ԱՄՆ-ը 2016թ․ ապրիլին աջակցե՞լ է Ադրբեջանին
Հարավային Կալիֆորնիայի համալսարանի հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտի (ԱՄՆ) վերլուծաբան Էմիլ Սանամյանը վերջերս սթափեցնող հայտարարություններ է արել Հայաստանի և Արցախի հասարակության համար։ Ըստ վերլուծաբանի, Ադրբեջանին ԱՄՆ բազմակողմանի, այդ թվում՝ ռազմական օգնությունն ամբողջությամբ օգտագործվել է հայերի դեմ 2016 թ. ապրիլին կովկասյան թաթարների ագրեսիայի ժամանակ: Հուլիսի 17-ին Հարավային Կալիֆոռնիայի համալսարանի հայագիտության ինստիտուտի կայքում հրապարակվել է Սանամյանի հոդվածը՝«ԱՄՆ-ը 2018-2019 թթ․ Ադրբեջանին հատկացրել է 100 միլիոն դոլարի օգնություն` անվտանգության բնագավառում» վերնագրով:
Սանամյանը շեշտում է, որ նախագահ Դոնալդ Թրամպի վարչակազմը շարունակաբար մեծացնում է Ադրբեջանի ֆինանսական աջակցությունը անվտանգության հարցերի ոլորտում, որը 2019 ֆիսկալ տարում կազմում է ավելի քան 100 մլն դոլար: Միևնույն ժամանակ, այդ օժանդակությունն ամենայն հավանականությամբ ԱՄՆ ռազմավարության մի մասն է Իրանի վրա ճնշում գործադրելու ուղղությամբ և կենտրոնացած է ադրբեջանա-իրանական սահմանին, ենթադրել է Սանամյանը: Բայց ամերիկյան օգնությունն ուղղակիորեն ազդում է Հայաստանի վրա, արդարացիորեն մատնանշում է Սանամյանը: Եվ մեջբերում է հետևյալ տվյալները: 2018-2019 թթ․ ռազմական վարչության և ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի կողմից Ադրբեջանին հատկացված ռազմական և իրավական ոլորտներում ֆինանսական օգնության ծավալը կազմել է ավելի քան 102,5 մլն դոլար: 2018 ֆիսկալ տարում Ադրբեջանին հատկացվել է 59 667 000 ԱՄՆ դոլար, իսկ 2019-ին՝ 42 910 000 ԱՄՆ դոլար։ Համեմատենք. Հայաստանին 2018 թվականին հատկացված է 4 172 000 մլն, 2019 և 2020 թթ․ նախատեսվում է համապատասխանաբար 2,8 և 2,1 մլն։ Թեև ԱՄՆ երկար ժամանակ Ադրբեջանին տրամադրել է ավելի շատ ռազմական օգնություն, քան Հայաստանին, այս տարբերությունն էլ ավելի նկատելի դարձավ անցած տարվա վերջին, երբ Հայաստանում փոխվեց կառավարությունը, նշում է վերլուծաբանը։ Նրա խոսքերով, պարզ չէ, թե արդյո՞ք այդ հանգամանքը պայմանավորված է նրանով, որ Հայաստանը մարդասիրական առաքելություն է ուղարկել Սիրիա`Ռուսաստանի ռազմական առաքելության կազմում, թե ոչ:
Ամերիկահայ վերլուծաբան Սանամյանը նաև նշում է, որ ԱՄՆ-ի օգնության ավելացումից հետո Ադրբեջանի պետական սահմանապահ ծառայության բյուջեն նույնպես ավելացել է 2018-ի 90 միլիոնից մինչև ընթացիկ տարվա 116 միլիոնը: Ընդ որում, նա ընդգծում է, որ անցած տարվա դեկտեմբերին պետական սահմանապահ ծառայությունը ստանձնել է Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարության հայ-ադրբեջանական սահմանը պաշտպանելու պարտականությունների մի մասը, ինչը հնարավորություն է տվել ուժեր ազատել՝ հայ-ադրբեջանական շփման գծի հատվածներում (Արցախում) օգտագործելու համար: Ադրբեջանի օժանդակության մեծ մասը` 101 515 000 ԱՄՆ դոլար, հատկացվել է «Section 333 Authority to Build Capacity» ծրագրի շրջանակներում, որը, ի թիվս այլ հարցերի, նախատեսում է նյութական օգնություն և դասեր ռազմական հետախուզության բնագավառում։ Razm.info կայքը, որը հաճախ լուսաբանում է ռազմական թեմաները, այս կապակցությամբ գրում է, որ անցած տարիների համեմատ, վերջին երկու տարիներին Ադրբեջանին ամերիկյան օգնության ծավալը զգալիորեն աճել է. օրինակ, 2017 թվականին այդ պետությունն ԱՄՆ-ից ստացել է ընդամենը 2 մլն դոլար։ Դրա կապակցությամբ ընդգծվում է, որ չնայած Հայաստանին հատկացվող ֆինանսական աջակցության չափը անհամեմատելի է Ադրբեջանին հատկացված միջոցների հետ, անցած տարի Երևանը Վաշինգտոնից 2 մլն դոլար ավելի է ստացել, քան 2017 թվականին: Razm.info կայքի համակարգող Կարեն Վրթանեսյանի առաջարկությամբ՝ տրամաբանական կլիներ, եթե Հայաստանի իշխանությունները պաշտոնական հանդիպումների ընթացքում բարձրացնեն երկու երկրների ֆինանսական օգնության անհամաչափության հարցը: Նա նաև հիշեցրել է, որ Ադրբեջանի պետական սահմանապահ ծառայության ստորաբաժանումները մասնակցում էին Արցախի դեմ 2016 թվականի ապրիլյան ագրեսիային, իսկ այժմ կանգնած են Տավուշի մարզի հայ-ադրբեջանական սահմանին: Վրթանեսյանը կարծում է, որ տվյալ հարցով պետք է անհետաձգելիորեն զբաղվեն Հայաստանի ԱԳՆ, Պաշտպանության նախարարությունը, Ազգային անվտանգության ծառայությունը և Հայաստանի Անվտանգության խորհուրդը:
Այսպիսով, ամեն ինչ առավել քան միանշանակ է․ԱՄՆ-ի` ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներից մեկի օգնությունը, ըստ էության, Ադրբեջանի կողմից անմիջականորեն օգտագործվել է Արցախի դեմ ռազմական գործողություններին, ընդ որում, ժողովրդավարության պաշտպանության Ակտի հայտնի 907-րդ փոփոխության ֆոնին, որը պետական մակարդակով արգելում է ԱՄՆ-ին ռազմական և այլ օգնություն հատկացնել Ադրբեջանին: Այս օրենքը, չնայած Բաքվի երկարամյա հսկայական ջանքերին, չի վերացվել և շարունակում է գործել: Մենք հաճախ գրել և գրում ենք, որ ինչ երկիր էլ Ադրբեջանին օգնություն ցուցաբերի փողի, թե ռազմական մատակարարումների տեսքով, միևնույն է, այդ երկրները պետք է գիտակցեն, որ ստացվածի մեծ մասը Բաքուն օգտագործելու է հայերի դեմ: Սակայն, ամենից հաճախ քննադատություններն ու մեղադրանքները հասցեագրված են լինում Ռուսաստանին: Եվ գրեթե երբեք`Իսրայելին, որն ուղիղ ռազմական մատակարարումներ է իրականացնում Ադրբեջանին և անգամ (իր մասնագետների միջոցով) մասնակցել է Արցախի դեմ ապրիլյան ագրեսիային, և ԱՄՆ հասցեին, որը միայն և միայն շարունակում է ֆինանսապես հզորացնել Բաքվին։ Ես համարել և համարում եմ, որ ցանկացած վերապահում այն մասին, թե իբր ԱՄՆ-ը և Իսրայելը օգնում են Ադրբեջանին, որպեսզի Բաքուն հակամարտության մեջ լինի Իրանի հետ, առնվազն սուտ է: Քանի որ բոլորն էլ գիտակցում են, որ Իլհամ Ալիևը վախենում է և կշարունակի վախենալ գրոհել Իրանը կամ օգնել ԱՄՆ-ին և Իսրայելին Ադրբեջանում հակաիրանական միավորներ ստեղծելու հարցում:
Սերգեյ Շաքարյանց
