Առանց Իրանի մասնակցության՝ ոչ ոք ոչնչի չի հասնի. Դեսպան Ջալալի
Պատերազմն ունի իր տրամաբանությունը և, ինչպես ընդունված է ասել՝ իր կյանքը: Վերջապես, մենք պատերազմի այս տրամաբանության թելադրանքի դրսևորումները տեսնում ենք նաև արցախյան կողմի գործողություններում: Արցախի Պաշտպանության նախարարությունը հոկտեմբերի 17-ին հրապարակել է շատ անհրաժեշտ ցուցակ. դա Գյանջա քաղաքում օրինական ռազմական թիրախների ցուցակն է: Դա «ադրբեջանական քաղաք» կամ նույնիսկ «կովկաս-թաթարական քաղաք» չէ. դա մեր պատմական Գանձակն է: Բայց ինչ արած, թշնամիները Գանձակը վերածել են իրենց ցատկահարթակի, իրենց հենակետի: Այսպիսով. 1) ՊՆ ՌՕՈՒ բազա, ուղղաթիռների ավիա-էսկադրիլյա, 2) ԶՈՒ Գլխավոր շտաբի մոտոհետևակային բրիգադի մոտոհրաձգային դիվիզիա (ՄՀԴ), 3) ներքին զորքերի հատուկ նշանակության բրիգադ, 4) ՊՆ մարտական կառավարման կենտրոն, 5) ԶՈՒ գլխավոր շտաբի ռադիոտեխնիկական գումարտակ 6) Պաշտպանության նախարարության կենտրոնական ենթակայության վառելիքների և քսանյութերի բազա. 7) Պաշտպանական արդյունաբերության նախարարության մեքենաշինական գործարան, ավիացիոն վերանորոգման գործարան և հրետանային վերանորոգման կայան:
Ստեփանակերտի և Շուշիի, Արցախի այլ բնակավայրերի, և այժմ` արդեն Հայաստանի որոշ սահմանամերձ գյուղերի ամբողջովին ավերված քաղաքացիական ենթակառուցվածքները, և ի պատասխան՝ ընդամենը Գյանջա-Գանձակում բացարձակ ռազմական թիրախների մատնանշում… Արդյո՞ք շատ չենք ջանում ցույց տալ, որ մենք՝ հայերս, լի ենք մարդասիրական կարեկցանքով թշնամու հանդեպ: Թուրքը հասկացել և հասկանում է միայն ուժի և դաժանության լեզուն:
Նույն օրը՝ հոկտեմբերի 17-ին, Ռուսաստանում Իրանի դեսպան Քասեմ Ջալալին «Ինտերֆաքս»-ին տված հարցազրույցում հիշեցրել է պաշտոնական Թեհրանի խաղաղության որոշ նախաձեռնությունների մասին: Այնուհետև նա, մասնավորապես, ասել է, որ Իրանը հանդես է գալիս Հայաստանի և «Բաքվի հանրապետության» միջև խաղաղության օգտին, քանի որ պատերազմը կարող է վնասել ինչպես երկու երկրների, այնպես էլ ամբողջ տարածաշրջանի ժողովուրդներին: «Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը չեզոք դիրքորոշում պահպանելով այս հարցում, շատ ակտիվ աշխատում է մեր երկու հարևանների պատասխանատու անձանց հետ: Մենք անհրաժեշտ ջանքեր ենք գործադրել, զսպվածության կոչեր արել: Երկրորդ, մենք ողջունում ենք այն նախաձեռնությունները, որոնք կհանգեցնեն երկու երկրների միջև փոխզիջման: Եվ մասնավորապես այն նախաձեռնությունը, որ նախագահ Պուտինի միջնորդությամբ դրսևորել է Ռուսաստանը, երբ երկու արտգործնախարարները՝ Ադրբեջանի և Հայաստանի, եկան Մոսկվա և բանակցություններ վարեցին»,- ասել է նա: Երրորդ կետը, նրա խոսքով, պայմանավորված է նրանով, որ այլ նախաձեռնություններ, որոնք այս կամ այն կերպ կարող են հանգեցնել խաղաղության, «Իրանը նույնպես ողջունում է»: «Գոյություն ունեն տարբեր տարբերակներ. ոմանք ասում են, թե տեղին կլիներ Իրանի, Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջնորդության ձևաչափը՝ որպես երաշխավոր երկրներ, ըստ Աստանայի ձևաչափի մոդելի: Կամ այլ մոդելներ, օրինակ` ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի և Իրանի ու Թուրքիայի միջև որոշակի համադրություն և այլ առաջարկներ: Այս առաջարկները նույնպես ենթակա են ուսումնասիրության և քննարկման: Կարծում ենք, որ այդ առաջարկները, իհարկե, պետք է արդյունավետ լինեն, որպեսզի այդ նախաձեռնությունները, ի վերջո, հանգեցնեն Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության»,- նշել է նա:
Դեսպան Ջալալիի խոսքերից հետևում է, որ Իրանը դեռ շարունակում է հուսալ, որ Թուրքիան դուրս կգա «կովկասյան թաթարների» կողմից պատերազմին ակտիվ մասնակցությունից: Ուստի իրանցի դիվանագետը դեռ կոշտ չի խոսում այն մասին, որ «օսմանցիները» Անդրկովկասում տեղ չունեն: Բայց եկեք ուշադրություն դարձնենք. և՜ Անդրկովկասում «Աստանայի ձևաչափի» հնարավոր կիրառման մասին նշելիս, և՜ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մասին խոսելիս՝ դեսպան Ջալալին հասկացնում է, որ առանց Իրանի ոչ ոք իրավունք չունի ինչ-որ բան «առաջ քաշել» մեր տարածաշրջանում՝ որպես խաղաղության նախաձեռնություն: Դա տրամաբանական է և օրինաչափ. ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան, օրինակ, պատերազմի կողմերից որևէ մեկի հետ սահմաններ չունեն, իսկ Իրանը սահմանակից է բոլոր երեքին՝ Արցախին, Հայաստանին և «Բաքվի հանրապետությանը»:
Սերգեյ Շաքարյանց
