Մոտ մեկուկես հազար ադրբեջանցիներ Սիրիայում և Իրաքում պատերազմել էին ահաբեկիչների կողմից

Ինչպես հայտնի է, մարտի 5-ին աշխարհի ուշադրությունը սևեռված էր դեպի Մոսկվան․ այնտեղ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը մեթոդաբանորեն և համբերատար «համոզում էր» իր թուրք գործընկերոջը և «ընկերոջը»՝ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին, ընդունել Հյուսիսային Սիրիայի վերաբերյալ որոշակի պայմաններ: Մենք հետագայում կուսումնասիրենք իրավիճակը և կտանք մեր գնահատականները. այս տարածաշրջանը կարևոր է նաև հայ ժողովրդի համար, Հյուսիսային Սիրիայի անվտանգությունն ու խաղաղությունը նշանակում են նաև սիրիահայերի անվտանգություն, որոնք հիմնականում բնակվում են Հյուսիսային Սիրիայի շրջաններում: Սակայն հիմա մենք կհաղորդենք անսպասելի նորություններ: Տեղեկատվությունը գալիս էր ոչ թե Սիրիայից, այլ հարևան Իրաքից: Այնուամենայնիվ, դա կապված է նաև Մերձավոր Արևելքում ընթացող երկարատև հակաահաբեկչական պատերազմի հետ, այսինքն՝ այդ տվյալներն անուղղակիորեն վերաբերում են Սիրիային, ինչպես նաև Մերձավոր Արևելքի հայերի անվտանգության խնդրին:

Մոտ 8 տարի «Ապշերոնյան խանության» իշխանությունները կտրականապես հերքում էին, որ իրենց քաղաքացիները առնվազն ինչ-որ կերպ ներգրավված են Մերձավոր Արևելքում ահաբեկչության մեջ: Հազվագյուտ բացառություն էր 2016-ի ամռան խոստովանությունները, այսպես կոչված, «Գյանջայի ահաբեկչական հարձակումների» կապակցությամբ: Սա միակ դեպքն էր, երբ Բաքուն ընդունեց, որ Ադրբեջանից գաղթյալներ կան, որոնք պայքարում են Սիրիայում և Իրաքում ահաբեկիչների հետ: Եվ ահա 2020 թվականի մարտի 5-ի սենսացիան, որը պաշտոնական բնույթ է կրում: «Իսլամական պետություն» (ԻՊ) ահաբեկչական կազմակերպության զինյալների ընտանիքներից ավելի քան ութսուն ադրբեջանցի երեխաներ վերադարձվել են Ադրբեջան, այդ օրը հայտարարել է Իրաքի ԱԳՆ խոսնակ Ահմեդ ալ-Սահաֆը. «ԻՊ ահաբեկչական խմբին միանալու համար ձերբակալված կանայք՝ 82 երեխայի հետ, արտաքսվել են Ադրբեջան: Իրաքի արտաքին գործերի նախարարության ներկայացուցիչը նշել է, որ այդպիսով Իրաքից արտաքսված արտասահմանյան քաղաքացիություն ունեցող երեխաների թիվը 828 է: Հարց. «Ի՞նչ էին անում ադրբեջանցի կանայք և երեխաները Իրաքում»: Չարժե երկար մտածել, պարզ է, որ նրանք ապրել են իրենց տղամարդկանց հետ, ոչ թե երկարատև տուրիստական ​​ուղևորության մեջ էին: Բայց հետևում է հաջորդ հարցը. Իսկ որտե՞ղ են նրանց ահաբեկիչ ամուսինները, և ի՞նչ են մտադիր անել «Ապշերոնյան խանության» իշխանությունները:

Այսպես, թե այնպես, Իրաքի արտգործնախարարության հայտարարություններն արդեն սկանդալ են առաջացրել: Ըստ Ադրբեջանի ՆԳՆ-ի տրամադրած տեղեկության՝ Միգրացիայի միջազգային կազմակերպության (ՄԱԿ-ի մասնագիտացված գործակալության) ներկայացուցիչների հետ հանդիպման ժամանակ, «խանության» 1477 քաղաքացի (1136 տղամարդ և 341 կին) վերջին տարիներին մեկնել են Սիրիա և Իրաք և միացել տարբեր ահաբեկչական կազմակերպությունների: Դրանցից 903-ը (749 տղամարդ և 154 կին) իբր սպանվել կամ անհետացել են: Սրա մասին, պարզվում է, նշվել է «Հետազոտություն՝ Ադրբեջանում ընտրված համայնքներում արմատականացման խոցելիության և դիմադրողականության նկատմամբ դիմադրության վերաբերյալ» եզրափակիչ զեկույցում, որը 2019-ի դեկտեմբերից Բաքուն գաղտնի էր պահում նույնիսկ իր բնակչությունից: Ադրբեջանի հարավային, հյուսիսային և հյուսիս-արևմտյան շրջաններից բնակչության տվյալների հավաքագրման ժամանակ, որոնք տարբեր ժամանակներում միացել էին Իրաքում և Սիրիայում գործող ահաբեկչական կազմակերպություններին, պարզվել է, որ 22 հոգի գնացել են հակամարտության գոտիներ հանրապետության հարավային շրջանից, իսկ հյուսիսային և հյուսիս-արևմտյան շրջաններից համապատասխանաբար շատ ավելի շատ՝ 201 և 114: «Ցուցանիշների այդպիսի անհամապատասխանությունը կարելի է բացատրել այն փաստով, որ ծայրահեղական գաղափարները տարածվում են հյուսիսային սահմաններում (Ադրբեջանի): Ըստ ՆԳՆ տվյալների՝ 309 մարդ (261 տղամարդ և 48 կին) երկիր է վերադարձել, որոնք հիմնականում Սումգայիթից, Կուսարայից, Բալակենից և Զագաթալայից էին», – ասվում է հաղորդագրության մեջ: Ուսումնասիրության հեղինակները եզրակացրել են, որ Ադրբեջանում ծայրահեղական գաղափարների տարածումը հիմնականում արտաքին աղբյուրներից է եղել, «ինչն ուժեղացավ այս շրջաններում (Ադրբեջանի հյուսիսում և հյուսիս-արևմուտքում, այսինքն՝ Ռուսաստանի Դաղստանի և Վրաստանի հետ սահմանին) առկա կրոնական լարվածության պատճառով»:

Իսկ մենք Հայաստանում նստում և չէինք հասկանում, թե որտեղից են 2016-ի ապրիլին մեր զինվորներին և սպաներին սպանող ադրբեջանցիների մոտ «ահաբեկչական սովորություններ»: Գրեթե 1500 ֆաշիստներ «զբաղվել են» ահաբեկչությամբ Սիրիայում և Իրաքում: Այնպես որ, ըստ երևույթին, Ազգային անվտանգության ծառայության (ԱԱԾ) տնօրենի պաշտոնակատար Էդուարդ Մարտիրոսյանը մարտի 3-ին հայտարարել է ճիշտ որոշման մասին`Հայաստանը միանում է Անկախ պետությունների համագործակցության (ԱՊՀ) համատեղ միջոցառումներին՝ ահաբեկչության դեմ պայքարի համար, բայց չի ստանձնում Ադրբեջանին տեղեկատվություն փոխանցելու պարտավորությունները:

Սերգեյ Շաքարյանց