2020 թ. մայիսի 9-ին հայ ժողովուրդը չի տոնի Եռատոնը…
Ահա և իրականություն դարձավ տխրահռչակ «Չար ուժերը» մարմնավորող որոշ մարդկանց և խմբերի «երազանքը», «ամբողջ կյանքի գաղափարը». այս տարի Երևանում չի նշվելու մայիսի 9-ը, «երևանյան իշխանությունները» մեր արցախյան եղբայրներին ևս ինչ-որ կերպ «համոզել են» չնշել: Հեղինակը լավ հիշում է 1992-ի մայիսի 9-ը՝ այն ժամանակը, երբ Հայաստանի «նոր իշխանությունը» առաջին անգամ արգելել է այս տոնը: Ճիշտ է, այն ժամանակ իշխանությունը ՀՀՇ-ական էր… Բայց դա չի փոխում էությունը: Հաղթանակի օրը արգելվել էր Հայաստանում, սկսել էին «լվանալ ժողովրդի ուղեղը». իբր, 1941-45 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմը «մեր պատերազմը չէ», «այն մեզ պարտադրել են» և այլն: Հեղինակը այժմ էլ շնորհակալություն է հայտնում այն մարդկանց, ովքեր կարողացան այնպես անել, որ 1992-ի մայիսի 9-ին մեր քաջերը ազատագրեն Հայկական Կովկասի մարգարիտը` Շուշի քաղաքը: Եվ այդ ժամանակ Երևանը հետևել է ՀՀՇ ծպտյալ հրամանը՝ ոչ մի դեպքում ոչինչ չանել ի պատիվ Շուշիի ազատագրման…
Իսկ մենք տոնում էինք այս իրադարձությունը և անկեղծորեն թքում ՀՀՇ-ի վրա: Այսպես, մայիսի 9-ը դարձյալ տոն դարձավ համայն հայության համար: Մնացած ամեն ինչ եկավ հետագայում. օրինակ՝ Շուշիի ազատագրման հետ էր կապված ԼՂՀ Պաշտպանության բանակի ձևավորումը: Դե, իսկ երբ «արևմտամետ-ժողովրդավարական» Երևանը վերջապես վերադարձրեց ժողովրդին իր տոնը և վերականգնեց մայիսի 9-ի տոնակատարությունը՝ որպես 1941-45 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմի Հաղթանակի օր, մեր ժողովուրդն ունեցավ մայիսյան եռակի տոն` Եռատոն: Սա հիանալի պատմական զուգադիպություն էր. 1941-45 թվականների պատերազմը պետք է համարել ՄԵՐը, պատմության կեղծարարները չեն կարողանա որևէ մեկին զրպարտել: Թուրքական բանակները իսկապես պատրաստ էին և սպասում էին, որ գերմանացիները գրավեն Ստալինգրադը (1942), ինչից հետո նրանք կսկսեին ներխուժումը Հայկական ԽՍՀ: 1941 թվականի հունիսի 18-ին Անկարայում Գերմանիայի դեսպան Ֆոն Պապենի և Թուրքիայի արտգործնախարար Սարաջօղլուի կողմից ստորագրված գերմանա-թուրքական բարեկամության պայմանագիրը նույնպես ուներ «գաղտնի արձանագրություններ»…
Այսպիսով, օրինակ, Ֆրանսիայի մի քաղաքացի, ոչ թե հատկապես մոլի կոմունիստ կամ սոցիալիստ, պարզապես բանվոր, բանաստեղծ և թարգմանիչ Միսակ (Միշել) Մանուշյանը դեմ էր գերմանացի զավթիչներին, և նա ամենաքիչը «անհանգստանում էր» «համաշխարհային կոմունիզմի» գաղափարներից: Ոչ, այնուամենայնիվ, ոչ միայն բանվոր: Նա այն հայ մանուկներից էր, որոնք փրկվեցին թուրքի երախից և տեղափոխվեցին Թուրքիայից Ֆրանսիա. նա վերապրեց իր ազգի ցեղասպանությունը: Նա հիշում էր, թե ովքեր են օգնել թուրքերին և նրանց ենթականերին (քրդեր, չերքեզներ, մահմեդական վրացիներ և այլն)՝ սպանել և թալանել հայերին… Հետևաբար, նա կայացրեց իր որոշումը`ում դեմ պետք է պայքարել, ում կողմից պատերազմել: Ֆրանսիայի ազգային հերոս Մանուշյանն այնքան միամիտ էր, որ «չհասկացավ» իրավիճակը, կամ, հակառակը, նա շատ լավ գիտեր, որ գերմանացիներն ու թուրքերը կրկին դաշնակիցներ են:
Հայաստանում ոչ մի իշխանություն իրավունք չի ունեցել և չունի որևէ բան «չեղարկել» մայիսի 9-ի կապակցությամբ։ Հարյուրհազարավոր մարդիկ կհակադարձեն հեղինակին. իբր սա ընդհանուր երևույթ է, համարյա ամենուր չեղյալ են հայտարարվել տոնակատարությունները: Նախ, ոչ ամենուր, ոչ համատարած: Երկրորդ, խնդիրը մի փոքր այլ է: ՀՀ իշխանություններ և քաղաքացիներ, դուք վախենո՞ւմ եք կորոնավիրուսից: Այո, կարելի է վախենալ, կարելի է նաև վախենալ, որ բոլորին կխոցի որոշակի այլ ակնթարթորեն գործող վիրուս` քաղցկեղի վիրուսը: Դա գրեթե 100% մահացու է, այդպես չէ՞: Բայց, ինչպես հայտնի է, քաղցկեղի կամ այլ չարորակ ուռուցքային հիվանդության առաջացման մշտական սպառնալիքի պատճառով ոչ մի երկրում կարանտիններ չեն ներդրվել, քաղաքացիական իրավունքներն ու ազատությունները չեն վերացվել, և տոնակատարությունները չեն չեղարկվել: Այստեղ կարող են վրդովվել բժիշկներն ու վարակաբանները. իբր քաղցկեղի վարակային բնույթն ապացուցված չէ: Առողջություն ձեզ, տիկնայք և պարոնայք, վրդովվեք: Բայց ակնհայտ փաստերից շուտով դուք էլ չեք կարողանա փակել ձեր աչքերը և ուղեղները: Իսկ քաղցկեղի վարակային ծագման տեսությունը գոյություն ունի և շատ գործոններ ունի իր օգտին: Այսպիսով, մեր ազգային տոները նշելը անհրաժեշտ է, նույնիսկ, օրինակ, ժանտախտի կամ թոքախտի (տուբերկուլյոզի) համաճարակի պայմաններում, ոչ թե ինչ-որ կորոնավիրուսի: Արդեն ռազմական շքերթը, թեկուզ և ոչ ամբողջական ծրագրով, գաղափարապես անհրաժեշտ է: Մտածեք այդ մասին, Հայաստանի քաղաքացիներ. Մեծ Հաղթանակի 75-ամյակը, որ մեզ փրկեց մեկ այլ հերթական թուրքական ներխուժումից, Շուշիի ազատագրման և ԼՂՀ Պաշտպանության բանակի կազմավորման 28-ամյակը: Եվ մեր հավաքական ազգային հիշողությունը պահպանելու համար պայքարի խստացման փոխարեն` «նստեք տանը»…
2018 թվականի նոյեմբերից մենք բազմիցս կոչ ենք արել մեր համաքաղաքացիներին. ավելի հաճախ նայեք Իրանին, օրինակներ փնտրեք մեր հարևանների կյանքից, որոնք կարող են և պետք է որդեգրվեն: Իրանը չի դավաճանում իր ազգային հիշողությանը: 2020 թվականի ապրիլի 18-ին Իրանում դեռ ամենուրեք չէ, որ հանվել էին սահմանափակումները, ինչպես հիշում են ՀՀ քաղաքացիները, որովհետև հենց Չինաստանից անմիջապես հետո, կորոնավիրուսի բռնկումը «ուղղվել է» Իրան: Կամ՝ Իրանի դեմ: Սակայն յուրաքանչյուր տարվա ապրիլի 18-ը բոլոր իրանցիների համար սուրբ օր է՝ Ազգային բանակի օրն է: Այսպիսով, այս տարի ևս՝ ապրիլի 18-ին, ամբողջ Իրանում տեղի ունեցան զորահանդեսներ, ճիշտ է, տարբեր ոճերով և տարբեր հանդերձանքներով հենց այս կորոնավիրուսի պատճառով: Բայց Թեհրանի զորահանդեսին մասնակցում էին գրեթե բոլոր ռազմական ղեկավարները`ցամաքային զորքերի գլխավոր հրամանատար, գեներալ-մայոր Սեյեդ Աբդոլրահիմ Մուսավիին, ցամաքային զորքերի համակարգողի տեղակալ, փոխծովակալ Հաբիբոլահ Սայարին, ցամաքային զորքերի հրամանատար, բրիգադի գեներալ Կիյումարս Խեյդարին, ռազմածովային նավատորմի հրամանատար փոխծովակալ Հոսեյն Հանզադին և ռազմաօդային ուժերի հրամանատար, բրիգադի գեներալ Ազիզ Նասիրզադեհն: Լուսանկարներն ու տեսանյութերը կան համացանցում. ՀՀ իշխանությունները կարող են համոզվել դրանում, և Արցախի իշխանությունները: Բանակը պետության առանցքն է՝ պաշտպանության և անվտանգության սրբությունը: Եվ հենց ծանր պայմաններում է անհրաժեշտ, որ ազգը տեսնի բանակը պետական տոների ժամանակ, որպեսզի բանակը ներշնչի և ամրապնդի քաղաքացիների հավատը իրենց երկրի հանդեպ: Իրանցիները դա հասկացել են, իսկ մենք՝ հայերս, ոչ: Ծայրահեղ դեպքում մենք բոլորս ուղղակի պարտավոր ենք անփոփոխ նշել ԼՂՀ Պաշտպանության բանակի ստեղծման և Շուշիի ազատագրման տարեդարձերը՝ ռազմական շքերթով, տիկնայք և պարոնայք…
Սերգեյ Շաքարյանց
