«Ինձ հետապնդում է այդ հոտը». 30 տարի է անցել Բաքվում հայկական ջարդերից
Gazeta.ru-ի անդրադարձը 30 տարի առաջ Բաքվում ադրբեջանցի արմատականների իրականացրած հայկական ջարդերին
30 տարի առաջ Բաքվում սկսվեցին հայ բնակչության ջարդերը: Ազգայնականների կողմից հրահրված ադրբեջանցի արմատականները ներխուժեցին տներ, ծեծեցին, բռնաբարեցին և սպանեցին մարդկանց, որոնք չէին կարող դիմադրել նրանց: խռովարարների թիրախ դարձան ռուս և այլ ժողովուրդների ներկայացուցիչները ևս: Բաքվի ողբերգության հետևանքը եղավ Ադրբեջանից հայ բնակչության զանգվածային արտաքսումը:
1990-ի հունվարի 12-ին Բաքվում սկսվեցին հայ բնակչության ջարդերը, նրանց թիվն այդ ժամանակ մոտ 40 հազար էր: Հակաօրինական գործողություններ կատարվեցին նաև այլ էթնիկ խմբերի ներկայացուցիչների՝ ռուսների, հրեաների, վրացիների և հույների դեմ: Ադրբեջանի ԽՍՀ մայրաքաղաքում տեղի ունեցած վայրագությունները Կովկասում վաղուց ձգձգվող ազգամիջյան հակամարտության շարունակությունն էին: Խորհրդային Միության ղեկավարությունն արձագանքեց՝ բանակի զորակազմ ուղարկելով լարվածության գոտի: Հանցագործներին խաղաղեցնելու փորձերը հանգեցրին բախումների, որոնց հետևանքով զոհեր եղան ինչպես խռովարարների, այնպես էլ զինվորականների և քաղաքացիական անձանց շրջանում: Խռովության ճնշումը պատմության մեջ մնաց որպես Սև հունվար: Ենթադրվում է, որ զորքերը չափազանց ուշ են մտել Բաքու:
Բաքվում տեղի ունեցած ջարդերը դարձան սումգայիթյան կոտորածի շարունակությունը
Ադրբեջանցի իրավապաշտպան Լեյլա Յունուսը «Խորհրդային ճամբարից մինչև ադրբեջանական բանտ» գրքում, որի համահեղինակն է իր ամուսնու՝ Արիֆ Յունուսի հետ, նշել է, որ Բաքվի ջարդերին իբրև նախորդել էր Հայաստանում ադրբեջանցիների ճնշումը:
«Հայաստանից ադրբեջանցի առաջին փախստականները հայտնվել են Բաքվում 1987-ի աշնանը: Ընդհանուր առմամբ՝ 1987 թվականից մինչև 1990 թվականը: Հայաստանից վտարվել են ավելի քան 200 հազար ադրբեջանցիներ,- գրված է գրքում:- Ադրբեջանցիները հեռացվել են Հայաստանից՝ ծեծելով, սպանելով, այրելով և բռնաբարելով: Այս ջարդերը տեղի են ունեցել իրավապահ մարմինների և երկրի կոմունիստական ղեկավարության կոշտ համաձայնությամբ: Ինչպես վկաները փաստում են, աքսորը կազմակերպել են շրջանի ղեկավարները և Հայաստանի նախարարների խորհրդի ապարատի որոշ առաջատար աշխատակիցներ»:
1991-ին Արիֆ Յունուսը Հայաստանում տեղի ունեցած «ջարդերի» վերաբերյալ իրականացրեց «ուսումնասիրություն». իր տվյալների համաձայն՝ 214 մարդ այդ իրադարձությունների զոհ էր դարձել:
1988-1990 թթ․ Ադրբեջանում տեղի ունեցած ջարդերի ժամանակ, ըստ Յունուսի՝ զոհվել է 92 մարդ, այդ թվում՝ երկու ադրբեջանցի:
Հայ բնակչության առաջին խոշոր ջարդերը տեղի են ունեցել 1988-ի փետրվարին, Սումգայիթում: Gazeta.ru-ին տված հարցազրույցում իրավապաշտպան Սվետլանա Գանուշկինան նշել է, որ շատ հայեր հեռացել են Ադրբեջանից, քանի որ սպասվում էին ագրեսիայի նոր բռնկումներ:
Բրիտանացի հետախույզ Թոմաս դե Վաալը «Սև այգի» գրքում նշել է, որ Բաքվում տեղի ունեցած ողբերգական իրադարձությունների սկզբնակետը պետք է համարել 1990-ի հունվարի 12-ը: Այդ օրը Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատի (NFA) արմատական թևի ներկայացուցիչներ Նեյմաթ Փանահովը և Ռահիմ Գազիևը ելույթ են ունեցել Բաքվի հեռուստատեսությամբ՝ հայտարարելով, թե Բաքուն լցված էր անօթևան ադրբեջանցի փախստականներով, մինչդեռ հազարավոր հայեր ապրում են հարմարավետության մեջ՝ դրանով իսկ մարդկանց բորբոքելով և բռնությունների ալիք հրահրելով հայերի դեմ: Ըստ Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի Պետության և իրավունքի ինստիտուտի քրեական իրավունքի և քրեագիտության ոլորտի գլխավոր հետազոտող Վիկտոր Լունեևի, ջարդերն սկսվել են Համաժողովրդական ճակատի հանրահավաքում՝ հայ Օվանեսովի կողմից ադրբեջանցի Մամեդովի սպանության մասին հայտարարությունից հետո, որը փորձում էր նրան վտարել իր բնակարանից:
Շարունակելի
