Թուրքիան հարձակվում է քրդերի վրա
Մենք երկար ժամանակ չենք անդրադարձել քրդերի թեմային, և պարզ է, որ քրդական խնդիրը ինքնաբերաբար, օբյեկտիվ պատճառներով ընկել էր երրորդ կամ չորրորդ պլան: Բայց ահա եկավ 2020 թվականի հունիսի 17-ը: Թուրքիան, որը պարտվում է ոչ միայն Սիրիայում, այլև Լիբիայում, հավանաբար ցանկանում էր սկսել կարճ, բայց հաղթական պատերազմ: Անկարան երկար ժամանակ չէր փնտրում պատերազմի օբյեկտը`քրդեր, Քրդական բանվորական կուսակցության (ՔԲԿ) ջոկատներ: Հունիսի 17-ին հրապարակվել է Թուրքիայի Պաշտպանության նախարարության պաշտոնական հայտարարությունը, ըստ որի՝ թուրքական ցամաքային ուժերը ուղարկվել և ներխուժել են Հյուսիսային Իրաքի Հաֆթանի շրջանը: Նրանց աջակցում են ռազմական ինքնաթիռները: ««Վագրին ճղել» գործողությունն իրականացվում է միջազգային օրենսդրությունից բխող պաշտպանության մեր օրինական իրավունքների շրջանակներում և ուղղված է ՔԲԿ-ի և ահաբեկչական այլ տարրերի դեմ, որոնք վերջին ժամանակաշրջանում փորձում են ուժեղացնել հետապնդումները և հարձակումները մեր ոստիկանության բաժանմունքների և հենակետերի դեմ»,- ասվում է Թուրքիայի պաշտպանության նախարարության հայտարարությունում:
Բայց Իրաքից և Թուրքիայից ստացվող զեկույցները հուշում են, որ թուրքերի նպատակները շատ ավելի խոր են, քան պարզապես պատժիչ գործողություն ՔԲԿ-ի ստորաբաժանումների և հենակետերի դեմ: Լրատվամիջոցները հայտնում են, որ դեռևս հունիսի 14-17-ը Թուրքիան զանգվածային օդային ռմբակոծություն է իրականացրել Քանդիլ լեռներում, Սինջար, Ակեր և Մահմուր տարածքներում: Համենայնդեպս, Սինջարը մի շրջան է, որի մեջ չկան մահմեդական քրդեր, կան եզդիներ, որոնք ցեղասպանությունից մազապուրծ եղան «Իսլամական պետություն» (ԻՊ) խմբավորման ահաբեկիչների դեմ պատերազմի ժամանակ: Այո, եզդիները ապաստան են տվել Թուրքիայից շատ քրդերի, նրանք լոյալ են նայում ՔԲԿ կուսակցության պարտիզաններին: Բայց դա հեշտությամբ է բացատրվում, քանի որ, բացի շիական (իրաքյան) «Ալ-Հաշդ ալ-Շաաբի» աշխարհազորից, եզդիների օգտին էին հանդես եկել ու պատերազմել միայն ՔԲԿ-ի կուսակցականները, երբ ահաբեկիչները բառացիորեն ֆիզիկապես ոչնչացնում էին եզդիներին: Իրաքը դատապարտեց Թուրքիայի այս գործողությունները: Բաղդադում Թուրքիայի դեսպանին կանչել էր բողոքի նոտա փոխանցելու և Անկարային կոչ անելու՝ խուսափել նման «սադրիչ գործողությունների» կրկնությունից: Այդ իսկ պատճառով, Թուրքիայի Պաշտպանության նախարարությունը հունիսի 17-ին շտապեց պաշտոնական հայտարարություն անել, իբր «նրանք [քրդերը] հարձակվեցին մեզ վրա», ուստի թուրքերը սկսեցին գործողությունները Հյուսիսային Իրաքում…
Մենք չենք կարողանա կտրուկ պատասխանել Հայաստանի մեր ընթերցողներին, արդյո՞ք թուրքական «Վագրի ճղել» գործողությունը կվերածվի լիարժեք թուրք-քրդական պատերազմի: Այնուամենայնիվ, մի շարք քրդական աղբյուրներ հունիսի 19-ին պնդում էին, որ Մեծ Արարատի լեռան շրջանում ինչ-որ տեղ, ՔԲԿ-ի զինյալները իրականացրել են պատասխան ռազմական գործողություն, որի արդյունքում սպանվել է մինչև 70 թուրք զինվոր: Մենք չենք հաստատի կամ հերքի այս քրդական տեղեկատվությունը: Պարզ է, որ Թուրքիան, փոխանակ նույն կորոնավիրուսի դեմ պայքարի համար ջանքեր մղելու, որոշեց օգտվել Իրաքի և քրդական խնդրի նկատմամբ համաշխարհային հետաքրքրության անկումից և ևս մեկ անգամ փորձում է Միջագետքում փոխել բնակչության ժողովրդագրական կազմը: Հաֆթանինի շրջանը գտնվում է Իրաքի Դոհուկ նահանգում, և այս նահանգը զուտ քրդական շրջան չէ, և քրիստոնյաները՝ հայերը, ասորիները և քաղդեացիները այստեղ կոմպակտ են բնակվում: Հունիսի 18-ին Հաֆթանինից արդեն տեղեկություններ էին տարածվել, որ թուրքական ավիահարվածների արդյունքում զոհվել են հենց այս քրիստոնյաները: Այսինքն ՝ Թուրքիան կրկին պատերազմ է վարում տարածաշրջանի քրիստոնյաների դեմ:
Մի քանի խոսք նաև Սիրիայի քրդերի մասին: Մենք բազմիցս գրել ենք, որ սիրիական քրդերը և, առավելագույնս, իրենց իսկ մեղքով, պարզվեց, որ տարբեր համաշխարհային ուժերի միջև (Սիրիայում) շահերի բախման օբյեկտ են դարձել: Մի կողմից՝ Սիրիայի օրինական կառավարությունը, Իրանը, Ռուսաստանը և Չինաստանն են, մյուս կողմից ԱՄՆ-ը, Իսրայելը, Թուրքիան և Սաուդյան Արաբիան: Սիրիական քրդերի մասնատումը այն պատճառներից մեկն է, որը պատահել է և շարունակում է կատարվել նրանց հետ: Միևնույն ժամանակ, ինչպես գրել էինք հունվարին, սիրիական քրդերը «բարոյապես հասունացել են» և հայտարարել, որ պատրաստ են միավորվելու և համախմբվելու: Ըստ երևույթին, միայն կորոնավիրուսի էպոպեան կանխեց քրդերի միավորումը այս տարվա ձմռանը կամ գարնանը: Եվ ահա հունիսի 17-ին Սիրիայի քրդական ազգային խորհուրդը (KNC) և Շարժումը հանուն ժողովրդավարական հասարակության (TEV-DEM) հայտարարեցին նախնական համաձայնության ձեռքբերման մասին, որը հիմք կհանդիսանա Սիրիայի քրդերի միավորման համար: «Մենք հպարտ ենք Սիրիայի քրդական ազգային խորհրդի և «Քրդական ազգային միասնության» մեջ մտնող կուսակցությունների համատեղ աշխատանքով, իսկ նախնական համաձայնության հասնելու համար իրենց աշխատանքը ուրախության աղբյուր է,- գրել է «Թվիթերի» իր միկրոբլոգում Սիրիայի ժողովրդավարական ուժերի (SDF) գլխավոր հրամանատար Մազլում Աբդին:- Հուսով ենք, որ այս պայմանագիրը կավարտվի նոր համաձայնագրով, որը երաշխավորելու է մեր ժողովրդի օրինական շահերն ու իրավունքները»:
Համարվում է, որ «Քրդական ազգային միասնության» կուսակցությունները այն կուսակցությունները և կազմակերպություններն են, որոնք կապված են սիրիական քրդերի առաջատար քաղաքական ուժի, մասնավորապես՝ Ժողովրդավարական միության կուսակցության (PYD) հետ: Մ. Աբդիի հայտարարության կապակցությամբ, PYD-ի ավագ սպա Ալդար Քսելիլը հայտարարել է, որ «նախնական փոխըմբռնումը կարևոր հարթակ է և հիմնական աջակցությունն է քրդական միասնության հասնելու համար»: Նա շնորհակալություն հայտնեց նրանց, ովքեր օգնեցին համաձայնության գալ և հույս հայտնեց, որ երկու կողմերի միջև վերջնական պայմանավորվածություն կստացվի: Նշենք, որ սիրիացի քրդերի ապագայի քաղաքական տեսլականի շուրջ այդ համաձայնագիրը հիմնված է 2014-ի Դոհուկի համաձայնագրի հիման վրա, որը պետք է դառնա հիմք կողմերի միջև երկխոսության և բանակցությունների շարունակելու համար: Բայց եկեք համաձայնենք. Իրաքի այս Դոհուկ նահանգում Թուրքիայի կողմից սկսված պատերազմի ֆոնին, Սիրիայի քրդերի գործողությունները կարծես թե ուշացած են…
Սերգեյ Շաքարյանց
