ԿԳՄՍ-ն ներկայացրել է 7-12-րդ դասարանների համար գրականության ցանկի աշխատանքային լրամշակվող տարբերակը․ Ոսկեդարի և միջնադարյան հայ գրականությունը ներառված են
ԿԳՄՍ նախարարության կողմից «Հայոց լեզու» և «Գրականություն» առարկաների նոր չափորոշիչների և ծրագրի ներկայացումից հետո քննադատությունների ալիք էր սկսվել գերատեսչության դեմ։ Հիմնական դժգոհությունը հանրության շրջանում կապված էր դասական հայ գրականության, Ոսկեդարի և միջնադարյան հայ գրականության նվազեցման հետ, որոնց փոխարեն ավելացվելու էր արտասահմանյան գրականությունը, ինչպես նաև ներառվելու էին ժամանակակից հայկական շատ ստեղծագործություններ։
Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության Հանրակրթության «Հայոց լեզու» և «Գրականություն» առարկաների չափորոշիչ և ծրագրեր մշակող աշխատանքային խումբը հայտարարությամբ է հանդես եկել՝ տեղեկացնելով, որ Ոսկեդարի և միջնադարյան հայ գրականությունը ուսումնական ծրագրում ներառված է։
«Սկսած 5-րդ դասարանից՝ աշակերտները կուսումնասիրեն պատմիչներ Մովսես Խորենացու, Ագաթանգեղոսի, Փավստոս Բուզանդի, Եղիշեի, Ղազար Փարպեցու, ինչպես նաև առակագիրների գործերը: Ծրագրում ներառված են նաև միջնադարյան հեղինակներ Գրիգոր Նարեկացին, Ներսես Շնորհալին, Նահապետ Քուչակը, Սայաթ-Նովան»,- ասվում է հայտարարությունում։
Նշվում է, որ խումբը շարունակում է աշխատել և լրամշակել ծրագիրը՝ քննարկելով հանրության բոլոր առաջարկությունները և դիտարկումները: Իսկ գրականության ամբողջական ցանկը կներկայացվի հանրային քննարկումների արդյունքում լրամշակումներից հետո։
Ստորև ներկայացված է հանրակրթական դպրոցի 7-12-րդ դասարանների համար գրականության ցանկի աշխատանքային լրամշակվող առաջին տարբերակը․
7-րդ դասարան
Բանաստեղծություն
- Ե. Չարենց, «Ես իմ անուշ Հայաստանի», ևս մեկ կամ երկու բանաստեղծություն՝ ուսուցչի և աշակերտի ընտրությամբ
- Ն. Զարյան, «Հայրենի տուն»
- Հ. Շիրազ, «Թագադրում», «Գարնանամուտ»
- Հ. Սահյան, «Անտառում», ևս մեկ կամ երկու բանաստեղծություն՝ ուսուցչի և աշակերտի ընտրությամբ
- Պ. Սևակ, «Քիչ ենք, բայց հայ ենք», ևս մեկ կամ երկու բանաստեղծություն՝ ուսուցչի և աշակերտի ընտրությամբ
- Ս. Կապուտիկյան, «Քելե, լաո», «Մոխրագույն աչքեր»
Պատմվածք
- Դ. Դեմիրճյան, «Ավելորդը»
- Ա. Բակունց, «Սպիտակ ձին»
- Մ. Գալշոյան, «Մամփրե արքան», կրճատումներով
- Հ. Մաթևոսյան, «Մեր վազքը» ժողովածուից «Կանաչ դաշտը», և ևս մեկ պատմվածք՝ ուսուցչի և աշակերտի ընտրությամբ
- Ու. Սարոյան, «Նռնենիները»
- Ռ. Բրեդբըրի, «Ժպիտը»
Վեպ
- Ս. Զորյան, «Մի կյանքի պատմություն», հատված
- Թոթովենց, «Կյանքը հին հռովմեական ճանապարհի վրա», հատվածներ
- Գ. Մահարի, «Պատանեկություն», հատվածներ
- Ռ. Պալասիո, «Հրաշքը», հատվածներ
Լրացուցիչ ընթերցանության և նախագծային աշխատանքների առաջարկվող գրականություն (ընտրովի)
Ներկայացված ցանկի տասը տոկոսի չափով ուսուցիչը կարող է ներառել ստորև ներկայացված ցանկում տեղ չգտած ստեղծագործություններ
- Եղիշե Չարենց, «Հայրենիքում», «Տաղ անձնական», «Հեռացումի խոսքեր»
- Համո Սահյան, «Անունդ տալիս», «Ուր որ նայում եմ»
- Պարույր Սևակ, «Մոր ձեռքերը», «Հայաստան»
- Հովհաննես Գրիգորյան, «Հայաստան»
- Ռազմիկ Դավոյան, «Երեկ տխուր, այսօր ուրախ»
- Խաչիկ Մանուկյան, «Բարձունքը մերն է, տղերքը չկան»
- Վահան Թոթովենց, «Կյանքը հին հռովմեական ճանապարհի վրա»[1]
- Գուրգեն Մահարի, «Պատանեկություն»
- Վախթանգ Անանյան, «Սևանի ափին», «Հովազաձորի գերիները»
- Խաժակ Գյուլնազարյան, «Օրերի ճանապարհը»
- Լևոն Նես, «Բալզակ. մի շան պատմություն»
- Մհեր Իսրայելյան, «Ես եմ աշխարհի թագավորը»
- Շառլ Ազնավուր, «Ազնավուրը Ազնավուրի մասին», «Անցած օրեր: Հուշեր»
- Ուիլյամ Սարոյան, «Անունս Արամ է», «Իմ անուշ փոքրիկ», «Հինգ հասած տանձ», «Ծիծաղ»
- Հերման Զուդերման, «Հոգսը»
- Ռաքել Պալասիո, «Հրաշքը»
- Ժյուլ Վեռն, «Նավապետ Գրանտի որդիները», «Խորհրդավոր կղզին»
- Ռեյ Բրեդբըրի, «Լիճը և ուրիշ պատմվածքներ»
- Ջոնաթան Սվիֆթ, «Գուլիվերի ճանապարհորդությունները»
- 20. Լայմեն Ֆրենկ Բաում, «Սանտա Կլաուսի կյանքն ու արկածները»
8-րդ դասարան
Բանաստեղծություն, պոեմ, բալլադ
- Պ. Դուրյան, «Լճակ»
- Հ. Թումանյան, «Թմկաբերդի առումը», «Փարվանա», «Հայոց լեռներում»
- Ա. Իսահակյան, «Ռավեննայում», «Կտակ», ևս մեկ-երկու բանաստեղծություն՝ ուսուցչի և աշակերտի ընտրությամբ
- Դ. Վարուժան, «Ձոն», «Ցորյանի ծովեր»
- Մ. Մեծարենց, «Աքասիաներու շուքին տակ»
- Վ. Տերյան, «Տխրություն», «Իմ խաղաղ երեկոն է հիմա», «Հրաժեշտի գազել», ևս մեկ բանաստեղծություն «Երկիր Նաիրի» շարքից՝ ուսուցչի և աշակերտի ընտրությամբ
Պատմվածք, նորավեպ
- Նար-Դոս, «Ես և նա»
- Ա. Իսահակյան, «Սաադիի վերջին գարունը»
- Գ. Զոհրապ, «Զաբուղոն
- Հ. Մնձուրի, «Սիրահարություն մը», կրճատումներով
- Օ. Հենրի, «Վերջին տերևը»
Վեպ, վիպակ
- Րաֆֆի, «Խենթը», հատված
- Մուրացան, «Հասարակաց որդեգիրը», կրճատումներով
- Ա. Շիրվանզադե, «Արտիստը», կրճատումներով
- Սրբուհի Տյուսաբ, «Արաքսիա կամ վարժուհին», հատված
5.Ու. Սարոյան, «Մարդկային կատակերգություն», հատված
Լրացուցիչ ընթերցանության և նախագծային աշխատանքների առաջարկվող գրականություն (ընտրովի)
Ներկայացված ցանկի տասը տոկոսի չափով ուսուցիչը կարող է ներառել ստորև ներկայացված ցանկում տեղ չգտած ստեղծագործություններ.
- Գաբրիել Սունդուկյան, «Պեպո»
- Մուրացան, «Նոյի ագռավը», «Հասարակաց որդեգիրը»
- Պետրոս Դուրյան, «Իղձք առ Հայաստան»
- Հովհաննես Թումանյան, «Հայրենիքիս հետ», քառյակներ
- Ավետիք Իսահակյան, «Մի մրահոն աղջիկ տեսա», «Արագածին»
- Միսաք Մեծարենց, «Երազ օրեր»
- Րաֆֆի, «Խենթը»
- Շիրվանզադե, «Արտիստը»
- Էլֆիք Զոհրաբյան, «Ամոթի գույնը», «Ամպերից այն կողմ»
- Քրիստիան Բատիկեան, «Ամառնային»
- Ավագ Եփրեմյան, «Առավել է» բանաստեղծություն
- Նշան Աբասյան, «Ամռանը տանը կլինեմ…» բանաստեղծություն
- Արամ Պաչյան, «Թափանցիկ շշեր»
- Հրաչյա Սարիբեկյան, «Հավերժական շարժիչը»
- Գրիգ, «Հիսուսի կատուն»
- Մուշեղ Գալշոյան, «Մամփրե արքան»
- Ուիլյամ Սարոյան, «Մարդկային կատակերգություն»
- Սրբուհի Տյուսաբ, «Արաքսիա կամ վարժուհին»
- Էռնեստ Հեմինգուեյ, «Ծերունին ու ծովը»
- Հարփըր Լի, «Ծաղրասարյակ սպանելը»
- Դանիել Դեֆո, «Ռոբինզոն Կրուզո»
- Ուիլյամ Սարոյան, «Հայրիկ, դու խենթ ես», «Մայրիկ, ես սիրում եմ քեզ»
- Ջոն Ռոնալդ Ռուել Թոլքին, «Հոբիթը»
- Իլյա Իլֆ և Եվգենի Պետրով, «Տասներկու աթոռ»
- Ջեկ Լոնդոն, «Սպիտակ ժանիք»
- Անրի Թրուայա, «Լավագույն հաճախորդը»
- Ֆրենսիս Հոջսոն Բրնեթ, «Խորհրդավոր պարտեզը», «Փոքրիկ արքայադուստրը»
- Չարլզ Դիքենս, «Դեյվիդ Կոպերֆիլդ»
9-րդ դասարան
Պատմագրություն, Էպոս
- Մ. Մաշտոց, գրերի գյուտը (իբրև սկիզբ կամ մուտք)
- Կորյուն, Ագաթանգեղոս, Եղիշե, Ղ. Փարպեցի, Փ. Բուզանդ
- Մ. Խորենացի, «Հայոց պատմություն», «Ողբ», կրճատումներով
- «Սասունցի Դավիթ», համահավաք բնագիր (չորս ճյուղերի ուսումնասիրում, ցանկալի է կին և տղամարդ ասացողներից հավելյալ հատվածների մեջբերում)
Բանաստեղծություն (տաղ, շարական, հայրեն, խաղ), պոեմ
- Գ. Նարեկացի, «Մեղեդի ծննդի», «Տաղ Վարդավառի»
- Ն. Շնորհալի, «Առաւօտ լուսոյ»
- Ֆրիկ, «Գանգատ»
- Ն. Քուչակ, երեք – չորս հայրեն՝ ուսուցչի և աշակերտի ընտրությամբ
- Սայաթ – Նովա, «Աշխարհումս ախ չիմ քաշի»
- Մ. Նալբանդյան, «Իտալացի աղջկա երգը», «Ազատություն», «Մանկության օրեր»
- Ռ. Պատկանյան, «Նոր տարի»
- Հ. Թումանյան, «Սասունցի Դավիթը», հատվածներ
Վեպ
- Խ. Աբովյան, «Վերք Հայաստանի, Հառաջաբանը»
Ողբերգություն, Դրամա
- Ու. Շեքսպիր, «Համլետ», հատվածներ
- Շիրվանզադե, «Պատվի համար»
Լրացուցիչ ընթերցանության և նախագծային աշխատանքների առաջարկվող գրականություն (ընտրովի)
Ներկայացված ցանկի տասը տոկոսի չափով ուսուցիչը կարող է ներառել ստորև ներկայացված ցանկում տեղ չգտած ստեղծագործություններ.
- Հոմերոս, «Ոդիսական»
- «Շահնամե»
- «Ռոլանդի երգը»
- «Նիբելունգների երգը»
- Ֆրանսուա Ռաբլե – «Գարգանտյուա և Պանտագրյուել»
- Հովհաննես Թումանյան, «Սասունցի Դավիթը»
- Խաչատուր Աբովյան, «Վերք Հայաստանի»
- Ռափայել Պատկանյան, «Օրորոցի երգ»
- Վարդգես Պետրոսյան, «Ապրած և չապրած տարիներ»
- Վահե Հայկ, «Կաթիդ փարան չմոռանաս, մամա»
- Հենրիկ Էդոյան, «Այլ լռությունը բառերի միջև» բանաստեղծություն
- Հրաչյա Սարուխան, «Հայաստան» բանաստեղծություն
- Վարդան Հակոբյան, «Բանաստեղծության փոխարեն» բանաստեղծություն
- Արտակ Համբարձումյան, «Ո՞ւմ են սփոփելու այս երգերս մռայլ» բանաստեղծություն
- Վահագն Դավթյան, «Կեսն է գիշերվա…» բանաստեղծություն
- Հուսիկ Արա, «Եվ սերը ասաց» բանաստեղծություն
- Ներսես Աթաբեկյան, «Մենք այստեղ եղել ենք» բանաստեղծություն
- Դերենիկ Դեմիրճյան, «Գիրք ծաղկանց»
- Պերճ Զեյթունցյան, «Յուրաքանչյուր տասից մեկը»
- Համաստեղ, «Անձրև» պատմվածքների ժողովածու
- Ջերոմ Դեյվիդ Սելինջեր, «Փրկիչը տարեկանի արտում»
- Ֆրանսուազ Սագան, «Բարև, թախիծ»
- Քնյութ Համսուն, «Սով»
- Վիլյամ Գոլդինգ, «Ճանճերի տերը»
- Դենիել Քիզ, «Ծաղիկներ Էլջերնոնի համար»
- Էդգար Ալան Պո, «Սպանություն Մորգ փողոցում», «Ոսկե բզեզը», «Խերեսի տակառը»
- Ռեյ Բրեդբըրի, «Ֆարենհայթ 451»
- Յարոսլավ Հաշեկ, «Քաջարի զինվոր Շվեյկի արկածները համաշխարհային պատերազմի ժամանակ»
- Ուիլյամ Շեքսպիր, «Ռոմեո և Ջուլիետ», «Տասներկուերորդ գիշեր կամ ինչ որ կամենաք», «Համլետ»
- Աշոտ Շայբոն – «Գիշերային ծիածան»
- Միգել Սերվանտես – «Դոն Կիխոտ»
- Ժորժ Սիմենոն – «Մեգրեի ցասումը», «Դեղին շունը» արձակ
- Ուիլյամ Ուիլկի Քոլինզ – «Լուսնաքար»
- 3 Սըր Արթուր Քոնան Դոյլ- «Վեց Նապոլեոնների առեղծվածը» և Շերլոք Հոլմսի մասին պատմող ստեղծագործությունները
- Հերբերտ Ուելս – «Անտեսանելի մարդը»
- Ալեքսանդր Բելյաև – «Պրոֆեսոր Դոուելի գլուխը», «Երկկենցաղ մարդը»
10-12-րդ դասարանների պարտադիր ընթերցանության ցանկը լրամշակման փուլում է:
Լրացուցիչ ընթերցանության և նախագծային աշխատանքների առաջարկվող գրականություն (ընտրովի)
10-12-րդ դասարանների համար
10-րդ դասարան
- Հովհաննես Գրիգորյան, «Նոր տողից» ժողովածու
- Աննա Դավթյան, «Նկարեցինք այս երկիրը» բանաստեղծություն
- Լևոն Շանթ, «Կինը»
- Աղասի Այվազյան, «Եռանկյունի»
- Թադևոս Տոնոյան, «Ինձ մնացել ես լոկ դու, Հայաստա՜ն» բանաստեղծություն
- Սուսաննա Հարությունյան, «Քարտեզ առանց ցամաքի և ջրերի»
- Ռիչարդ Բախ, «Ջոնաթան Լիվինգսթոն ճայը»
- Վիկտոր Հյուգո, «Փարիզի Աստվածամոր Տաճարը»
- Կուրտ Վոննեգուտ, «Կատվի ճոճք», «Սպանդանոց համար հինգ»
- Ֆրենսիս Սքոթ Ֆիցջերալդ, «Գիշերն անույշ է», «Մեծն Գեթսբին»
- Հերման Հեսսե, «Տափաստանի գայլը»
- Իտալո Կալվինո, «Ծառաբնակ բարոնը»
- Թեոդոր Դրայզեր, «Ֆինանսիստը»
- Սոմերսեթ Մոեմ, «Լուսին և վեցպենսանոց»
- Շառլոթ Բրոնտե, «Ջեյն Էյր»
11-րդ դասարան
- Արմեն Շեկոյան, «Գրողների միություն» բանաստեղծություն
- Մարինե Պետրոսյան, «HAPPY END» բանաստեղծություն
- Սոնա Վան, «Մայրս» բանաստեղծություն
- Տիգրան Պասկևիչյան, «էսօր Գերմանն ինձ նկարեց…» բանաստեղծություն
- Ղուկաս Սիրունյան, «Հարցազրույց» բանաստեղծություն
- Սլավի-Ավիկ Հարությունյան, «Տրտմություն» բանաստեղծություն
- Հակոբ Մովսես, «Մորս» բանաստեղծություն
- Էդուարդ Հարենց, «Ուրցով թեյ» բանաստեղծություն
- Հասմիկ Սիմոնյան, «Մեղուներ պահող աղջիկը» բանաստեղծություն
- Արփի Ոսկանյան, «Ողջերին թող թաղեն ողջերը»
- Լևոն Ջավախյան, «Վերջին քայլը» պատմվածք
- Ալիս Հովհաննիսյան, «Լենինական-Գյումրի-Կումայրի» վիպակ
- Հովհաննես Երանյան, «Ողորմություն Ֆրոսյային» ժողովածու, «Ամենագեղեցիկ հարվածը» վեպ
- Մհեր Բեյլերյան, «Մեղքի հարյուր տարին»
- Աբիգ Ավագյան, «Հարավային տենդ»
- Փիթեր Բալաքյան, «Ճակատագրի սև շունը»
- Զահրատ, «Ոսպ ստկող կինը» բանաստեղծություն
- Ռուբեն Հովսեփյան, «Որդան Կարմիր» վեպ, վիպակներ
- Պարույր Սևակ, «Ամանեջ»
- Էդվարդ Միլիտոնյան, «Հայոց արևակենտրոն կնիքը»
- Էռնստ Հոֆման, «Գաճաճ Ցախես՝ անվանյալ Ցիննոբեր»
- Էզրա Փաունդ, «Ողջույն» բանաստեղծություն
- Լենըրդ Քոհեն, «Երբ ամեն ինչ ունեմ», «Գրում եմ, որովհետև», «ՄԱՐԻՏԱ» բանաստեղծություններ
- Չարլզ Բուքովսկի, «Պոեզիա», «Ավերակ» բանաստեղծություններ
- Կարեն Անտաշյան «Սահմաններ չկան» բանաստեղծություն
- Այզեկ Ազիմով, «Եվ եղավ խավար»
- Սերո խանզադյան, «Մխիթար սպարապետ»
12-րդ դասարան
- Վահե Արսեն, «Միակ շարժվողը…» բանաստեղծություն
- ևոն Խեչոյան, «Աղջիկը, բանաստեղծը» պատմվածք
- Գուրգեն Խանջյան, «Կոլաժ՝ Խեղճիկի համար»
- Շահան Շահնուր, «Նահանջը առանց երգի», «Պճեղ մը անուշ սիրտ»
- Կոստան Զարյան, «Նավը լեռան վրա»
- Ստեփան Ալաջաջյան, «Եղեգները չխոնարհվեցին»
- Արմեն Մարտիրոսյան, «Մազե կամուրջ» վեպ
- Վիգեն Խեչումյան, «Գիրք լինելության»
- Վահագն Գրիգորյան, «Ժամանակի գետը» վեպ, «Թռչունի հոգին» վիպակներ
Պատմվածքներ
- Հրանտ Մաթևոսյան, «Մեծամոր» էսսե
- Հրաչյա Սարիբեկյան, «Երկվորյակների արևը» վեպ
- Արմեն Օհանյան, «Կիկոսի վերադարձը» պատմվածք
- Վրեժ Իսրաելյան, «Ես, մուսան և անդունդը» պատմվածքների ժողովածու
- Ռաֆայել Նահապետյան, «Ուշադրություն, սկսվում է» ժողովածու
- Ջեյմս Ջոյս, «Հողը»
- Ֆրանց Կաֆկա, «Զբոսանք դեպի լեռները»
- Ջորջ Օրուել, «Անասնաֆերմա», «1984»
- Օլդոս Հաքսլի, «Չքնաղ նոր աշխարհ»
- Գաբրել Գարսիա Մարկես, «Հարյուր տարվա մենություն»
- Ջոն Ստայնբեք, «Մեր հոգսերի ձմեռը», «Ցասման ողկույզները»
- Վահե Քաչա, «Գիշատիչների խնջույքը»
- Կոբո Աբե, «Ավազուտների կինը»
- Հենրիկ Իբսեն, «Տիկնիկների տունը» պիես
- Թոմաս Ման, «Կախարդական լեռը»
- Չինգիզ Այթմատով, «Կառափնարան», «Եվ դարից երկար ձգվում է օրը»:
