Թուրքիան հրահրում էր և հրահրում է Ադրբեջանին՝ ընդդեմ Հայաստանի և Իրանի․ Իրանական լրատվամիջոցներ
Մենք հետաքրքրվեցինք այն ամենով, ինչ գրում են Իրանի լրատվամիջոցները՝ Հայաստանի և ընդհանրապես Անդրկովկասյան տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի վերաբերյալ: Հայաստանի քաղաքացիները՝ իրանցիները, ինչպես պարզվեց, շատ ուշադիր և տագնապով են հետևում այն ամենին, ինչ ի վերջո տեղի ունեցավ Արցախի Հանրապետության օկուպացիայի պատճառով: Իրանցի փորձագետները դեռ պատրաստ չեն վճռական եզրակացությունների: Բայց հետաքրքիրն այն է, որ Թեհրանը հասկացավ, որ Թուրքիան Իրանին դուրս է վռնդում Անդրկովկասից:
«Ֆրանսիան հանդեղ եկավ ի պաշտպանություն Հայաստանի», – մայիսի 13-ին գրել է «Hagaeg-e Kavkaz» լրատվական գործակալությունը`հաղորդելով Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանի հատվածներից մեկում սրման մասին: Խոսքը, իհարկե, կովկասյան թաթարների ներխուժման և Սյունիքի, Գեղարքունիքի, Վայոց Ձորի մարզերում մեր մի շարք հողերի գրավման մասին է: Հայաստանի տարածք ադրբեջանական զորքերի ներխուժման մասին հաղորդագրությունների ֆոնին Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը Twitter-ի իր միկրոբլոգում կրկին շեշտեց Փարիզի աջակցությունը Երևանին: Ֆրանսիայի ղեկավարը հայտարարել է, որ Փարիզը պահանջում է ադրբեջանական զորքերի դուրսբերում և շարունակում է աջակցել հայ ժողովրդին: Բացի դրանից, նա շեշտեց, որ «վիճահարույց հարցերի» լուծումը, այդ թվում՝«տարածքային», հնարավոր է միայն դիվանագիտական միջոցներով:
Տարօրինակ է, բայց «ինչ լույսի ներքո» Մակրոնը, կամ, օրինակ, ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը, ինչպես նաև իրանական «Hagaeg-e Kavkaz» գործակալությունը, հանկարծ օգտագործում են «վիճահարույց տարածքային խնդիրներ» արտահայտությունը․ այս երկրները պաշտոնապես (առնվազն մինչև 2021 թվականը) անվանում էին Հայաստանի «միջազգայնորեն ճանաչված տարածք»: «Համաշխարհային հանրության» երկակիությունն ու քառակի բարոյականությունը տեսանելի՞ են ձեզ, Հայաստանի քաղաքացիներ: Ձեր աղաղակներն ու «արդարության» հույսերը կապո՞ւմ եք հենց այս երկրների հետ: Հատկապես զարմանալի է այն փաստը, որ «Hagaeg-e Kavkaz» գործակալությունը որոշեց չմեկնաբանել Մակրոնին և չհիշեց Իրանի արտգործնախարար Մոհամադ Ջավադ Զարիֆի խոսքերը, որոնք արտասանվել էին 2021 թ. փետրվարին Երևանում. որ Իրանի համար Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը «կարմիր գիծն» է …
Բայց ամենասուր հարցը բարձրացրեց մայիսի 10-ին «Համշահրի» թերթը. «Ի՞նչ է պետք Թուրքիային Հարավային Կովկասում»: Լրագրող Վահիդ Շարբաթին գրում է, որ 2002 թվականին Թուրքիայում «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության (AKP-ի) իշխանության գալուց հետո Անկարայի տարածաշրջանային և միջազգային քաղաքականությունը զգալի փոփոխությունների է ենթարկվել: Եթե ավելի վաղ թուրքերը գրեթե ամբողջությամբ կողմնորոշվում էին դեպի Արևմուտք և ՆԱՏՕ՝ Եվրամիությանը այդպիսով անդամակցելու ակնկալիքով, ապա 2002 թվականից հետո նրանք սկսեցին վարել ավելի ինքնուրույն և պրագմատիկ քաղաքականություն: Դրա կարևոր բաղադրիչներից մեկը Թուրքիայի ազդեցության ուժեղացումն է հարևան պետությունների վրա, որն ամբողջությամբ վերաբերում է Անդրկովկասին: Ավելին, այնտեղ Անկարայի շահերը բախվում էին Ռուսաստանի և Իրանի՝ տարածաշրջանի երկու ամենակարևոր քաղաքական և տնտեսական ուժերի շահերին, նշում է այս պահպանողական թերթը: Թուրքիան ապավինել է երեք գործոնի. 1) պանթուրքիզմի և նեոօսմանիզմի քաղաքականության խթանումը. 2) տարածաշրջանային անվտանգության հիմնական խնդիրների լուծմանը մասնակցելը. 3) տարածաշրջանում ապրանքների և էներգետիկ ռեսուրսների տարանցման ապահովումը, ինչպես նաև Ադրբեջանից Եվրոպա նավթագազատարների կառուցումը:
Եվ ահա լրագրողը Շարբաթին գրում է այն, ինչը գրավել է ընթերցողների ուշադրությունը ինչպես Իրանում, այնպես էլ այլ երկրներում. «Իրանի հետ մրցակցությունն առաջին հերթին կապված է տնտեսական ոլորտի հետ, բայց չի սահմանափակվում դրանով. Թուրքիայի կողմից Ադրբեջանի սադրումը ընդդեմ Հայաստանի, ինչը հանգեցրեց վերջին ղարաբաղյան պատերազմը, և Իրանի դեմ, Թեհրանին չի կարող չանհանգստացնել: Ինչ-որ իմաստով, քանի որ Անկարան առաջխաղացում է կատարում Հարավային Կովկասում, իրանցիների համար ավելի քիչ տեղ է մնում տարածաշրջանում: Միևնույն ժամանակ, տարածաշրջանում թուրքական ազդեցությունը մտահոգություն է առաջացնում նաև Ռուսաստանի համար, որը, ինչպես Իրանը, վախենում է իր սահմանների մոտ իրավիճակի ապակայունացումից և այստեղ ՆԱՏՕ-ի ներկայության ընդլայնումից: Ուստի ընդհանուր շահերի հիման վրա ջանքերի միավորումը ձեռնտու կլինի Թեհրանին և Մոսկվային»,- եզրափակում է Շարբաթին:
Չթաքցնենք այն փաստը, որ 2015 թվականից ի վեր Իրանն ինքն է առաջարկել թե Ռուսաստանին, թե Չինաստանին՝ գնալ ռազմաքաղաքական դաշինք ստեղծելուն: Եվ մենք համոզված ենք, որ միայն Ռուսաստանի, ավելի ճիշտ՝ Վլադիմիր Պուտինի և Ռեջեփ Էրդողանի «եղբայրական» հարաբերությունների պատճառով Իրանի առաջարկը չի զարգացել: Իսկ 2021 թ. Թեհրանը կրկին առաջարկում է Մոսկվային «միավորել ուժեր ու ջանքերը»: Բայց հիշենք. իրանական ընտրությունների նախօրեին, Իրանի ամենաազդեցիկ և պահպանողական թերթերից մեկը վերակենդանացնում է Իրան-Ռուսաստան տանդեմի գաղափարը`որպես Թուրքիայի դեմ առճակատման գործոն:
Սերգեյ Շաքարյանց
