«Հեռակա» շանտաժի տարրը Ռուսաստանի և Թուրքիայի հարաբերություններում
2020 թվականի ապրիլին Ռուսաստանի մի շարք էլեկտրոնային ԶԼՄ-ներում հայտնվել են հոդվածներ, որոնցում հեղինակները տարբեր վարկածներ են ներկայացնում այն մասին, թե ինչ տեղի կունենա Թուրքիայի հետ, քանի՞ մասի կբաժանվի Թուրքիան և այլն: Հեղինակները նշում են մեկ կարևոր գործոն. եթե Թուրքիան «հանկարծակի» լուրջ հակամարտության մեջ մտնի Ռուսաստանի հետ: Մեզ համար անհասկանալի է, թե ինչու հենց հիմա Ռուսաստանում որոշ հեղինակներ (բնականաբար՝ իրենց հետևում թաքնված պատվիրատուների հետ միասին) Ռուսաստանի հասարակությանը (նույնիսկ աշխարհին) հրամցնում են այն գաղափարը, թե հնարավոր է ռուս-թուրքական լուրջ հակամարտություն:
Վարկածներից մեկը Ռուսաստանում ներկայացվել է ապրիլի 10-ին։ Իրոք, ուսումնասիրելով այսօրվա քարտեզը, տեսնում ենք, որ ժամանակակից Թուրքիայի տարածքը կարծես բաժանված լինի մի քանի մասերի: Դրա բավական մեծ հատվածը այն տարածքներն են, որոնք ժամանակին ընկալվում էին որպես Հայաստան (Մեծ Հայք), Քրդստան, Հունաստանի փոքրասիական մաս: Նույնիսկ կա տարածք, որը կարճ ժամանակով եղել է անկախ (միջնադարյան) Վրաստանի կազմում: Մոտավորապես այդպես էլ նախատեսվում էր բաժանել Օսմանյան կայսրությունն Առաջին աշխարհամարտից հետո: Ներքոնշյալ տողերի հեղինակի ազգանունը ոչինչ չի ասի ՀՀ քաղաքացիներին, սակայն ակնհայտ է, որ գրողը ցինիկ և սառնասիրտ պրագմատիկ է. «Հայաստանի և Հունաստանի բնակչության խնդիրները հիմնականում լուծվել են տեղափոխման միջոցով: Սակայն քրդական խնդիրը դրանից հետո վատթարացել է: Քրդերը միջին հաշվով ապրում են ավելի աղքատ, քան թուրքերը, և, համապատասխանաբար, նրանք ունեն ծնելիության ավելի բարձր մակարդակ: Հետևաբար, բնակչության շրջանում նրանց մասնաբաժինը անընդհատ աճում է: Այսօր նրանք կազմում են բնակչության 18-30%-ը: Ռուսաստանի հետ ռազմական բախման դեպքում նրանք կլինեն առաջինը, ում կաջակցի Մոսկվան»:
Տարօրինակ է, երբ հեղինակը Թուրքիայում հայերի և հույների ցեղասպանությունները հրապարակավ անվանում է «տեղափոխություն», ոչ թե ցեղասպանություն կամ գոնե հարկադիր տեղահանություն: Այնուամենայնիվ, հետագա դատողությունները կրկնվում են արդեն շատ ռուս հեղինակների կողմից: Կարծում ենք, որ մեր երկրում շատերը հետաքրքրված կլինեն, թե ինչպես են ներկայիս ռուս հեղինակները պատկերացնում Արևմտյան Հայաստանի և Միջագետքի հավանական ապագան, եթե Թուրքիան համարձակվի լուրջ բախման մեջ մտնել Ռուսաստանի հետ, ենթադրենք Հյուսիսային Սիրիայում: Կամ էլ՝ Իրաքում: Մեջբերում անենք և թող Հայաստանի քաղաքացիներն իրենք դատեն, թե ինչու 2020-ի ապրիլին Մոսկվայում սկսել են խոսել Թուրքիայի փլուզման տարբերակների մասին. «Բացի դրանից, ժամանակակից Թուրքիայի տարածքում կան նախնադարյան պատմական հայկական հողեր: Խոշոր բախման դեպքում Հայաստանը կարող է փորձել վերադարձնել դրանց, ինչպես դա եղավ Ղարաբաղում: Հիշեցնեմ, որ հայերն ունեն բավականին հարուստ սփյուռք ամբողջ աշխարհում, և, համապատասխանաբար, ֆինանսական հնարավորություններ՝ իրավիճակի վրա ազդելու համար: Թուրքիան նաև բարդ հարաբերություններ ունի Հունաստանի հետ՝ ներառյալ չկարգավորված ռազմական հակամարտությունը Կիպրոսում»:
Այսպիսով, Մոսկվայում գիտեն այն ամենի մասին, ինչի մասին գիտի գրեթե յուրաքանչյուր հայ, ով հայրենասեր է և ունի պատմական հիշողություն: Ուսումնասիրվող հրատարակության հեղինակները քաջատեղյակ են նաև հունա-թուրքական թշնամանքի խճճվածություններից: Այնուամենայնիվ, նրանց դատողությունների մեջ երևում է նաև հիմնական գաղափարը` մղել ժամանակակից Թուրքիային՝ Ռուսաստանին որոշակի լուրջ զիջումների, ոչ միայն պարզապես Թուրքիային ոչնչացնելու սպառնալիք: Որպեսզի հասկանանք դա, ևս մեկ մեջբերում անենք. «Ռուսաստանի հետ անմիջական բախման դեպքում Թուրքիան կարող է պատերազմ ստանալ մի քանի ռազմաճակատներում: Այս ռազմաճակատներից յուրաքանչյուրին կարող է հաջորդել տարածքների կորուստը, ինչի համար կան պատմական հիմնավորումներ: Բնականաբար, այս բոլոր ժողովուրդների համար հիմնական խնդիրը պետք է լինի խաղաղության պահպանումը: Խաղաղության առավելությունները զարգացումն ու բարեկեցությունն են: Եվ դա հենց այն է, ինչ կարող է տալ Ռուսաստանի հետ Թուրքիայի համագործակցությունը: Առճակատումը կհանգեցնի ողբերգական հետևանքների և պետությունը կորցնելու սպառնալիքին, ինչպես դա տեղի է ունեցել նախկինում»:
Հետևությունները պարզ են. դա Թուրքիայի և թուրքերի հանդեպ կոծկված շանտաժ է, դա Անկարային հասցեագրված նախազգուշացում է՝ որոշակի զուտ ռուսական պատճառաբանություններից ելնելով: Տարբերակներն ու վարկածները շատ են, ենթադրենք դրանցից մեկը. Մոսկվայում իմացել են, որ թուրքերը մտադրված են «հիմարեցնել» Ռուսաստանին ու Իրանին Սիրիայում, ընդ որում՝ թուրքերը նույնիսկ պատրաստվում են բաց հարձակումների կամ սադրանքների ռուսների և իրանցիների դեմ։ Եվ այդ պարագայում հայտնվում են մի շարք հոդվածներ (որոնք ուշադրությամբ ուսումնասիրվում են Անկարայում թուրք վերլուծաբանների կողմից), որոնց մեջ Թուրքիայի անկեղծ շանտաժը զուգորդվում է հայերին, հույներին, քրդերին ուղղված ազդանշաններով…
Սերգեյ Շաքարյանց
