջազգային կազմակերպությունների, հատկապես ՄԱԿ-ի, ինչպես նաև ԱՄՆ-ի, Ռուսաստանի և Սերբիայի մոտեցումներն այս խնդրի վերաբերյալ ավելի արդյունավետ լինեն։ Զենքը, գնդակը, որը պայթում է այստեղ, կազդի ողջ աշխարհագրության վրա և ոչ մեկին օգուտ չի բերի։ Ուստի հուսով ենք, որ դասեր կարելի է քաղել անցյալի ցավալի փորձառություններից»: Իսկ հետո Օզենը բացահայտեց պաշտոնական Անկարայի դիրքորոշումը Բոսնիայի վերաբերյալ. «Կարծում եմ, որ մոտ ապագայում ողջախոհությունը կհաղթի, և խաղաղություն կհաստատվի Բալկաններում, հատկապես Բոսնիա և Հերցեգովինայում։ Որպես Թուրքիա և թուրք ժողովուրդ՝ մենք դեմ ենք ցանկացած քայլի, որը կարող է նրանց անկայուն դարձնել և հրդեհել տարածաշրջանը։ Մենք շարունակելու ենք իրականացնել միջազգային կազմակերպությունների մոբիլիզացման մեր դիվանագիտական նախաձեռնությունները»։ Նա ընդգծել է Էրդողանի կարողությունը՝ ընդհանուր լեզու գտնել բոսնիացիների, խորվաթների և սերբերի հետ. «Մեր նախագահը այն քիչ առաջնորդներից է, որը կարող է դրական երկխոսություն հաստատել բոլոր երեք կողմերի հետ։ Եթե այս փուլում անհրաժեշտություն առաջանա առաջիկա օրերին, ապա դա հնարավոր է անել։ Մենք կշարունակենք ուշադիր հետևել այս գործընթացին»:
Տարօրինակ է, որ թուրքերը ժամանակին չէին «անհանգստանում» այն փաստով, որ բոսնիացի մահմեդականները անջատողականորեն քանդում էին միացյալ Հարավսլավիան և չէին աջակցում Բելգրադին, այլ աջակցում էին անջատողականներին՝ խորվաթներին և մահմեդականներին, երբ նրանք սկսեցին սպանել ուղղափառ սերբերին։
Բայց Բոսանսկա Սրպսկայի Հանրապետության (ԲՍՀ) նախագահ Մ. Դոդիկը «սարսափելի» ոչինչ չի հայտարարել։ Նա պարզապես բազմիցս բարձրաձայնել և հանդես է եկել ԲՍՀ-ի անջատման և մայր-Սերբիայի հետ վերամիավորման օգտին: Եվ միևնույն ժամանակ հիշեցնում է, թե ինչպես են բոսնիացի մահմեդականներն ու խորվաթները «անջատվել» Հարավսլավիայից։
Այո, մեր պապերը ճիշտ էին. թուրքը միշտ թուրք է մնում, և որքան ճիշտ են Կիպրոսի հայրենասերները իրենց կարգախոսում. «Լավագույն թուրքը սատկած թուրքն է»: Թուրքիան շարունակում է սպառնալ ուղղափառ քրիստոնյաներին՝ հույներին և սերբերին: Բայց նույնիսկ Ռուսաստանը, իրեն շռայլորեն անվանելով «ամբողջ աշխարհի Ուղղափառների պաշտպանը», չի շտապում լռեցնել թուրքերին հույների և սերբերի դեպքում։ Իսկ ի՞նչ կարող ենք ասել տարբեր «արևմուտքների» մասին, որոնք Թուրքիայի և թուրքերի իսկական տերն են։ Հաշվի առնելով այն փաստը, որ նոյեմբերի 11-ին Ստամբուլում կայացած աճուրդում թուրքական ազգային արժույթը հասել է պատմական նոր նվազագույն ռեկորդի ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ՝ ներդրողների մտավախությունների պատճառով, որ երկրի Կենտրոնական բանկի քաղաքականությունը համահունչ չէ համաշխարհային գնաճին, թուրք Էրդողանին խորհուրդ ենք տալիս լռել, քանի որ զվարճանալու շատ ժամանակ չունի…
Սերգեյ Շաքարյանց
