Թուրքիան ԱՄՆ-ի հետ «համակարգում» և «համաձայնեցնում է» պատերազմներն ու օտար տարածքների բռնակցումները
Առաջիկայում կայանալու է ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի և Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանի հանդիպումը: Ինչպես ամերիկյան մամուլին հայտնեց Սպիտակ տան ազգային անվտանգության խորհրդի մամուլի ծառայության ղեկավար Էմիլի Հորնը, հուլիսի 16-ին հեռախոսազրույց են ունեցել ԱՄՆ Ազգային անվտանգության հարցերով ԱՄՆ աշխատակազմի ղեկավարի օգնական Ջեյք Սալիվանը և Թուրքիայի նախագահի խոսնակ Իբրահիմ Կալինը՝ ի զարգացում հունիսին երկու երկրների ղեկավարների նախորդ հանդիպման: Ինչպես տեսնում եք, ամեն ինչ շատ լուրջ է. ԱՄՆ-ը և Թուրքիան անցել են համակարգված «ժամանակացույցի համապատասխանեցման»: Եվ սա կարող է կապված լինել շատ խնդիրների և տարածաշրջանների հետ: Ըստ Էմիլի Հորնի, Սալիվանը և Կալինը «քննարկել են տարածաշրջանային մի շարք հարցեր նախագահ Ջո Բայդենի և նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի միջև հունիսի 14-ին կայացած հանդիպումից հետո»: Երկու պետությունների ղեկավարների խորհրդականների զրույցի վերաբերյալ Հորնը մանրամասներ չի հաղորդել:
Պարտադիր է հիշել, որ Բայդենի և Էրդողանի նախորդ հանդիպումը տեղի է ունեցել Բրյուսելում (Բելգիա) ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում: Մանրակրկիտ նայեք մեր ընտրած լուսանկարին: Մի՞թե նկատելի չէ, թե ինչպես է թուրք շունը հավատարմորեն և սիրով նայում իր ԻՐԱԿԱՆ տիրոջն ու ընկերոջը: Ուստի տեղին է հիշել նաև, որ հունիսին Բրյուսելում ԱՄՆ-ը և Թուրքիան պայմանավորվեցին, որ ԱՄՆ-ը իբր «դուրս կգա» Աֆղանստանից, իսկ Թուրքիան «կմտնի»: Ի դեպ, օրինակ, «Թալիբան» շարժման ղեկավարներն արդեն նախազգուշացրել են թուրքերին, որ նրանց թույլ չեն տա մուտք գործել երկիր: Ըստ ամենայնի, Չինաստանի հետ հարաբերությունների բարելավումը կտրուկ ազդեցություն ունեցավ թալիբների առաջնորդների տրամադրության վրա: Եվ արդեն կա Էրդողանի «պատասխանը». նա խոստացավ, որ «խաղաղություն կբերի» Աֆղանստանին այնպես, ինչպես «խաղաղություն բերեց» … Սիրիա և մեր Արցախ: Հայաստանի բոլոր քաղաքացիները արդյոք հիշո՞ւմ են, թե ինչպես են թուրքերը «խաղաղություն բերում»: Խնդրեմ՝ Սիրիայում կա ավելի քան 300 հազար սպանված սիրիացի, միլիոնավոր մարդիկ փախստականներ և ներքին տեղահանվածներ են: Արցախում՝ կա առնվազն 7-8 հազար սպանված հայ և ավելի քան 21 հազար փախստական և ներքին տեղահանված անձ: Ավելին, հուլիսի 19-ին հայտնի դարձավ, որ Ռուսաստանի ԱԳՆ-ը իբր «վրդովված է» այն փաստից, որ թուրքական զինուժը վերահսկողություն է հաստատում Աֆղանստանում գտնվող Քաբուլի օդանավակայանում: Այսինքն՝ «ուժի մեջ է մտել» Աֆղանստանի վերաբերյալ ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի համատեղ ծրագիրը…
Բայց մենք ռիսկի կդիմենք. կփորձենք հասկանալ, թե բացի Աֆղանստանից, էլ ի՞նչ են «համակարգում» և «փոխհամաձայնեցնում» ԱՄՆ-ը և Թուրքիան: Հասկանալի է, որ գրեթե 100 % վստահությամբ մենք կարող ենք խոսել Սիրիայի և Իրաքի մասին: Այս երկրներում է, որ ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի զորքերը զբաղվում են բացահայտ օկուպացիայով և թալանով: Եվ մենք, և համաշխարհային գրեթե բոլոր լրատվամիջոցները տարիներ շարունակ գրել և գրում են, որ թուրքերը և ամերիկացիները թալանում են Իրաքի և Սիրիայի նավթը, թալանում թանգարաններն ու դամբարանները, գողանում ամենահին իրերը և այլն: Բացի դրանից, ԱՄՆ մեկ այլ «հաճախորդ» (Սիրիայում), այսպես կոչված, «Սիրիայի ժողովրդավարական ուժերը» (SDF), այժմ խնդրում են Միացյալ Նահանգներին և ամբողջ Արևմուտքին՝ անհապաղ դատապարտել Թուրքիային: Հուլիսի 16-ին, քրդական «Rudaw» գործակալությունը հաղորդեց, որ «Սիրիայի ժողովրդավարական ուժերի» զինված կազմավորումների հրամանատար քուրդ Մազլում Աբդին միջազգային հանրությունից պահանջել է հետաքննել Թուրքիայի և նրա թուրքամետ «սիրիական ընդդիմության» հանցագործությունները Աֆրինում, երբեմնի քրդաբնակ քաղաք հյուսիսային Սիրիայում: «Թուրքական օկուպացիոն ուժերը կեղծ պնդումներ են անում, որ 2018 թվականին Թուրքիայի ներխուժման ժամանակ Աֆրինը պաշտպանելիս զոհված YPG նահատակների գերեզմանատունը իբր «զանգվածային գերեզմանոց է»: Մենք միջազգային հանրությանը կոչ ենք անում հետաքննել Աֆրինում Թուրքիայի և ահաբեկիչների հանցագործությունները և վերջ տալ մարդկության դեմ հանցագործություններին»,- ասաց Աբդին: Այս հայտարարությունը պատասխան էր 2021 թվականի հուլիսի 14-ին Թուրքիայի պաշտպանության նախարարության հաղորդագրությանը, որում թուրքերը խոսում էին հայտնաբերված գերեզմանների մասին, որոնք իբր պատկանում են Քրդական ժողովրդական ինքնապաշտպանության ուժերի (YPG) կողմից «ահաբեկչության զոհերին»: Թուրքական կողմը հայտարարեց, որ հայտնաբերել է 35 մարմին՝ YPG-ի զոհերի, որոնք սպանվել էին 2018-ի հունվարին:
Այդ հարցը լուրջ է և հստակ հիշեցնում է այն մասին, թե ինչպես ԱՄՆ-ի օգնությամբ 2000 թ. ալբանացի թմրավաճառների խմբավորումների պարագլուխները իրենց իսկ կողմից սպանված սերբերի և քրիստոնյա ալբանացիների հուղարկավորությունը ներկայացնում էին որպես իբր Հարավսլավիայի կողմից Կոսովոյի և Մեթոհիայի երկրամասում (ԿոսՄեթ) «իրականացված մահմեդական ալբանացիների ցեղասպանության ապացույց»: Այս հանգամանքն էր, որ Արևմուտքը Միացյալ Նահանգների «ղեկավարությամբ» համառորեն պնդում էր, որ ԿոսՄեթի շրջանը պետք է, բռնագրավվի Հարավսլավիայից, ապա՝ 2008-ին ալբանիացի թմրավաճառներին «նվիրի»։ Աբդիի հայտարարությունը հուշում է, որ թուրքերը ԱՄՆ–ի հետ քննարկում են Հյուսիսային Սիրիայի համար «Կոսովոյի նախադեպի» նման մի բան, իհարկե, այն հողերի համար, որոնց վրա այժմ կանգնած են թուրքական զորքերը…
Սկզբունքորեն, այս թեման բավական է, որպեսզի աշխարհը զգուշանա ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի ցանկացած շփումից: Սիրիայի քրդերն ու «դեմոկրատները», ինչպես տեսնում ենք, արդեն անհանգստացած են. թուրքերը ցանկանում են, որ թուրքական բանակի կողմից սպանված քրդերը «ներկայացվեն» որպես թուրքեր՝ «քրդական տեռորի զոհեր»: Բայց բանն այն է, որ Թուրքիան հստակ «քննարկում է» Միացյալ Նահանգների հետ… օրինակ՝ Հայաստանի դեմ պատերազմի (կամ՝ «պրոքսի պատերազմի») «թույլտվություն» ստանալու իրավունքը, Արցախը թուրքերը հաջողությամբ «կուլ են տվել»՝ Երևանում նստած թուրք գործակալների շնորհիվ: Գեղարքունիքի մարզում և Նախիջևանից Երասխի ուղղությամբ կրկնվող զինված միջադեպերն ապացույց են այն բանի, որ թուրքերը (նշանակություն չունի՝ իրենք են դրա նախաձեռնողները, թե ասենք ԱՄՆ-ի կամ Անգլիայի պատվերով) պատրաստվում են նոր պատերազմի Կովկասում: Վրացիներն ու կովկասյան թաթարները Թուրքիայի խամաճիկներն են, ինչը նշանակում է`կրկին պատերազմ մեզ, հայերիս դեմ…
Սերգեյ Շաքարյանց
