Ուրախություն կտանեմ աշխարհին

Մի մարդ, սաստիկ հուզված ու ալեկոծ սրտով, ձեռքերը մե՛կ գլխին տալով, մե՛կ ծնկներին, ախուվիշ անելով գնում է: Գետը հանդարտ հոսում էր ու ափերին զարկվելով` գնում առաջ: Մարդը մոտենում է գետին, կանգնում է ափին ու հեծկլտալով պատմում է իր մեծ վշտի մասին: Իսկ գետը լուռ հոսում է:

Մարդը զայրացած ասում է.

-Ինչ անսիրտ ես, գե՛տ, ես իմ վշտերն եմ քեզ պատմում, իսկ դու ինձ չես ցավակցում ու չես մխիթարում:

Գետը հանկարծ լեզու է առնում ու ասում.

-Է՜յ, մարդածի՛ն մարդ, ցավում եմ, որ վիշտ ունես: Համբերի՛ր մի քիչ, ու Աստված մխիթարություն կտա քեզ: Դու ես ու քո վիշտը. մի մարդու վիշտը որքան էլ մեծ լինի, էդ բեռը հեշտ է տանելը: Բա ես ու՞մ պատմեմ վշտերս:

-Դու ի՞նչ վիշտ ունես, ա՛յ, գետ, քեզ ու քեզ հոսում ես մեկ հանգիստ, մեկ` վարարուն, մեկ` ծանծաղ ու մեկ` խոր ու լայնահուն: Դու ամենաերջանիկն ես աշխարհում, որ երկրեերկիր ես գնում, մարդկանց երգ ու պարն ես լսում ու տեսնում, ափերիդ գեղեցիկ բնությունն ես վայելում, ձկների ուրախ խաղով ես հրճվում: Երանի՜ քեզ:

Գետը լսում է ու ծանր հոգոց հանելով` ասում.

– Քանի՜-քանի քեզ պես մարդիկ գալիս են, կանգնում իմ ափերին ու ողբում իրենց վիշտը, քանի՜-քանի մարդ, իր վշտին չդիմանալով, իրեն գցում է գետը, ու ես չեմ կարողանում նրանց փրկել: Իմ ջրերը շատ հեռվից են գալիս, շատ երկրներով, քաղաքներով ու գյուղերով են հոսում, հիմա դու հասկանո՞ւմ ես, թե ես որքան մարդկային վիշտ ու ցավ եմ տեսնում: Ես հոսում եմ անհիշելի ժամանակներից, անհիշելի` մարդկանց համար: Բայց ես հիշում եմ իմ ծնվելու օրը: Ես մի փոքրիկ վտակ էի, որ հալոցքից էի առաջացել: Իմ ճանապարհին ինձ միացան վտակ դարձած մեծ ու փոքր սառնորակ և պաղպաջուն աղբյուրների առվակները: Ես, ուժ առած, ոլոր-մոլոր շարժվեցի առաջ: Սկզբում գնում էի` առանց շուրջս նայելու. ջահել էի, խենթ ու արագավազ: Բայց մի օր` գարնանը, երբ վտակներս շատացել էին, ու հունս լայնացել, մտա մի գյուղացու այգին ու իմ ջրերի հետ տարա նրա միակ որդուն: Այդ օրը ես առաջին անգամ հանդիպեցի վշտի հետ: Մայրը խելակորույս վազում էր իմ կողքով ու ճչում հուսահատ: Հետո նա իրեն գցեց իմ ջրերի մեջ, երևի ուզում էր փրկել որդուն: Ես չհասկացա. շատ էի ջահել: Մայրը կռիվ էր տալիս իմ ալիքների հետ, որ որդուն հասնի, իսկ ես ավելի էի արագացնում իմ վազքը: Իմ ջրերն այդ պահին կարծես ավելացան մոր և որդու արցունքներից: Երբ հասա ծով, ծովերի արքան ինձ իր մոտ կանչեց ու ասաց.

– Քեզ Արարիչը ստեղծել է, որ մարդկանց օգտակար լինես: Տե՛ս, գետի ջրերին արցունք չխառնես. ծովն առանց այն էլ շա՜տ է աղի:

Ես հասկացա, որ գետն իր ճամփան ինքը պիտի որոշի, ոչ թե խելառ ջրերն ազատ թողնի ու չկարողանա իր հունը պահել: Եվ ես իմ ճանապարհին նայում էի շուրջս և ընտրում ճանապարհս. գնում էի արտերի ու հանդերի, այգիների ու բոստանների կողքով, որ մարդիկ իմ ջրերը, առվակներ դարձրած, տանեն-հասցնեն իրենց արտ ու հանդերին, այգիներին ու բոստաններին, ջրաղացներին ու դարբնոցներին:

Ես բարեկամացա մարդկանց հետ, մարդիկ էլ ինձ էին սիրում ու մաքուր պահում իմ ջուրը: Բայց դա շա՜տ վաղուց էր: Հետո սկսվեցին պատերազմները. ավերվում էին արտ ու այգիներ, տներ ու տաճարներ, մարդիկ սպանում էին իրար և անթաղ մարմինները գցում գետը: Լացով ու հառաչով, արյունով ու արցունքով լցվել էր հունս ափեափ, և ես հիվանդ ու ծերացած մարդու նման հազիվ էի շարժվում: Ես գնում էի այդ ծանր բեռից կքած: Ես սարսափում էի ծովերի արքայի հանդիմանությունից: Սակայն երբ ծով հասա, տեսա, որ շատ գետեր իրենց ջրեղեն մարմնի վրա նույն բեռն են բերում և լցնում ծովը, որպեսզի իրենք ազատվեն այդ ծանրությունից: Լուռ էր ու խոժոռ ծովերի արքան. նա հրաժարվել անկարող էր կառավարել ջրերի աշխարհը, որովհետև մարդկանց չարությունն ու դաժանությունն անցել էին աստվածայինի սահմանը: Այդ օրվանից ամեն գետ ինքն էր իր ճակատագրի ու բախտի տերը:

Ու լռեց գետը. ծանր խոկումներից հազիվ լսելի էր նրա շնչառությունը:

-Դու, մարդածի՛ն մարդ, չես դիմանում միայն քո՛ վշտին, իսկ ի՞նչ անեմ ես, որ ամեն օր լսում եմ մարդկային սրտի հառաչ ու լաց, տեսնում եմ անժամանակ մահ, պատերազմ, կոտորած ու ավերում: Ձեր անխոհեմ կյանքով և՛ դուք եք դժբախտանում, և՛ այլոց եք դժբախտացնում, և՛ ինձ եք վիշտ պատճառում: Գնա՛ և պատմի՛ր մարդկանց իմ վշտերի մասին. ասա նրանց, որ ձեր վիշտն ու ցավը նաև իմ վիշտն ու ցավն են, ու ես այդ վիշտն ու ցավը, մորմոքալով, աշխարհեաշխարհ եմ տանում: Իմացե՛ք. ուրախություն տաք, ուրախություն կտանեմ աշխարհին: Ես ծովերի արքայի խորհուրդը չեմ մոռացել` «Գետի ջրերին արցունք մի՛ խառնիր»: Օգնե՛ք ինձ` խոստումս կատարելու:

Ու լռեց գետը, հետո հորձանք տվեց ու թեքեց հունը:

Մարդը, մոռացած իր վիշտը, կանգնած էր գլխիկոր, ու երբ սթափվեց, գետն արդեն փոխել էր իր ճանապարհը: Ու հասկացավ մարդը, որ իր վիշտը լոկ պատասխան էր իրեն` մեկ ուրիշին վշտացնելու համար, նա էլ ուրիշին էր վիշտ պատճառել, և այդպես մարդիկ վիշտը փոխանցում էին միմյանց, և այդ վշտից տնքում էին մարդիկ, տնքում էր գետը, տնքում էր աշխարհը: Եվ ասես նորից հնչեց գետի ձայնը. «Ձեր անխոհեմ կյանքով և՛ դուք եք դժբախտանում, և՛ այլոց եք դժբախտացնում, և՛ ինձ եք վիշտ պատճառում: Իմացե՛ք, ուրախություն տաք, ուրախություն կտանեմ աշխարհին…»:

Եվ մարդը խոստացավ գետին, որ նրա ջրերին երբեք վիշտ չի խառնի: ՈՒ գնաց, որ բարի խոսք ասի այն մարդուն, ով իրեն վիշտ էր պատճառել, որպեսզի նրա վշտացած սիրտն էլ թեթևանա և էլ երբեք ոչ ոքի վիշտ ու դժբախտություն չբերի… Ինքն ամեն ինչ կանի, որ վիշտը ինքը մեռնի, և գետը ծովերի արքայի տված պատվիրանը` «Գետի ջրերին արցունք մի՛ խառնիր», պատվով կատարի: 

Մարի Բարսեղյան–Խանջյան

30.3.2016թ.