Արցախի ապագան՝ անորոշ կարգավիճակով
Սկսվում է ուրվագծվել Արցախի Հանրապետության հյուսիսային մասի ապագան, որտեղ տեղակայվել են ռուս խաղաղապահներ: Ստիպված եմ հստակ արձանագրել. այն պայմաններում, երբ դա տեղի է ունեցել և շարունակում է տեղի ունենալ, այս զորախմբի պարտականությունների մեջ են մտնում ոչ միայն խաղաղապահությունը և հայերի (Արցախի մնացորդների) պայմանական պաշտպանությունը Թուրքիայի և կովկասյան թաթարների կողմից ծրագրված ցեղասպանությունից, այլև ԼՂՀ սպանված անկախության նկատմամբ Ռուսաստանի օկուպացիոն ռեժիմի իրականացումը: Եվ արդեն հիմա Արցախի կառուցվածքը վերածվում է Հարավային Օսիայի իրավիճակի անալոգի՝ մինչ 2008թ. օգոստոսը…
Այժմ այնտեղ Հայաստանի երբեմնի ազդեցությունը չի լինի, ինչպես դա նախորդ տարիներին էր: Սակայն հնարավոր է, որ կովկասյան թաթարների «Բաքվի հանրապետության» ազդեցության ուժեղացում նույնպես չի նախատեսվում: Երևանի իշխանությունները Ալիևի ռեժիմին նվիրել են ոչ միայն Արցախի շրջակայքի «անվտանգության գոտուց» նույն 5 + 2 շրջանները, այլև Շուշին, Շուշիի շրջանը, գրեթե ամբողջ Հադրութի շրջանը, նշանակալի հողեր Մարտակերտի, Ասկերանի և Մարտունու շրջաններում: Ակնհայտ է, որ այդպիսին է ազգի դավաճան Փաշինյանի «լայն հոգին». տվյալ պարագայում մենք պարտավոր չենք հավատալ այն օտար ղեկավարներին, ովքեր ինչ-ինչ պատճառներով անհապաղ սկսել են «արդարացնել» դա… Նա պարզապես ԱՄՆ-ի և և Տեր-Պետրոսյանի դրածոն է, քանի որ մեր առաջ այսօր Արցախի Հանրապետության փոխարեն անշնչացած օկուպացված տարածքային կազմավորում է, որը համապատասխանում է «Գոբլի պլանի-1» և «Բրայզա-Հոգլանդի պլանի» ուրվագծերին: Հուսով եմ, որ երբևէ անձամբ իրական հնարավորություն կունենամ հարց ուղղելու Ռուսաստանի նախագահին և Իրանի Գերագույն ղեկավարին. թե ինչու էր դա պետք ԱՄՆ-ին և Երևանից սիոնիստների դրածոներին: Բայց դուք՝ Մոսկվա և Թեհրան, ինչո՞ւ որոշեցիք աջակցել սրան:
Այս տարածքում (Ռուսաստանի օկուպացիայի գոտի) կովկասյան-թաթարական անձնագրեր չեն տրվի, և այս հանրապետության օրենքները չեն ճանաչվի: Արցախը սկսում է ինքնուրույն կյանքով ապրել՝ Ռուսաստանի հովանավորության ներքո: Արդեն պարզ է, որ 5 տարի անց ռուս խաղաղապահները չեն պատրաստվում հեռանալ: Դա է վկայում ռուսական ռազմական զորակազմի տեղակայման աստիճանը: Համացանցում հայտնվել է մի տեսանյութ, որը ցույց է տալիս, որ Ռուսաստանը Արցախ է տեղափոխում համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգեր և տանկեր: Մասնավորապես, հստակ տեսանելի են «Գրադ» կայանքները (բազմակի համազարկային արձակման հրթիռային կայանքներ): Արդյո՞ք ակնկալվում է դրանց նպատակային օգտագործումը 1,6-ից 40 կիլոմետր հեռավորության վրա: Հիմա չենք կարող ասել: Եկեք միասին նայենք և հասկանանք. ինչո՞ւ պետք է «խաղաղապահները» օգտագործեն կենտրոնացվածության տարածքում բաց և պատսպարված կենդանի ուժ, ոչզրահապատ մեքենաներ և զրահամեքենաներ, հրետանային և ականանետային մարտկոցներ, հրամանատարական կետեր և այլ թիրախներ ու այլ մարտական պայմաններում այլ խնդիրներ հաղթահարելու համար նախատեսված կայանքներ…
Այնպես որ, ռուս զինվորականները հաստատվելու և ամրապնդելու են իրենց դիրքերը Արցախում, միայն հետևակով, ինչպես դա եղավ Հարավային Օսիայում, ամեն ինչ չի սահմանափակվի: Բացի դրանից, ԼՂՀ ծանր ռազմական տեխնիկան մնում է տեղում: Մնացած սպառազինությունը, ամենայն հավանականությամբ, պահպանվելու է զինապահեստներում: Հաղորդումներ կան Ռուսաստանում «պայմանագրային զինծառայողների» ենթադրյալ հավաքագրման մասին՝ Արցախի որոշակի ՄՌԿ-ի համար: Տվյալները դեռ չեն հաստատել պաշտոնական աղբյուրները: Ենթադրվում է, որ կձևավորվի լրացուցիչ մարմին: Ամենայն հավանականությամբ, նրանց պարտականությունների մեջ է մտնելու՝ պատերազմը շարունակել ցանկացող, անվերահսկելի զինված խմբավորումների զինաթափումը: Այսպես թե այնպես, եթե դա ճիշտ է, ապա ըստ էության «պայմանագրային զինծառայողները»՝ դա ռուսական զորամիավորման ուժեղացում է:
Առանձին կերպ արժե անդրադառնալ ԼՂՀ վարչակազմի ձևավորմանը: Ռուսական ինտերնետային մի շարք աղբյուրներ արդեն գրում են՝ «ինքնավարություն», կարծես արդեն որոշում է կայացվել Արցախի Հանրապետության մնացորդները Ռուսաստանում ներառել ինքնավարության կարգավիճակում: Ստեղծվում են Ռուսաստանի կառավարման կառույցների նմանակներ: Նորաստեղծ միջգերատեսչական կենտրոնը կզբաղվի բոլոր հումանիտար խնդիրներով: Ռուսաստանի արտակարգ իրավիճակների նախարարության առաջին ստորաբաժանումներն արդեն ժամանել են Ստեփանակերտ: Միևնույն ժամանակ, նրանք գրում են, որ Ռուսաստանը չի ծրագրում Արցախի վերահսկողության լիակատար «հետապնդում»: Խոսքը, իբր հետպատերազմյան վերակառուցման գործում օժանդակության մասին է: Այսինքն՝ դավաճան Արայիկ Հարությունյանը բավականին հարմար է Ռուսաստանի և կովկասյան թաթարների համար… Որքան լուրջ է Մոսկվան նախատեսում վերադառնալ Արցախ որպես հաղթող (առաջին անգամ դա եղել է 1805 թվականի մայիսի 26-ին, ռուս-իրանական պատերազմից և Գյուլիստանի 1813 թվականի հաշտության պայմանագրից հետո), վերջնական հասկանալի կլինի միայն մի քանի տարի անց: Արցախի կարգավիճակի փոփոխությունների առաջին նշանը կարող է լինել, օրինակ, ԼՂՀ բնակիչների համար ռուսական անձնագրերի աստիճանական հայտնվելը: Անիմաստ է խորանալ, հաշվի առնելով, որ թուրքերը և կովկասյան թաթարները պահանջում են ռուսների դուրսբերումը և Արցախի վերջնական օկուպացիա… Այդպիսին է Փաշինյանի և քայլարաստների կեղծ հեղափոխության «արդյունքը»:
Սերգեյ Շաքարյանց
