Իրանա-չինական պայմանագիրը սպառնալիք է Միացյալ Նահանգների և Իսրայելի համար

Մենք ամռանը գրել էինք, որ Իրանը ռազմավարական համաձայնագիր է ստորագրել Չինաստանի հետ 25 տարի ժամկետով, ինչպես նաև երկարաձգել է նմանատիպ պայմանագիրը Ռուսաստանի հետ: ԱՄՆ-ը դժգոհություն և մտահոգություն է հայտնել Իրանի, Չինաստանի և Ռուսաստանի այս որոշումների կապակցությամբ: Սակայն պարզվել է, որ այժմ ամենավախեցածը Իսրայելն է: Իսրայելական «Jerusalem Post» թերթը սիոնիստական ​​ռեժիմի համար վատ լուր է որակել Իրանի և Չինաստանի միջև համապարփակ համագործակցության համաձայնագրի ստորագրումը՝ հավելելով, որ համաձայնագիրը չեզոքացնելու է Իրանի դեմ ԱՄՆ առավելագույն ճնշման արշավը: Այո, Միացյալ Նահանգները և նույնիսկ Եվրոպայից նրանց որոշ գործընկերները փորձում են ստիպել որոշ հակահեղափոխական (Իրանից դուրս գործող) ԶԼՄ-ներին գրոհել և խարխլել Իրանի և Չինաստանի միջև համապարփակ պայմանագիրը և օգտագործել իրանացիների հայրենասիրության զգացումը` Եվրասիայի երկու հսկա երկրների ռազմավարական համագործակցությունը խափանելու նպատակով: Իրանցի վերլուծաբան Մոհսեն Ահադին Mehr News-ի համար ներկայացրել է վերլուծություն, թե ինչու Իսրայելն այդքան զգուշավոր և բառացիորեն ահազանգում է:

Իսկապես, բոլորի համար պարզ է, որ 1979-ի Իսլամական հեղափոխությունը Իրանը արևմտյան դաշնակիցների ու «ստրուկների» ոլորտից դուրս է բերել սեփական անկախ քաղաքականություն վարելու ոլորտ: Հիշեցնենք, որ տնտեսության նավթի և գազի արդյունահանման ոլորտները ազգայնացվել են: Ահա, թե հրեաները ինչ չեն կարող «ներել» Իրանին: ԱՄՆ էլ վերջին 42 տարվա ընթացքում ամեն տեսակի պատժամիջոցներ է սահմանել Իրանի կառավարության և ազգի դեմ: 2015-ի իրանական միջուկային գործարքից ԱՄՆ-ի դուրս գալով` ԱՄՆ-ը փորձել է առաջ տանել իր առավելագույն ճնշման արշավը` մեկուսացնելով Իրանին: Իրանի հարցով ԱՄՆ նախկին հատուկ ներկայացուցիչ Բրայան Հուկը հասկացրել է, որ Իրանը երկու տարբերակ ունի. կա՛մ համաձայնության գալ (այսինքն՝ հանձնվել), կա՛մ սպասել սեփական փլուզմանը: Հասկանալի է, որ Թեհրանն ընդունել է ամերիկացիների ու սիոնիստների մարտահրավերը…

Այդ պատճառով, երբ Իրանն ու Չինաստանը բանակցություններ են սկսել երկարաժամկետ համագործակցության ռազմավարական փաստաթուղթ ստորագրելու համար, դա գործնականում ընկալվեց որպես Իրանը մեկուսացնելու ԱՄՆ քաղաքականության ձախողման նշան: Այս կապակցությամբ ՄԱԿ-ում ԱՄՆ նախկին դեսպան Նիկի Հեյլին Twitter-ում գրառում է կատարել. «Չինաստանը համագործակցում է Իրանի հետ՝ Իրանի գլոբալ մեկուսացումը դադարեցնելու համար»: Իրանի դեմ առավելագույն ճնշման արշավի ձախողումը կանխելու համար՝ Միացյալ Նահանգները փորձում են արթնացնել իրանցի ժողովրդի հայրենասիրական տրամադրությունները և իրանա-չինական համաձայնագիրը համեմատում Իրանի և Ռուսաստանի միջև 1828 թվականի Թուրքմենչայի պայմանագրի հետ, որը տարանջատել է Կովկասի վերջին տարածքները Իրանից: Յուրօրինակ նրբություն ԱՄՆ-ի քարոզչության մեջ, այդպես չէ՞: Վաշինգտոնի համար խնդիրն այն է, որ այսօր XXI-րդ դարն է, և Չինաստանը Ռուսաստանի հետ Իրանի մրցակիցները չեն, այլ գործընկերներ են համաշխարհային ասպարեզում: «New York Times» թերթը հուլիսի 11-ի «Առևտրի և ռազմական գործընկերության մեջ ԱՄՆ-ին, Չինաստանին և Իրանին հակադարձելը» հոդվածում Իրան-Չինաստան պայմանագիրը բացահայտ անվանել է սպառնալիք Ամերիկայի համար: Բայց չէ՞ որ Վաշինգտոնը վեճի մեջ է նաև համաձայնագրի մյուս կողմի՝ մասնավորապես Չինաստանի հետ, և օգտագործում է ցանկացած հնարավորություն՝ հարված հասցնելու Պեկինի քաղաքական և տնտեսական շահերին: Այլևս գաղտնիք չէ, որ ԱՄՆ-ի և Չինաստանի միջև մրցակցությունը վերջին տարիներին սրվել է, և դրա օբյեկտիվ դրսևորումը կարելի է տեսնել երկու երկրների միջև առևտրային ճակատամարտում, որը հայտնի է որպես «Սակագնային պատերազմ»: Եվ վերլուծաբան Մոհսեն Ահադին դա բացատրում է՝ հաշվի առնելով Թեհրանի և Պեկինի հատուկ հարաբերությունները:

«ԱՄՆ-ը տարիներ շարունակ գիտի, որ նախկին աշխարհակարգը, երբ ԱՄՆ-ը, որպես գերտերություն, իր շահերից ելնելով, փորձում էր փոխել աշխարհի բոլոր հարաբերությունները, փլուզվում է: Միևնույն ժամանակ, Չինաստանը ճիշտ տնտեսական քաղաքականությամբ կարողացել է աստիճանաբար հաստատվել որպես աշխարհի երկրորդ խոշորագույն տնտեսություն և այժմ դարձել է ԱՄՆ տնտեսական հեգեմոնիայի մրցակից: Շատ փորձագետներ կարծում են, որ այժմ Չինաստանի արտաքին առևտրի ծավալը նույնիսկ գերազանցել է ԱՄՆ-ինը: Հետևաբար, շատ վերլուծաբաններ կարծում են, որ մինչև 2035 թ. Չինաստանը, անշուշտ, կդառնա աշխարհի ամենահզոր տնտեսությունը: Չինաստանի տեխնոլոգիայի զարմանալի աճը առաջին անգամ արտոնագրերով գերազանցել է ԱՄՆ-ին: Այս տեխնոլոգիական առաջընթացը եվրոպական շատ երկրներին դրդել է չինական ընկերություններին խնդրել իրենց ինտերնետը վերափոխել 5G-ի»,- ասել է Ահադին:

Ընդ որում՝ Իրան-չինական առևտրի պալատի նախագահ Մաջիդ Ռեզա Հարիրին կարծում է, որ Չինաստանում ավարտվել են 6G ինտերնետի վերաբերյալ տեսական ուսումնասիրությունները, և երկիրը շահագործման է հանձնում 6G ինտերնետը, չնայած նման ուսումնասիրություններ դեռ չեն իրականացվել Արևմուտքում: ԱՄՆ-ը օգտագործում է Չինաստանը խարխլելու ամեն հնարավորություն, և քանի որ նա սովոր է վախեցնելու և լիազորությունները չարաշահելու մարտավարությանը, փորձում է հետ պահել չինական ընկերություններին պատժամիջոցների կամ դատական ​​գործընթացների մրցակցությունից: Վաշինգտոնը նաև փորձում է մեծացնել քաղաքական ճնշումը Պեկինի վրա այնպիսի հարցերի շուրջ, ինչպիսիք են Հոնկոնգը կամ Տիբեթը: «Wall Street Journal»-ը հուլիսի 11-ին իր հոդվածում գրել էր, որ «Իրանն ու Չինաստանը ձգտում են ամրապնդել լայն գործընկերությունը, որը կարտացոլի ԱՄՆ տնտեսական ճնշումը և կթուլացնի Թեհրանի համաշխարհային մեկուսացումը»: Ահա թե ինչու Թեհրանի և Պեկինի միջև համագործակցության համաձայնագիր ստորագրելու շուրջ բանակցությունների ավարտից հետո դրա կնքումը կանխելու ԱՄՆ-ի ջանքերը և լծակների կորուստը Իրանի և Չինաստանի վրա նոր փուլ են մտել, ասում է փորձագետ Ահադին:

Բոլոր առաջատար և անկախ քաղաքական փորձագետները կարծում են, որ Իրանն ունի բարձր աշխարհաքաղաքական և աշխարհատնտեսական դիրքեր Արևմտյան Ասիայում, և ԱՄՆ-ի ու Չինաստանի հետ աշխարհի առաջատար տնտեսություն մուտք գործելու համար մրցակցության մեջ ցանկացած երկիր, որը կարող է հատուկ տնտեսական և քաղաքական հարաբերություններ հաստատել Իրանի հետ, նույնպես ընդգրկվելու է ապագա աշխարհի կատաղի մրցակցության մեջ։ Եվ ահա Իսրայելի առաջատար թերթերից մեկը՝ «Երուսաղեմ փոստ»-ը, նույնպես բացահայտ միացել է ԱՄՆ-ի և սիոնիզմի հակաիրանական «արշավին»: Իսրայելցիները նշում են, որ չինական ներդրումները մեծապես կօգնեն ոչնչացնել ԱՄՆ առավելագույն ճնշման արշավը: «Իսրայելի համար նման համաձայնագրից հնարավոր վնասը պարզ է», – գրում է թերթը: Չինաստանում Իրանի նախկին դեսպան Ջավադ Մանսուրին Mehr News-ին տված հարցազրույցում հայտարարել է. «Իրանի և Չինաստանի սերտ հարաբերությունները, որպես երկու անկախ պետություններ, ակնհայտորեն սպառնում են ԱՄՆ-ի հեգեմոնիայի և համաշխարհային ամբարտավանության համար, և նրանց ներկայիս դիմակայությունը պայմանավորված է հենց իրենց վախերով ու մտահոգություններով»: Փորձագետ Մոհսեն Ահադին վստահ է. Վաշինգտոնը գիտի, որ Իրանի և Չինաստանի ռազմավարական մոտիկությունը, հաշվի առնելով Թեհրանի աշխարհաքաղաքական դիրքը Արևմտյան Ասիայում, ինչպես նաև Պեկինի տնտեսական հզորությունը, օգուտ են բերում երկու երկրներին, իրական սպառնալիք է ներկայացնում սիոնիստական ​​ռեժիմի համար և արագացնում է Միացյալ Նահանգների անկումը: Ահա թե ինչու ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների վերջին գործողությունները պետք է ընկալվեն որպես ճահճի մեջ խեղդվող մարդու գործողություններ:

Սերգեյ Շաքարյանց