«Վատ նորություններ» Իրանից ԱՄՆ-ի և Իսրայելի համար
Ինչպես և սպասվում էր, Իրանի թշնամիների համար իրադարձությունների զարգացումը գնում է այն ուղղությամբ, որը ԱՄՆ-ին և Իսրայելին խոստանում է բազմաթիվ նոր հանելուկներ և գլխացավանք: Սա Թեհրանի պատասխանն է Twitter- ում ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի վերջերս արված խանդավառ գրառմանը. իբր, տեսեք, ամերիկացիները կարող են պայմանավորվել Իրանի հետ: Այս արձագանքը պայմանավորված է նրանով, որ Իրանը, ի պատասխան ամերիկյան բանտերում ապօրինաբար ձերբակալված երկու իրանցիներին հայրենիք ուղարկելուն (գիտնական Սիրուս Ասգարի և բժիշկ Մաջիդ Թահերի), ազատ է արձակել ամերիկացի զինվորական Մայքլ Ուայթին, որը 2018-ին Իրանում մեղադրվում էր լրտեսության մեջ: Իրավիճակը հենց այդպիսին էր, ոչ թե ինչպես նկարագրում էին արևմտյան ԶԼՄ-ները. իբր, սկզբում Իրանը ազատել և ուղարկել է Ուայթին ԱՄՆ, և միայն դրանից հետո ԱՄՆ-ը Ասգարիին և Թահերիին վերադարձրել է Իրան: Չնայած Թեհրանը, ինչպես հունիսի 5-ին ասել է Իրանի արտգործնախարար Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆը, բավարարված չէ. «Նույնը կարող է արվել նաև Իրանի բոլոր բանտարկված քաղաքացիների հետ»: Սա նշանակում է, որ ԱՄՆ-ում իրական գերության մեջ դեռևս կան անօրինական կալանավորված (առանց դատավարության) իրանցի քաղաքացիներ:
Թրամփը կրկին սկսել է որոշակի «բանակցություններ» պարտադրել Իրանին, և նույնիսկ կոչ է արել, իբր՝ մի սպասեք ԱՄՆ նախագահական ընտրությունների ավարտին, «ինձ հետ կնքեք գերազանց և շահավետ գործարք»: Պատասխանը հաջորդել է գրեթե անմիջապես: Ընդ որում՝ այս պատասխանը բազմակողմանի է և բազմաշերտ: Նախ՝ ԻԻՀ Գերագույն առաջնորդի գրասենյակի գաղափարական և քաղաքական բյուրոյի ղեկավարի տեղակալ, Իրանի զինված ուժերի գլխավոր շտաբի անդամ, երկրորդ բրիգադային գեներալ Ռասուլ Սանաիրադը, պատասխանելով Թրամփի ոգևորությանը, հրապարակավ հայտարարել է. «ԱՄՆ նախագահը ցանկանում է օգտագործել Իրանի հետ բանակցությունները որպես գործիք: Թրամփը խոսում է այս խնդիրների շուրջ գալիք նախագահական ընտրություններում իրեն օգնելու համար, մինչդեռ իր տոնայնության մեջ անազնվությունն ակնհայտ է: Դրա պատճառով և Թրամփի ավելի վաղ պահվածքին համընթաց, թվում է, որ նրա ուղերձը պետք չէ դիտարկել: Պարոն Թրամփը իրավունք չունի հաղորդագրություն ուղարկել կամ ստանալ»: Այսպիսով, Գերագույն գլխավոր հրամանատարի նստավայրը (որը և Գերագույն առաջնորդ այաթոլլահ Սեյեդ Ալի Հոսեյնին Խամենեիի գրասենյակն է), ինչպես նաև իրանական բանակը մերժել են Թրամփի «ոգևորությունը»:
Գեներալ Սանաիրադից հետո Իրանի Մեջլիսի (պառլամենտի) արդեն նորընտիր խոսնակ Մոհամմադ Բակերի Քալիբաֆը հայտարարել է, որ 2017 թ. Թեհրանում ահաբեկիչների միաժամանակյա հարձակումների (խորհրդարանի շենքի դեմ) հետևում կանգնած էին հենց Միացյալ Նահանգների և Իսրայելի հետախուզական ծառայությունները: «Չնայած այս միջադեպի պատճառը, ըստ երևույթին, եղել է ահաբեկչական հարձակումը, այժմ ապացուցված է, որ դրա հետևում կանգնած են ԱՄՆ-ի, Իսրայելի և տարածաշրջանի որոշ երկրների հետախուզական ծառայությունները», – ասել է Քալիբաֆը Մեջլիսի դռնբաց նիստում ունեցած ելույթում: Նա նաև հիշեցրել է, որ հարձակումներից հետո ընդհանուր առմամբ 26 ձերբակալվածներից 8 դատապարտյալ ահաբեկիչներ դատապարտվել են մահվան և հրապարակայնորեն մահապատժի են ենթարկվել: Իրանի ՌՕՈՒ պաշտոնաթող գեներալը վճռական և շատ կոշտ անձնավորություն է, ակնհայտ է, որ նա պատահական չէ, որ (խոսնակ ընտրվելուց հետո) իր առաջին ծրագրային ելույթի ժամանակ իրանցի պատգամավորների առջև անդրադարձել է ԱՄՆ և Իսրայելի ներգրավվածության թեմային 2017-ին տեղի ունեցած ահաբեկչություններին: Դա Վաշինգտոնին ինքնատիպ հիշեցում է այն մասին, որ Թրամփի հետ, ում օրոք ԱՄՆ-ը ուժեղացրել է իր օգնությունը ահաբեկիչներին Մերձավոր Արևելքում, բանակցություններ չեն լինի, և ամերիկացիներին չի հաջողվի խաբել Իրանին:
Ահա ևս մեկ նրբություն։ Պարզվում է, որ Իրանում նույնպես ինքնատիպ խառնաշփոթ է: Պատճառն այն է, որ իրանական գրեթե բոլոր ԶԼՄ-ները միմյանցից առաջ ընկնելով հայտնում էին, որ նախկին նախագահ Մահմուդ Ահմադինեջադը (2005-2013 թթ.) պատրաստվում է նախագահական երրորդ ժամկետի: Ինչպես հայտնի է, Իրանում հաջորդ նախագահական ընտրությունները նշանակված են 2021 թվականի մայիսին: Այս պաշտոնին հավակնող ցանկացած թեկնածու նախ պետք է ստանա ազդեցիկ Սահմանադրության պահապանների խորհրդի հավանությունը, որն զգալի ուժ ունի Իսլամական Հանրապետությունում և վերջին խոսքի իրավունք՝ թեկնածուների ինքնության պիտանիության վերաբերյալ կարծիք կազմելիս: Բայց մենք հասկանում ենք, որ իրանական լրատվամիջոցներում այժմյան հրապարակումները՝ 2020 թվականի հունիսին, այն մասին, որ Ահմադինեջադը պատրաստվում է նախագահական երրորդ ժամկետին, նույնպես անուղղակի պատասխան են ինչպես Թրամփի, այնպես էլ համաշխարհային սիոնիզմի համար: Պատահական չէ, որ Իսրայելում գրեթե բոլոր ԶԼՄ-ները լի էին տագնապալի վերնագրերով ու վախով և հիասթափական հոդվածներով: Օրինակ՝ իսրայելական «Israel Hayum» կայքը ուղղակիորեն հարց է տվել. «Արդյո՞ք Մահմուդ Ահմադինեջադը պլանավորում է քաղաքական վերադարձ»:
Իսրայելցիների վախը հասկանալի է. Իրանի նախագահության ժամանակ, Ահմադինեջադն ամրապնդել է կապերը Ռուսաստանի և Չինաստանի հետ, ինչպես նաև աչքի ընկել սուր հակասիոնիստական գնահատականներով և հայտարարություններով։ Նրա օրոք է, որ Իրանը սկսել է ակտիվորեն պայքարել Միացյալ Նահանգների և Իսրայելի անօդաչու թռչող սարքերի դեմ և հզորությամբ զարգացնել իր հրթիռային ուժերը: Հենց նրա օրօք Իրանը պայմանագիր է կնքել Սիրիայի հետ՝ իրանական գազատար («Իսլամական մայրուղի») կառուցել դեպի Միջերկրական ծով: Բայց ստեղծված իրավիճակում, ինչպես մենք կարծում ենք, Ահմադինեջադի մեծ քաղաքականություն վերադառնալու մասին լուրերը տհաճ անակնկալ կլինեն ոչ միայն Իսրայելի, այլև Միացյալ Նահանգների, և, մասնավորապես, Թրամփի համար: Պատահական չէ, որ Ահմադինեջադը համարվում է կարծր գծի կողմնակից, և ինչպես այաթոլահ Խամենեիի, այնպես էլ ոչ պակաս պահպանողական այաթոլահ Բեհեշտիի և Յազդիի աշակերտը: Այսպես, թե այնպես, Զարիֆի, գեներալ Սանաիրադի, Կալիբաֆի հայտարարությունները և Ահմադինեջադի նախագահության հավանական երրորդ ժամկետի մասին հայտարարությունները «վատ նորություն են» ԱՄՆ-ի և Իսրայելի համար:
Սերգեյ Շաքարյանց
